Cồn cát lấn sâu đe dọa những ốc đảo cuối cùng ở rìa Sahara

Trên vùng cát đỏ Kanem ở miền Tây Chad, ốc đảo Kaou nổi bật với những vườn rau và hàng cọ xanh nhưng đang đối mặt nguy cơ biến mất. Với 2/4 diện tích là sa mạc, Chad được đánh giá là quốc gia dễ tổn thương nhất trước khủng hoảng khí hậu, khi nhiệt độ tại tỉnh Kanem tăng gần gấp đôi mức trung bình toàn cầu.

Trưởng làng Mahamat Souleymane Issa cho biết khi ông còn nhỏ, thung lũng Wadi tại đây rộng lớn, cây cối nhiều và người dân nuôi gia súc dễ dàng. Nay, khí hậu nóng hơn và khô hơn đã khiến hầu hết cây xanh biến mất, trong khi các đụn cát được gió thổi đến ngày càng gần, đe dọa nhấn chìm khu vực còn lại. Hơn 500 hộ gia đình sống dựa vào nguồn nước ngầm và những vườn cây nhỏ của Kaou.

Năm 2023, tổ chức SOS Sahel hỗ trợ người dân dựng hàng rào cọ để chắn cát, lắp đặt hệ thống tưới bằng năng lượng Mặt trời và cung cấp hạt giống. Khoảng 100 nông dân trồng rau và thu hoạch quả chà là từ những cây cọ còn sót lại. Tuy nhiên, người dân cho biết các hàng rào liên tục bị gió mạnh đánh đổ, buộc họ phải sửa chữa thường xuyên.

Hereta Abakar Issa, 43 tuổi, cho biết nhờ dự án mà gia đình lần đầu được trồng các loại rau tươi như cà chua, đậu bắp. Nhưng bà lo ngại cát đang lấn từ mọi phía. “Nếu Wadi biến mất, chúng tôi sẽ phải rời đi”, bà nói. Nhiều thanh niên trong vùng đã rời đến mỏ vàng Tibesti ở biên giới phía Bắc, nơi điều kiện làm việc khắc nghiệt và nguy hiểm. Một số trở về sau khi dự án của SOS Sahel tạo thêm việc làm, song nguồn tài trợ dừng vào đầu năm 2024 khiến nhiều người lại tiếp tục rời đi.

Tại ốc đảo Barkadroussou gần đó, một dự án của SOS Sahel từ năm 2014 vẫn duy trì hoạt động, giúp hơn 300 nông dân canh tác và hỗ trợ khoảng 3.000 cư dân. Khu vực này hiện có ruộng hành, rau xanh và một hồ nước giữa rừng cọ và chuối. Omar Issa, 40 tuổi, từng làm thợ đào vàng gần năm năm, đã trở về làng khi nghe tin dự án phát triển tại đây. Nhưng chương trình cũng dừng lại vào năm 2023 do hết kinh phí.

Ông Issa nói nếu không có việc làm ở Wadi, ông buộc phải quay lại mỏ vàng - điều ông không mong con cái mình phải làm. Khi các ốc đảo tiếp tục thu hẹp, tương lai của nhiều gia đình tại Kaou đứng trước lựa chọn rời bỏ quê hương.