Bảo vệ trẻ em trên không gian mạng

Mạng xã hội ngày nay đã trở thành không gian giao lưu, giải trí, làm việc và học tập rất phổ biến với nhiều nền tảng khác nhau, được sử dụng bởi hàng tỷ người trên toàn thế giới. Thậm chí, với nhiều người, đó còn là nơi họ dành thời gian nhiều hơn so với những sinh hoạt trong cuộc sống thực. Tuy nhiên, mạng xã hội cũng là một môi trường rất phức tạp. Nếu không đủ kinh nghiệm, kiến thức và sức đề kháng trước các nội dung độc hại, người sử dụng rất dễ bị rơi vào cạm bẫy lừa đảo hoặc mất kiểm soát về lối sống. Đây cũng là mối nguy hiểm rất lớn đối với trẻ em. 

Trước lo ngại ấy, Australia đã chính thức thực thi lệnh cấm trẻ em dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội. Từ 0 giờ ngày 10/12, 10 nền tảng mạng xã hội phổ biến nhất toàn cầu như Facebook, Youtube, Tiktok… phải đảm bảo người dùng dưới 16 tuổi ở Australia không có tài khoản. Nếu không họ sẽ đối mặt với án phạt gần 50 triệu USD Australia. Meta - công ty sở hữu Facebook và Instagram đã cảnh báo người dùng và vô hiệu hóa tài khoản theo đợt. Các nền tảng sẽ buộc phải sử dụng nhiều biện pháp xác minh tuổi, bao gồm phỏng đoán tuổi từ hoạt động trực tuyến, ước tính bằng ảnh selfie hoặc kiểm tra giấy tờ tùy thân. Như vậy, Australia đã trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới cấm tuyệt đối trẻ em dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội. Quyết định được thúc đẩy từ những lo ngại ngày càng tăng về mối liên hệ giữa thời gian sử dụng mạng xã hội và tình trạng gia tăng lo âu, trầm cảm ở giới trẻ.

Với nhiều trẻ em Việt Nam, có thể nói các nền tảng mạng xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu, một đời sống thứ hai song song với cuộc sống thực. Sự kết nối của mạng xã hội giúp các em có thêm điều kiện học tập, khám phá và giải trí, nhưng đi kèm với đó cũng là những nguy cơ tiềm ẩn và khó lường. Thực tế đã có không ít vụ việc trẻ em trở thành nạn nhân của bắt nạt trực tuyến, lừa đảo hay thậm chí bị xâm hại qua mạng xã hội.

Hiện tại, Việt Nam có khoảng hơn 25 triệu trẻ em dưới 16 tuổi, chiếm tỷ lệ hơn 25.5% tổng dân số. Với tỷ lệ tiếp cận Internet và mạng xã hội ngày càng cao, các em được quen nhiều bạn mới, tiếp cận nhiều hình thức giải trí và khám phá thế giới đa chiều chỉ bằng một thiết bị thông minh nhỏ gọn ở trên tay. Mạng xã hội đang từng ngày từng giờ tác động ngày càng lớn tới nhận thức của các em.

Trẻ học ở trên lớp, ở trường là tám tiếng mỗi ngày, trong khoảng thời gian còn lại thì việc kiểm soát, quản lý trẻ dưới 16 tuổi truy cập Internet, mạng xã hội là trách nhiệm chính của các bậc phụ huynh. Không có một công thức chung cho mọi gia đình, nhưng dù quản lý chặt chẽ hay là trao quyền tự chủ, điều quan trọng nhất vẫn là sự đồng hành, thấu hiểu và định hướng để trẻ sử dụng công nghệ một cách an toàn và lành mạnh, giúp các em có kỹ năng chọn lọc, tránh xa bóng tối, cạm bẫy trên mạng xã hội, tiếp nhận ánh sáng của văn hóa, sự tự tin, cảm hứng và nguồn năng lượng tích cực.

Trở lại với việc Australia chính thức cấm trẻ em dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội, đến thời điểm này, hàng triệu trẻ em đã bị mất quyền truy cập vào các nền tảng. Ngay sau Australia, Pháp là quốc gia tiếp theo cân nhắc một dự luật tương tự nhằm bảo vệ sức khỏe tâm thần của trẻ vị thành niên, dự kiến sẽ được đưa ra tranh luận tại quốc hội vào ngày 19/1/2026. Tương tự, nhiều quốc gia đang có hành động cụ thể để bảo vệ trẻ em trên không gian mạng.

Ở Việt Nam, tuy pháp luật chưa cấm việc trẻ em dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội nhưng cũng đã có những biện pháp nhằm kiểm soát việc truy cập mạng xã hội của trẻ em và thanh thiếu niên. Theo Nghị định 147 của Chính phủ có hiệu lực từ 25/12/2024, cha mẹ hoặc người giám hộ phải dùng thông tin của mình đăng ký tài khoản mạng xã hội cho trẻ dưới 16 tuổi và có trách nhiệm giám sát chặt chẽ nội dung trẻ truy cập. Những vụ việc đau lòng liên quan đến lừa đảo, bắt nạt và đặc biệt là hình thức tội phạm mới mang tên “bắt cóc online” đang gióng lên hồi chuông báo động. Cùng với gia đình, nhà trường, các nhà sản xuất nội dung cần đặc biệt nâng cao trách nhiệm và đạo đức xã hội trong việc tạo ra những sản phẩm an toàn, lành mạnh cho trẻ em. Hơn bao giờ hết, xã hội cần chung tay xây dựng những lá chắn vững chắc để bảo vệ trẻ em trước vô vàn hiểm nguy trên không gian mạng.