Đào tạo truyền thông thời AI: Cơ hội đi cùng thách thức

Vừa qua, Hội thảo Khoa học Quốc tế "Đào tạo truyền thông trong bối cảnh AI và chuyển đổi số 2025" (ME.AI25) đã diễn ra tại Hà Nội với sự tham gia của các nhà khoa học, chuyên gia trong nước và quốc tế, đại diện doanh nghiệp và đông đảo đội ngũ giảng viên, sinh viên ngành truyền thông.

Sự kiện do Tổ chức Giáo dục FPT và Bộ môn Quản trị truyền thông đa phương tiện, Trường Đại học FPT, Hà Nội tổ chức, nhằm làm rõ tư duy và định hướng mới trong đào tạo truyền thông giữa bối cảnh các công nghệ trí thông minh nhân tạo (AI), dữ liệu lớn và chuyển đổi số đang thay đổi căn bản hoạt động truyền thông – báo chí, từ mô hình sản xuất nội dung đến phương thức tiêu thụ thông tin của công chúng.

Đào tạo những người kiểm soát và điều hành AI

Phát biểu đề dẫn khai mạc, GS.TS Tạ Ngọc Tấn - Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương, khẳng định rằng báo chí – truyền thông là một trong những lĩnh vực chịu tác động sớm nhất, trực tiếp và nhanh chóng nhất từ AI. Theo ông, AI hỗ trợ chúng ta thu thập, xử lý dữ liệu khổng lồ, cá nhân hóa nội dung cho từng độc giả, hỗ trợ kiểm chứng thông tin và tối ưu hóa năng suất lao động trong các tòa soạn. Thậm chí, AI còn đóng vai trò như một trợ lý ảo, giúp xây dựng bản thảo và thể hiện nội dung đa phương tiện theo yêu cầu.

Tuy nhiên, ông cũng thẳng thắn nhận định về những rủi ro như: Nguy cơ suy giảm tư duy phản biện của người làm nghề, Khả năng lan truyền thông tin sai lệch, thông tin ảo và Các vấn đề đạo đức, bản quyền và đạo văn.

Trước bối cảnh ấy, GS.TS Tạ Ngọc Tấn nhấn mạnh một quan điểm có tính định hướng chiến lược: "AI chỉ là công cụ, là trợ lý ảo, còn sự sáng tạo, tính nhân văn và bản lĩnh của con người mới là yếu tố quyết định. Chúng ta không đào tạo người làm truyền thông để cạnh tranh với AI, mà đào tạo họ trở thành những người kiểm soát và điều hành AI".

Chuyển từ đào tạo kỹ năng sang phát triển năng lực toàn diện

Cũng theo GS.TS Tạ Ngọc Tấn, để đào tạo người làm truyền thông đáp ứng yêu cầu mới, các cơ sở đào tạo cần tập trung vào ba nhóm năng lực cốt lõi (mô hình ASK):

Về Tri thức (Knowledge): cần trang bị về lý luận nghiệp vụ và tri thức toàn diện về công nghệ số, AI và các khả năng ứng dụng thực tiễn. Quan trọng nhất là trang bị phương pháp để người học có khả năng tự học suốt đời, vì công nghệ sẽ không ngừng thay đổi.

Về Kỹ năng (Skills): bao gồm kỹ năng sử dụng công cụ AI một cách có trách nhiệm và đạo đức, kỹ năng làm việc nhóm và các kỹ năng tác nghiệp đa phương tiện.

Về Phẩm chất (Attitude): đạo đức nghề nghiệp, trách nhiệm chính trị - xã hội, bản lĩnh nghề nghiệp và ý thức nhân văn đối với công chúng. Đây cũng chính là "chìa khóa" để ngăn chặn những tác động tiêu cực từ AI.

Từ góc độ lý luận và đào tạo chuyên môn, TS. Phạm Bình Dương – Chủ nhiệm Bộ môn Quản trị truyền thông đa phương tiện khẳng định: "Đào tạo nguồn nhân lực truyền thông trong bối cảnh đẩy mạnh phát triển AI cần tập trung giải quyết vấn đề cốt lõi là hình thành năng lực hiểu AI, đánh giá AI và dẫn dắt việc sử dụng AI trên nền tảng tư duy phản biện, đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm công dân. Đây cũng chính là tinh thần chung của các tiếp cận quốc tế hiện nay về khung Năng lực hiểu biết về AI (AI Literacy) và các tiếp cận về AI có đạo đức và quản trị công nghệ trong giáo dục đang được các tổ chức quốc tế và giới học thuật đề xuất".

Xuất phát từ những yêu cầu thực tiễn nêu trên, ME.AI25 với kỳ vọng trở thành một diễn đàn học thuật quốc tế thường niên, kết nối nghiên cứu – đào tạo – thực tiễn trong lĩnh vực truyền thông và công nghệ tại Việt Nam., đã thảo luận 5 chủ đề cơ bản:

Chủ đề 1: Lý luận và bối cảnh về đào tạo truyền thông trong kỷ nguyên AI và chuyển đổi số

Chủ đề 2: Chương trình, mô hình và phương pháp đào tạo truyền thông trong môi trường AI

Chủ đề 3: Ứng dụng AI trong dạy – học, nghiên cứu và thực hành truyền thông

Chủ đề 4: Đạo đức, pháp lý, bản quyền và trách nhiệm xã hội trong sử dụng AI trong giáo dục và truyền thông

Chủ đề 5: Kết nối nhà trường – doanh nghiệp – tổ chức truyền thông trong thời đại AI

Ở góc độ quản lý đào tạo, TS. Trần Ngọc Tuấn – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học FPT cho biết, FPT Education đã xác định AI là năng lực cốt lõi, không chỉ trong đào tạo truyền thông, mà trong toàn bộ hệ sinh thái giáo dục, nhằm theo kịp yêu cầu của thị trường lao động và sự phát triển của xã hội hiện đại. Đồng thời, những trao đổi học thuật sâu sắc tại ME.AI25 sẽ góp phần hoàn thiện nền tảng lý luận, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn giá trị, và đưa ra những khuyến nghị mang tính thực tiễn cho việc đổi mới giáo dục truyền thông trong giai đoạn tới.

Đào tạo, giáo dục truyền thông trong tương lai nên có sự kết hợp hài hòa giữa nền tảng lý luận, chiều sâu nhân văn, năng lực công nghệ và bản lĩnh chính trị, đạo đức và trách nhiệm để Việt Nam có thêm những thế hệ nhà báo, người làm truyền thông mới chuyên nghiệp, nhân văn, đủ sức làm chủ công nghệ để giữ vững vai trò là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân trong kỷ nguyên mới của dân tộc.