Đánh thuế chuyển nhượng vàng: Chống đầu cơ, cần công bằng, bảo vệ tích lũy hợp pháp

Tuy nhiên, giới chuyên gia và nhà đầu tư đều cảnh báo, chính sách cần được thiết kế hợp lý, đặc biệt là việc xác định ngưỡng và cơ chế thu thuế, tránh hệ lụy cho người dân tích trữ chính đáng.

Cần tách bạch “của hồi môn” và “tay lướt sóng”

Thị trường vàng Việt Nam trong những tháng cuối năm 2025 đang trải qua giai đoạn tăng mạnh, khi giá vàng miếng trong nước liên tục lập đỉnh và cao hơn nhiều so với giá vàng thế giới quy đổi. Sự chênh lệch kéo dài khiến vàng miếng trở thành kênh đầu cơ hơn là tích trữ, tạo áp lực đáng kể lên điều hành tiền tệ.

Trước thực tế đó, Bộ Tài chính đang xem xét đưa vàng miếng vào diện chịu thuế thu nhập cá nhân, với mức thuế 0,1% trên giá trị giao dịch - tương tự cơ chế áp dụng với chuyển nhượng chứng khoán. Theo các cơ quan quản lý, mục tiêu là tạo công bằng giữa các kênh đầu tư, giảm tình trạng “lướt sóng” vàng và góp phần kiểm soát dòng tiền rút khỏi hệ thống ngân hàng.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính - ngân hàng, việc áp thuế chuyển nhượng vàng miếng là cần thiết để điều tiết dòng vốn đầu cơ, tránh gây áp lực lên tỷ giá và chính sách tiền tệ. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh, chính sách phải được thiết kế tinh tế để phân biệt giữa đầu cơ ngắn hạn và tích trữ dài hạn, tránh “đánh” vào người dân mua vàng phục vụ nhu cầu tích lũy hoặc làm của hồi môn.

Về cách thức thu, TS Hiếu cho rằng, thay vì đánh thuế trên toàn bộ giá trị giao dịch, Nhà nước nên thu trên phần lãi phát sinh thực tế để đảm bảo công bằng. “Nếu đánh thuế trên tổng giá trị chuyển nhượng, người dân có thể chịu thiệt ngay cả khi bán lỗ. Mức thuế 0,1% tuy dễ triển khai nhưng cần song hành với cơ chế xác định giá vốn minh bạch để tránh méo mó chính sách”, ông nói.

Dưới góc độ người dân, chị Đinh Hồng Anh (Hà Nội) chia sẻ: “Nếu tôi bán vàng của hồi môn để lo việc cưới hỏi cho con, dù không có lãi thực, vẫn phải đóng thuế trên giá bán hiện tại - điều đó không công bằng. Người đầu cơ và người tích trữ lâu năm không thể bị đánh thuế như nhau”.

Trong khi đó, anh Nguyễn Trung Lân, một nhà đầu tư vàng tại Hà Nội, cho rằng mức thuế 0,1% có thể là quá thấp để răn đe. Cơ quan quản lý cần kiểm soát tần suất giao dịch hơn là chỉ đánh thuế đơn thuần.

Rõ ràng, chính sách thuế đang đứng trước bài toán cân bằng giữa minh bạch hóa thị trường và bảo vệ quyền tích trữ truyền thống của người dân.

Cần ngưỡng miễn thuế và lộ trình áp thuế lợi nhuận ròng

Theo giới chuyên gia, điểm mấu chốt là xác lập cơ chế thu hợp lý và xây dựng ngưỡng miễn - giảm thuế để đảm bảo công bằng. Nhiều chuyên gia thống nhất rằng, việc áp thuế cần có cơ chế linh hoạt, không đánh đồng đầu cơ với thói quen tích trữ truyền thống.

PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, giảng viên cao cấp Học viện Tài chính cho rằng, chính sách nên quy định ngưỡng khối lượng tối thiểu - ví dụ chỉ áp dụng cho giao dịch trên một lượng vàng mỗi lần - để tránh ảnh hưởng người dân mua tích trữ nhỏ lẻ. Đồng thời, cần xem xét miễn hoặc giảm thuế đối với trường hợp giữ vàng dài hạn, có thể từ 3 năm trở lên.

Về lâu dài, Nhà nước cần hướng tới thuế trên lợi nhuận ròng thay vì đánh theo tổng giá trị chuyển nhượng. Điều này vừa bảo vệ lợi ích chính đáng của người dân, vừa thể hiện tính nhân văn trong quản lý, đảm bảo Nhà nước chỉ điều tiết hoạt động đầu cơ quy mô lớn.

Cùng quan điểm, chị Đinh Hồng Anh nhấn mạnh, nếu thuế minh bạch và chỉ thu với người giao dịch lớn, người dân sẽ chấp nhận như một chi phí hợp lý. Ngược lại, nếu áp dụng tràn lan, giao dịch có thể chảy ra thị trường chợ đen.

Đại diện Vụ Chính sách Thuế (Bộ Tài chính) khẳng định, mục tiêu khi áp thuế không phải là tăng thu ngân sách, mà là hạn chế đầu cơ, tăng minh bạch và định danh giao dịch trên thị trường vàng miếng. Bộ đang nghiên cứu giải pháp kê khai và nộp thuế điện tử, thông qua tiệm vàng, ngân hàng hoặc sàn giao dịch được cấp phép, nhằm giảm giao dịch tiền mặt và tăng khả năng truy xuất nguồn gốc.

Tuy nhiên, thách thức thực thi là rất lớn. Ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), cho biết, giao dịch vàng miếng hiện vẫn chủ yếu bằng tiền mặt, thiếu hóa đơn, khiến việc truy vết và tính thuế rất khó. Nếu không có cơ chế quản lý chặt chẽ, chính sách thuế có thể chỉ áp dụng được cho giao dịch chính thức, trong khi phần lớn hoạt động lại diễn ra ngoài tầm kiểm soát - làm chệch mục tiêu ban đầu.

Để tránh tác động đột ngột đến niềm tin thị trường, giới chuyên gia đề nghị Chính phủ xây dựng lộ trình thực hiện thận trọng, rõ ràng, theo hai giai đoạn, nhằm đảm bảo khả thi và công bằng. Theo đó, giai đoạn 1 (2025-2026) được kiến nghị là giai đoạn thử nghiệm, áp thuế cố định 0,1% trên giá trị chuyển nhượng từng lần theo phương pháp đơn giản hiện tại. Điều kiện tiên quyết là phải kết hợp giám sát các giao dịch lớn và đẩy mạnh hóa đơn điện tử. Tiếp theo, giai đoạn 2 (từ 2027) sẽ hướng tới đánh thuế theo lợi nhuận ròng (chênh lệch giá mua - giá bán thực tế) khi hạ tầng dữ liệu và cơ chế định danh giao dịch hoàn thiện.

Lộ trình này giúp thị trường làm quen dần với chính sách thuế, đồng thời tạo thời gian để cơ quan quản lý xây dựng hệ thống dữ liệu giá vốn, bảo đảm nguyên tắc công bằng: chỉ đánh thuế vào thu nhập hoặc lợi nhuận thực tế.

Giới chuyên gia kinh tế đều cho rằng, việc đánh thuế chuyển nhượng vàng miếng chỉ phát huy hiệu quả khi song hành với các chính sách vĩ mô khác, đặc biệt là kiểm soát nguồn cung, huy động vàng trong dân và thu hẹp chênh lệch giá giữa thị trường trong nước và quốc tế.

“Nếu chỉ đánh thuế mà không mở các kênh đầu tư chính thức như chứng chỉ vàng hoặc tài khoản vàng được bảo lãnh, dòng vốn tích trữ có thể chảy sang ngoại tệ, điều này làm tăng áp lực lên tỷ giá. Chính sách thuế chỉ là một phần của bức tranh tổng thể”, TS Nguyễn Trí Hiếu nhận định. Ông cũng cho rằng, để hạn chế đầu cơ, cần làm cho các kênh đầu tư khác trở nên hấp dẫn hơn, đồng thời củng cố niềm tin vào đồng Việt Nam và sự ổn định của hệ thống tài chính./.