Mức độ tấn công của virus SARS-CoV-2 gây bệnh COVID-19 dường như không giống nhau đối với từng vật chủ. Trong khi một số người chỉ gặp những triệu chứng thông thường, lại có những trường hợp bệnh nhân phải nhập viện với tình trạng nặng hơn và cần đến sự hỗ trợ của máy thở. Mặc dù trước đó, các nhà khoa học cho rằng, độ tuổi chính là yếu tố chi phối mức độ nhiễm bệnh; nhưng nghiên cứu mới đây đã chỉ ra những tác nhân mới có thể trả lời cho câu hỏi: Vì sao có những thanh niên mới chỉ 20 tuổi nhiễm virus SARS-CoV-2 lại phải "vật lộn" để sống sót, trong khi một số bệnh nhân lớn tuổi lại dễ dàng vượt qua "cửa tử" mà không cần đến bất kỳ phương pháp chữa trị khẩn cấp nào.
Nhóm máu
Nhóm máu - Một trong những yếu tố quyết định mức độ nghiêm trọng của những bệnh nhân mắc COVID-19 (Nguồn: Livescience)
Nhóm máu dường như là yếu tố quyết định mức độ bị tổn thương của một người khi mắc COVID-19, mặc dù các nhà khoa học hiện vẫn chưa tìm ra mối liên hệ giữa hai nhân tố này.
Anh Jiao Zhao, thuộc Đại học Khoa học và Công nghệ miền Nam, Thâm Quyến và các đồng nghiệp tại Trung Quốc đã nghiên cứu nhóm máu của 2.173 bệnh nhân mắc COVID-19 tại ba bệnh viện ở Vũ Hán, cũng như nhóm máu của hơn 23.000 người không nhiễm bệnh. Họ phát hiện ra rằng, những người thuộc nhóm máu A (A+, A-, AB+, AB-) có nguy cơ mắc bệnh COVID-19 cao hơn 33% so với các nhóm máu khác, ngược lại những người thuộc nhóm máu O (O- và O+) có nguy cơ mắc bệnh thấp hơn.
Các nhà nghiên cứu đã xem xét mối tương quan giữa nhóm máu và các yếu tố tác động tới mức độ mắc COVID-19, bao gồm: tuổi tác, giới tính, và những bệnh lý nền như đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh phổi và bệnh tim mạch. Các tác nhân này liên kết chặt chẽ với nhau, điển hình như bệnh tiểu đường và nhóm máu B và A-, giữa bệnh béo phì và nhóm máu O+
Tại sao nhóm máu có thể làm tăng hoặc giảm nguy cơ mắc COVID-19? Bởi lẽ, nhóm máu cho biết loại kháng nguyên nào bao phủ bề mặt tế bào máu. Một số kháng thể được tạo ra bởi những kháng nguyên này, giúp cơ thể chống lại mầm bệnh.
Tuổi tác
Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC), khoảng 8/10 trường hợp tử vong liên quan đến COVID-19 ở quốc gia này xảy ra ở người từ 65 tuổi trở lên. Nguy cơ tử vong do nhiễm trùng, và khả năng phải nhập viện hoặc chăm sóc y tế chuyên sâu, tăng đáng kể phụ thuộc vào tuổi tác. Người trong độ tuổi 65 - 84 chiếm khoảng 4% - 11% số ca tử vong do COVID-19 ở Hoa Kỳ; người từ 85 tuổi trở lên thậm chí chiếm tới 10 - 27%. CDC cho biết, tuổi tác có thể là một nguyên nhân cơ bản, do người cao tuổi có thể mắc các bệnh lý nền mãn tính, như bệnh tim và tiểu đường - những bệnh có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của COVID-19. Theo Stat News, khả năng chống lại mầm bệnh của hệ thống miễn dịch cũng suy giảm theo độ tuổi.
Bệnh tiểu đường
Đái tháo đường cũng liên quan đến mức độ nghiêm trọng mà virus SARS-COV-2 gây ra
Đái tháo đường dường như cũng liên quan đến mức độ nghiêm trọng mà virus SARS-CoV-2 gây ra. Khi xem xét 13 nghiên cứu có liên quan, các nhà khoa học phát hiện ra rằng, những người mắc bệnh đái tháo đường có nguy cơ mắc hoặc tử vong vì COVID-19 cao gấp 3,7 lần so với bệnh nhân không có bệnh lý nền như tiểu đường, tăng huyết áp, bệnh tim hoặc những bệnh liên quan đến hô hấp. Mặc dù vậy, các nhà nghiên cứu vẫn không biết liệu bệnh tiểu đường, hay những bệnh lý khác liên quan đến tim mạch hoặc thận, có phải nguyên nhân trực tiếp làm nghiêm trọng hóa tình trạng sức khỏe của bệnh nhân mắc COVID-19 hay không?
Theo Tạp chí Nghiên cứu Bệnh tiểu đường và Thực tiễn lâm sàng, người lớn tuổi mắc bệnh tiểu đường loại 2 cũng sẽ có nguy cơ bị cúm và viêm phổi ở mức độ nghiêm trọng hơn người bình thường. Trong một nghiên cứu về mối tương quan giữa bệnh tiểu đường và virus SARS-CoV-2, một vài cơ chế đã được tìm ra giúp lý giải vì sao người mắc bệnh tiểu đường có nguy cơ nhiễm hoặc tử vong vì COVID-19 cao hơn. Các cơ chế bao gồm: chứng viêm mãn tính, hoạt động gia tăng đông máu, phản ứng suy giảm của hệ miễn dịch và tổn thương trực tiếp do virus SARS-CoV-2.
Tiến trình của bệnh tiểu đường loại 2 có quan hệ mật thiết với hệ miễn dịch của bệnh nhân. Mối tương quan này cũng giống như việc một người mắc bệnh tiểu đường khi tiếp xúc với virus SARS-CoV-2 sẽ có tình trạng bệnh nghiêm trọng hơn những người không có bệnh lý nền.
Không có nghiên cứu cụ thể nào về phản ứng của hệ miễn dịch và virus SARS-CoV-2 ở những bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường. Tuy nhiên, theo một nghiên cứu được công bố vào năm 2018 của Tạp chí Nghiên cứu Bệnh tiểu đường, những bệnh nhân mắc bệnh béo phì hoặc tiểu đường thường bị suy yếu hệ miễn dịch và giảm khả năng sản sinh tế bào bạch cầu (Natural Killer và B) – vốn là những nhân tố giúp cơ thể chống lại sự nhiễm trùng. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng ở những bệnh nhân này có sự gia tăng sản sinh các phân tử gây viêm gọi là cytokine. Khi hệ miễn dịch tiết ra quá nhiều cytokine, các cơ quan của cơ thể có thể bị phá huỷ, gây ra các biến chứng nghiêm trọng ở những người mắc COVID-19.
Tuy nhiên, không phải tất cả những người mắc bệnh tiểu đường loại 2 đều có nguy cơ mắc COVID-19 như nhau. Theo một công bố được đưa ra trên tạp chí Cell Metabolism, những người có lượng đường trong máu thấp, sẽ ít có khả năng nhiễm bệnh nặng hơn so với những người có lượng đường không ổn định.
Các nhà khoa học không chắc liệu nguy cơ nhiễm COVID-19 này có áp dụng tương tự với những người mắc tiểu đường loại 1 hay không. Theo một nghiên cứu đưa ra bởi một T1D Exchange – một tổ chức phi lợi nhuận tập trung nghiên cứu vào các liệu pháp cho bệnh nhân tiểu đường loại 1, lượng đường trong máu của người tiểu đường loại 1 có xu hướng tăng lên mức nguy hiểm nếu họ bị nhiễm trùng, gây tích tụ axit trong máu.
Bệnh tim và cao huyết áp
Những bệnh nhân có tiền sử bệnh án liên quan đến hệ tim mạch thường phải chịu các biến chứng nặng hơn từ COVID-19. (Nguồn: Livescience)
Thông tin từ Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ, những người mắc các bệnh liên quan đến hệ tim mạch, chẳng hạn như bệnh tim và cao huyết áp, thường phải chịu các biến chứng nặng hơn từ COVID-19 so với những người không mắc bệnh. Nghiên cứu cho thấy, những người khỏe mạnh cũng có thể bị tổn thương tim khi nhiễm loại virus này.
Trường hợp đầu tiên tử vong do virus SARS-CoV-2 ở Mỹ là một người phụ nữ, virus bằng cách nào đó, đã làm hỏng cơ tim của bà. Người phụ nữ 57 tuổi này trước đó có sức khỏe tốt, một trái tim khỏe mạnh, và tập thể dục thường xuyên trước khi bị nhiễm bệnh. Một nghiên cứu trên bệnh nhân mắc COVID-19 ở Vũ Hán, Trung Quốc, cho thấy hơn 1 trong 5 bệnh nhân mắc bệnh đều bị tổn thương tim.
Một trong các lý do được đưa ra lý giải vì sao virus này có thể làm tổn thương tim của cả những người khoẻ mạnh, đó là, thông qua cách tấn công trực tiếp vào phổi, virus Corona có thể làm cạn kiệt nguồn cung oxy, khiến tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu nuôi cơ thể.
Virus SARS-CoV-2 cũng có thể tấn công trực tiếp vào tim, vì mô tim chứa enzyme chuyển đổi angiotensin 2 (ACE2) - một phân tử mà Corona có thể xâm nhập. COVID-19 cũng có thể khiến cơ thể phản ứng miễn dịch quá mức (trường hợp này gọi là "cơn bão cytokine").
Yếu tố di truyền
Ảnh hưởng của mã gen đối với mức độ mắc COVID-19 là tương đối và vẫn chưa rõ ràng. (Nguồn: Livescience)
Các nhà khoa học nghi ngờ rằng một số yếu tố di truyền có thể tăng khả năng nhiễm virus SARS-CoV-2. Theo một báo cáo gần đây của Live Science, mã gen của những người nhiễm SARS-CoV-2 và những người cho kết quả âm tính là khác nhau. Những người khoẻ mạnh có những mã gen có khả năng tăng cường hệ thống miễn dịch chống lại mầm bệnh.
Chẳng hạn, một nghiên cứu được công bố vào ngày 17/4 trên Tạp chí Virology, sự kết hợp giữa các gen kháng nguyên bạch cầu ở người (HLA), giúp tạo ra các tế bào miễn dịch nhằm nhận diện vi khuẩn và chống lại SARS-CoV-2.
Tuy nhiên, HLAs không đại diện cho toàn bộ hệ thống miễn dịch, do đó mọi ảnh hưởng của mã gen đối với mức độ mắc COVID-19 là tương đối và vẫn chưa rõ ràng.
Hút thuốc
Những người hút thuốc lá có nguy cơ gặp nhiều triệu chứng nặng khi mắc COVID-19. (Nguồn: Livescience)
Những người hút thuốc lá có nguy cơ gặp nhiều triệu chứng nặng khi mắc COVID-19 (nguy cơ bị viêm phổi cao, tổn thương nội tạng và hệ hô hấp cần hỗ trợ). Nghiên cứu trên hơn 1.000 bệnh nhân ở Trung Quốc được công bố trên Tạp chí Y học New England cho thấy: tỷ lệ người hút thuốc lá mắc COVID-19 phải dùng máy thở hoặc tử vong là 12,3%, trong khi ở người không hút thuốc chỉ là 4,7%. Theo một báo cáo gần đây của Live Science, khói thuốc lá có thể khiến cơ thể dễ bị nhiễm loại virus này. Khói thuốc dần làm suy giảm hệ thống miễn dịch, phá hỏng các mô của đường hô hấp và gây viêm mãn tính, làm trầm trọng thêm các triệu chứng của COVID-19.
Bệnh béo phì
Nghiên cứu, phân tích đối với một nhóm bệnh nhân dưới 60 tuổi mắc COVID-19 ở New York, cho thấy, những người béo phì có nguy cơ phải nhập viện và phải điều trị đặc biệt cao gấp đôi so với những người bình thường.
Phát hiện mới này đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với một quốc gia có tới 40% người trưởng thành mắc bệnh béo phì như Mỹ. Theo tờ The New York Times, độ tuổi và bệnh béo phì là hai yếu tố được cho là có ảnh hưởng nhất tới tình trạng sức khoẻ của bệnh nhân mắc COVID-19. Nhận định này được đưa ra sau nghiên cứu các dữ liệu tổng hợp từ hàng nghìn bệnh nhân tại New York, cũng như ở các thành phố khác trên thế giới.
Một nghiên cứu sơ bộ từ Thâm Quyến, Trung Quốc, cho thấy bệnh nhân béo phì mắc COVID-19 có nguy cơ mắc viêm phổi nặng gấp đôi so với bệnh nhân có cân nặng bình thường. Trong khi đó, tại Lille, Pháp, gần một nửa trong số 124 bệnh nhân mắc COVID-19 phải điều trị tại trung tâm chăm sóc đặc biệt bị béo phì.
Theo các chuyên gia, bệnh béo phì có thể làm giảm dung tích phổi, khiến hệ hô hấp suy yếu, khiến tình trạng bệnh của họ trở nên trầm trọng hơn.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!