Thiếu máu não dễ làm cho các tế bào thần kinh bị tổn thương, chức năng não bộ bị ảnh hưởng và gây nên các tình trạng như đau đầu, hoa mắt - chóng mặt, mất ngủ, rối loạn tiền đình, hay nguy hiểm hơn nữa là đột quỵ, tai biến. Tuy nhiên, việc điều trị các chứng bệnh liên quan đến thần kinh và não bộ luôn gặp nhiều khó khăn do sự ngăn cản của hàng rào máu não - vị thần bảo hộ nhưng cũng là "kẻ ngáng đường’’ đã khiến cho các dược chất không thể vượt qua và xâm nhập vào các tế bào thần kinh bị tổn thương, khiến cho khu vực não bị ảnh hưởng không tiếp cận được với thuốc điều trị. Vậy làm thế nào để có thể vượt qua được hàng rào máu não này?

Hơn 3 thập kỷ nghiên cứu về công nghệ nano, từ vật lý nano đến hóa học nano, GS. TS Nguyễn Đức Nghĩa - Nguyên Viện phó Viện Hóa học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Chủ nhiệm Bộ môn Hóa học Nano, Đại học Công nghệ - Đại học Quốc Gia Hà Nội không chỉ là người tiên phong đặt nền móng cho công nghệ hóa học nano ở Việt Nam mà còn là người mở ra chương mới trong việc đưa công nghệ nano vào y học dược liệu.

GS. TS Nguyễn Đức Nghĩa - Nguyên Viện phó Viện Hóa học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Chủ nhiệm Bộ môn Hóa học Nano, Đại học Công nghệ - Đại học Quốc Gia Hà Nội.

Chia sẻ về công trình mang tính đột phá của mình, GS Nghĩa cho biết: "Trong các bệnh về thần kinh, nếu không chế tạo được loại  thuốc đi qua hàng rào máu não thì sẽ rất khó để chữa trị. Nhưng hàng rào máu não với cấu tạo khoảng cách chặt chẽ chỉ cho phép các phân tử nhỏ, phân tử hòa tan trong chất béo và một số chất khí tự do đi qua thành mao mạch và vào mô não lại chính là cơ hội để ứng dụng công nghệ nano trong điều chế các hoạt chất. Với việc thu nhỏ kích thước xuống hàng nghìn lần, kết hợp cùng một phân tử có thể vượt qua hàng rào não bộ thông qua một protein vận chuyển, đánh lừa hàng rào não bộ cho phép truyền thuốc đến, cách tiếp cận này được gọi là biện pháp "con ngựa thành Troia" (trojan horse approach)".

Nano hóa trong lĩnh vực dược phẩm không còn là điều xa lạ. Hiện nay, trên thị trường đã có rất nhiều sản phẩm ứng dụng công nghệ nano trong điều trị cho hiệu quả tốt hơn nhiều lần so với dạng dùng thông thường. Công nghệ nano hóa có rất nhiều loại như: liposome, phytosome, micelle, sol-gel.. tuy nhiên, vấn đề về hiệu quả và độ an toàn của nano vẫn còn là câu hỏi lớn cho các nhà nghiên cứu. Để giải quyết vấn đề này, Giáo sư Nguyễn Đức Nghĩa & các cộng sự tại Viện Y dược nano đã luôn nỗ lực phát triển và cải tiến các dạng bào chế nano khác nhau để cuối cùng cho ra đời dạng Nano Solid-Lipid.

Với đặc tính kích thước hạt độc đáo, các hạt Nano Solid-Lipid cho thấy khả năng kết hợp thuốc vào các vật liệu nano cho ra các phức hệ nano có đặc tính đưa dược chất hướng đích chọn lọc & vượt qua hàng rào máu não. Có thể nói, sự ra đời của Nano Solid-Lipid là một cuộc cách mạng lớn trong công cuộc phát triển hệ phân phối thuốc  hiện đại.

(Ảnh chụp màn hình)

Công nghệ nano Solid lipid và phức hệ Nano Ginkgo Biloba được GS Nguyễn Đức Nghĩa sáng tạo được bào chế bằng công nghệ tiên tiến và hiện đại hàng đầu hiện nay - Nano Solid lipid, với sự kết hợp độc đáo phức hệ 3 dược liệu Nano: Nano Ginkgo Biloba, Nano Saponin từ Tam thất và Nano Rutin từ Hoa hòe (phức hệ Nano Ginkgo Biloba) làm tăng tác động hiệp đồng, thay thế vượt trội Ginkgo biloba thông thường cho bệnh lý đau đầu, tiền đình, đột quỵ; là một giải pháp toàn diện giúp tăng cải thiện lưu thông máu, bảo vệ thành mạch; hỗ trợ điều trị bệnh lý thiếu máu não, tăng cường tuần hoàn máu lên não, giảm các triệu chứng đau đầu, hoa mắt, chóng mặt và dự phòng nguy cơ đột quỵ do tắc mạch.

Trong đó Ginkgo Biloba (Bạch quả) là một thảo dược quý được sử dụng phổ biến để phòng và hỗ trợ điều trị bệnh lý liên quan đến tuần hoàn máu não. Theo nghiên cứu, Ginkgo Biloba chứa tới 24% flavonoid (Ginkgo glycosid) và 6% terpenoid (Ginkgolid biloba), đây là hai hoạt chất có tác dụng tăng lưu thông máu não, cải thiện tình trạng đau đầu, mất ngủ và rối loạn giấc ngủ. Kết hợp với Rutin, là một thành phần kinh điển với tác dụng làm bền vững thành mạch và chống oxy hóa mạnh giúp ngăn ngừa và làm chậm quá trình lão hóa, cải thiện trí nhớ.

Phức hệ Nano Ginkgo Biloba giúp cải thiện khả năng hấp thụ và sự hiệu quả của liệu pháp nhờ các ưu thế vượt trội như khả năng đưa dược chất qua hàng rào máu não, giải phóng dược chất có kiểm soát vận chuyển tới đích và khả năng tương thích sinh học tuyệt vời

Nghiên cứu này cũng đã được liên kết với Đại học Sydney (Úc) để đánh giá về chế phẩm nano. Cùng với đó, sản phẩm còn được phối hợp với PGS.TS.BS Phạm Thị Vân Anh - Trưởng bộ môn Dược lý dược lâm sàng của đại học Y Hà Nội để làm các đánh giá tiền lâm sàng về hiệu quả giảm đau đầu, cải thiện trí nhớ, an thần và quan trọng nhất là tính an toàn khi sử dụng.

Sản phẩm Bình An của GS.TS Nguyễn Đức Nghĩa cũng đã được nhận bảo hộ độc quyền sáng chế của Singapore và Việt Nam cho "Chế phẩm Nano Sol Gel hữu cơ từ Panax Notoginseng, Rutin, Ginkgo Biloba có tác dụng tăng cường hoạt động bảo vệ não, tim mạch". Có thể nói, đó là bước đột phá của ngành y dược khi tháo gỡ được bài toán đưa dược chất vượt qua hàng rào máu não, mang đến giải pháp ưu việt trong việc hỗ trợ bảo vệ và phục hồi chức năng não bộ.

Hiện nay, Bình An cũng là một trong những sản phẩm được các bác sĩ thần kinh đánh giá cao và sử dụng kê cho bệnh nhân tại bệnh viện 108, bệnh viện Đại học Y Hà Nội…

Nói về thành công này của GS.TS Nguyễn Đức Nghĩa, Cố GS.Viện sĩ Nguyễn Văn Hiệu - nguyên Viện trưởng Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST) đã từng chia sẻ: "Chưa nghĩ đến chuyện có 1 người Việt Nam nào dám làm cái chuyện đó, anh ấy quyết định khởi nghiệp và đưa những thành tựu khoa học công nghệ nano trong lĩnh vực hoá học và sinh học vào đời sống".

Cố GS.Viện sĩ Nguyễn Văn Hiệu - nguyên Viện trưởng Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST).

Khi làm nghiên cứu khoa học nói chung và đặc biệt là trong y dược nói riêng, GS.TS Nguyễn Đức Nghĩa luôn tuân thủ theo một nguyên tắc đó là phải đảm bảo an toàn tuyệt đối. 

"Với lĩnh vực y dược, sản phẩm mình làm ra sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng của con người. Vì vậy, điều đầu tiên và quan trọng nhất là nó phải an toàn" - ông nói. 

An toàn từ các cơ sở khoa học được áp dụng, an toàn trong các loại nguyên vật liệu được sử dụng. Và khi đã đảm bảo được các yếu tố đó thì cần phải cân nhắc đến tính khả thi khi đưa nghiên cứu ra ứng dụng sản xuất đại trà.

Chia sẻ về tiềm năng của việc ứng dụng công nghệ nano vào lĩnh vực y học và dược liệu hiện nay ở Việt Nam, Giáo sư nano Nguyễn Đức Nghĩa cho biết: "Chúng ta có đủ thế mạnh và tài nguyên về nhân lực và vật lực. Chúng ta không thua kém bất kỳ quốc gia nào về trình độ nghiên cứu". 

Vì vậy, ông tin rằng trong tương lai, lĩnh vực này sẽ còn phát triển mạnh mẽ và gặt hái được nhiều thành công hơn nữa. Và cũng giống như Bình An, ông đặt niềm tin mãnh liệt rằng sẽ còn nhiều sản phẩm được ứng dụng công nghệ hiện đại để mang đến cho người dùng những giải pháp tối ưu nhất.

___

(Theo chương trình Ánh sáng tri thức)

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!