Chuyện do chính Solomon thuật lại, với sự chắp bút của David Wilson. Mười hai năm không hẳn là quãng đường dài với một đời người tự do, nhưng chắc chắn là ngàn thu đối với phận số nô lệ.
12 năm nô lệ đi theo trật tự tuyến tính thông thường; những lời kể - dẫu được một nô lệ có ăn học đàng hoàng cất lên - cũng không lấy gì làm cầu kì, hoa mĩ, trái lại, rất mộc mạc và lắm lúc “dông dài” như cái lối truyền khẩu xưa nay của người bình dân. Câu chuyện đẹp vì lẽ khác, vì tâm ý sao mà chân thành, xúc cảm sao mà thống thiết khiến người đọc muốn khóc cười theo.
Solomon Northup - nhân vật chính, đồng thời là tác giả cuốn sách - không chỉ thương thân mình trong cảnh bị câu thúc mà còn day dứt trước đời sống tủi nhục, thê thảm của các anh chị em tôi đòi khác; không chỉ ngồi đó sùi sụt oán than mà đã đôi lần phản kháng tới nơi tới chốn; hơn nữa, không chỉ dám phản kháng mà còn biết nương tay trước mạng sống của kẻ đang áp bức mình. Tất thảy làm nên cái “tầm” cho câu chuyện, dĩ nhiên không ở khía cạnh khát khao tham vọng gì to tát, mà xuất phát từ chữ “tâm”.
Phần kết có cảnh Solomon ngồi trên xe toan vẫy tay từ giã các bạn hữu nô lệ nhưng vó ngựa lại thình lình rẽ ngoặt khiến họ khuất khỏi tầm mắt. Hẳn nhiên, Solomon chưa từng có ý nhào nặn một nhân vật anh hùng - người bứt tung xiềng xích giải phóng cho nòi giống, cố công tự giải thoát mình, nài xin sự đoái thương, giúp đỡ từ những đấng cao hơn mình, với ông vậy là đủ!
Người đương thời đọc Mười hai năm nô lệ và quý trọng cái công minh của một nô lệ đã nhìn ra những ông chủ tốt - ông chủ xấu; trên hết thảy để thấy Chế độ nô lệ phải qua đi, đã qua đi như một dấu chấm kết trong lịch sử.
Dịch giả
Trần Đĩnh (1930) là dịch giả ba thứ tiếng Anh, Pháp, Trung. Ông có hơn ba mươi năm, từ cuối năm 1948 đến 1979, là phóng viên báo Nhân Dân, và đã dịch gần 20 đầu sách văn học nước ngoài ra tiếng Việt.
VTV Online dành tặng 3 cuốn Mười hai năm nô lệ cho 3 độc giả gửi đăng kí sớm nhất về tangsachvtv@gmail.com. Danh sách khán giả nhận sách sẽ được đăng trên vtv.vn sau 1 tuần.