Cú hích lợi nhuận: Vì sao đầu tư vào tiết kiệm năng lượng luôn hiệu quả hơn cắt giảm chi phí sản xuất khác?

Trong khi nhiều doanh nghiệp đang loay hoay tìm cách cắt giảm chi phí sản xuất để duy trì lợi nhuận, thì một hướng đi bền vững và hiệu quả hơn lại nằm ở ngay khâu sử dụng năng lượng.

Đầu tư vào tiết kiệm năng lượng không chỉ giúp giảm chi phí vận hành tức thì mà còn mang lại lợi ích lâu dài về năng suất, môi trường và thương hiệu – được ví như "đầu tư kép" mang lại cú hích lợi nhuận. Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) khẳng định đây là một trong những giải pháp trọng tâm giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh trong tiến trình chuyển đổi xanh và phát triển bền vững.

Đầu tư tiết kiệm năng lượng – "đầu tư kép" của doanh nghiệp thông minh

Trong bối cảnh chi phí đầu vào, giá năng lượng và yêu cầu giảm phát thải ngày càng tăng, bài toán lớn với các doanh nghiệp hiện nay không chỉ là cắt giảm chi phí, mà là đầu tư như thế nào để tạo ra giá trị bền vững. Một trong những hướng đầu tư mang lại hiệu quả lớn nhưng thường bị xem nhẹ là đầu tư vào tiết kiệm năng lượng.

Theo Bộ Công Thương, ngành công nghiệp hiện chiếm hơn 50% tổng tiêu thụ năng lượng toàn quốc, trong khi tiềm năng tiết kiệm năng lượng trong lĩnh vực này ước đạt từ 20% đến 30%. Đối với các công trình xây dựng, mức tiết kiệm có thể lên tới 35%.

Ông Đặng Hải Dũng, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công cho biết, chương trình dán nhãn năng lượng được triển khai từ năm 2013 đã tạo hiệu ứng tích cực trên thị trường. Hơn 30.000 sản phẩm đã được dán nhãn năng lượng, hàng chục triệu bóng đèn sợi đốt bị loại bỏ, hiệu quả sử dụng điện năng trong các thiết bị gia dụng được nâng cao đáng kể. Nhiều sản phẩm hiệu suất cao đã dần thay thế thiết bị lạc hậu, góp phần tiết kiệm hàng trăm triệu kWh điện mỗi năm. Người tiêu dùng ngày càng có xu hướng lựa chọn sản phẩm tiết kiệm năng lượng, thân thiện với môi trường, trong khi doanh nghiệp cũng chủ động đầu tư công nghệ để đáp ứng quy chuẩn mới.

Những con số này cho thấy việc đầu tư vào công nghệ và thiết bị tiết kiệm năng lượng không chỉ giúp doanh nghiệp giảm chi phí điện, gas, than – mà còn mang lại tác động tích cực đến năng suất, chất lượng sản phẩm và môi trường.

Từ thực tiễn đó, Bộ Công Thương đề xuất mở rộng danh mục sản phẩm phải dán nhãn năng lượng bắt buộc, dự kiến áp dụng tự nguyện từ năm 2026 và bắt buộc từ năm 2027. Năm sản phẩm mới được đưa vào danh mục gồm bếp từ, bếp hồng ngoại, lò vi sóng, máy tính để bàn và đèn LED chiếu sáng đường, phố – những thiết bị có mức tiêu thụ điện cao và tiềm năng tiết kiệm năng lượng lớn. Song song với đó, một số sản phẩm khác như máy photocopy, màn hình máy tính, máy in và điều hòa không khí thương mại sẽ được khuyến khích thực hiện dán nhãn tự nguyện. Các tiêu chuẩn kỹ thuật, phương pháp thử nghiệm và cơ sở hạ tầng phòng thử hiện đã được hoàn thiện, bảo đảm khả năng triển khai thực tế.

Hiện, Bộ Công Thương đang gấp rút hoàn thiện Dự thảo Thông tư quy định danh mục phương tiện, thiết bị phải dán nhãn năng lượng thuộc phạm vi quản lý của Bộ Công Thương và lộ trình thực hiện. Thông tư dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/1/2026, tạo hành lang pháp lý thống nhất để quản lý, thúc đẩy thị trường sản phẩm hiệu suất cao, góp phần thực hiện mục tiêu quốc gia về tiết kiệm năng lượng và phát triển bền vững.

Theo giới chuyên gia, điểm khác biệt lớn nhất giữa đầu tư tiết kiệm năng lượng và cắt giảm chi phí thông thường nằm ở tính bền vững và giá trị cộng hưởng. Khi doanh nghiệp đầu tư thay thế thiết bị cũ bằng công nghệ mới – như động cơ IE4, hệ thống biến tần, hay giải pháp quản lý năng lượng – hiệu suất vận hành tăng lên rõ rệt, lượng tiêu thụ điện giảm ngay lập tức và duy trì ổn định suốt vòng đời thiết bị.

Cơ hội tài chính xanh và tín chỉ carbon – lợi ích vượt ngoài nhà máy

Không chỉ dừng lại ở tiết kiệm điện, đầu tư này còn giúp doanh nghiệp tăng năng suất và giảm rủi ro vận hành. Thiết bị mới hoạt động ổn định hơn, ít thời gian dừng máy, giảm chi phí bảo trì và kéo dài tuổi thọ hệ thống. Bên cạnh đó, môi trường làm việc được cải thiện nhờ giảm tải nhiệt, giúp người lao động thoải mái hơn, năng suất tăng, tỷ lệ lỗi sản phẩm giảm.

Một lợi ích ít được chú ý nhưng rất tiềm năng là cơ hội tài chính từ tín chỉ carbon và nguồn vốn xanh. Khi doanh nghiệp giảm tiêu thụ năng lượng và cắt giảm phát thải, phần giảm này có thể được chứng nhận và giao dịch trong các chương trình tín chỉ carbon, hoặc giúp doanh nghiệp đủ điều kiện vay vốn ưu đãi, hưởng giảm thuế từ các quỹ hỗ trợ chuyển đổi xanh.

Theo các chuyên gia năng lượng, chỉ riêng việc giảm 20–30% tiêu thụ điện – vốn thường chiếm khoảng 15% tổng giá thành sản phẩm – doanh nghiệp đã có thể giảm 3–4,5% chi phí sản xuất. Khoản tiết kiệm này thường ổn định và tăng dần qua từng năm, trong khi các biện pháp như cắt giảm nhân công, nguyên liệu hay logistics thường chỉ mang tính tạm thời, thậm chí tiềm ẩn rủi ro về chất lượng, tiến độ và uy tín thương hiệu.

Đầu tư tiết kiệm năng lượng vì vậy được xem là "đầu tư tạo giá trị mới" – không chỉ giúp doanh nghiệp tiết kiệm, mà còn mở rộng cơ hội hợp tác quốc tế, nâng cao chỉ số ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị), vốn đang là tiêu chí bắt buộc trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tuy nhiên, để khai thác hết tiềm năng tiết kiệm 20–30% năng lượng trong công nghiệp, vai trò của cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt là Cục ĐCK (Bộ Công Thương), là vô cùng quan trọng. Cục cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp, gồm: thúc đẩy kiểm toán năng lượng định kỳ để xác định tiềm năng tiết kiệm cụ thể cho từng nhà máy, từng quy trình sản xuất; hỗ trợ đầu tư và khuyến công cho các doanh nghiệp thay thế thiết bị hiệu suất thấp bằng công nghệ tiết kiệm năng lượng; kết nối doanh nghiệp với nguồn vốn xanh, tín chỉ carbon, và các chương trình ưu đãi tài chính; truyền thông và đào tạo, nâng cao nhận thức về đầu tư tiết kiệm năng lượng như một chiến lược phát triển chứ không chỉ là biện pháp tiết kiệm chi phí.

Có thể nói, việc thúc đẩy đầu tư tiết kiệm năng lượng sẽ là trụ cột quan trọng trong quá trình thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh và cam kết giảm phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050. Khi năng lượng được sử dụng hiệu quả hơn, sản xuất công nghiệp trong nước không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn tiến gần hơn tới mục tiêu kinh tế xanh – tăng trưởng xanh – tương lai xanh cho Việt Nam.