Để nhà ở xã hội đến đúng đối tượng: Cần siết chặt ngay từ khâu xét duyệt

Thu hồi nhà ở xã hội bán sai đối tượng

Tại phiên họp thứ 4 của Ban Chỉ đạo Trung ương về chính sách nhà ở và thị trường bất động sản cách đây hai ngày, Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu các địa phương chấn chỉnh tiêu cực trong xét duyệt, mua - bán, cho thuê nhà ở xã hội, xử lý nghiêm hành vi môi giới trái phép, trục lợi trong làm thủ tục hồ sơ. Cũng bởi thời gian gần đây, các địa phương đang phát triển nhà ở xã hội mạnh như Bắc Ninh, Hải Phòng đã phát hiện hàng loạt sai phạm trong mua bán nhà ở xã hội. Hàng trăm căn hộ bị yêu cầu thu hồi hoặc hủy hợp đồng mua bán.

Bắc Ninh là một trong những địa phương vượt chỉ tiêu nhà ở xã hội được Chính phủ giao trong năm nay, với hơn 16.000 căn hộ. Nhiều đối tượng đã lợi dụng chính sách, tại một số dự án, sau khi cơ quan chức năng vào thanh kiểm tra, hàng trăm hợp đồng mua đã bị yêu cầu hủy. Ngoài ra, nhiều hộ dân đã nhận thông báo thu hồi lại nhà. Ngân hàng Chính sách xã hội cũng thu hồi các khoản vay ưu đãi liên quan.

Một dự án nhà ở xã hội có số lượng căn hộ bị thu hồi nhiều nhất từ trước tới nay, với 54 căn hộ. Hai nguyên nhân chính khiến cho các căn hộ này bị thu hồi là do thu nhập của người mua cao hơn so với quy định và họ đã có nhà ở ở những nơi khác, nhưng vẫn khai báo không trung thực.

Theo phản ánh của người dân, sau khi được bàn giao, một số hộ gia đình đã không ở mà cho thuê, trong đó có cả người nước ngoài, gây ảnh hưởng tới chủ trương nhân văn - nhà ở xã hội phải dành cho người thu nhập thấp.

Ông Trần Văn Chung - Ban Quản lý lâm thời chung cư Môi trường xanh cho biết: "Chủ trương của Nhà nước là đúng đắn, người dân thực hiện mua, chủ đầu tư cũng chủ quan. Thứ hai, người dân không nói hết sự thật của mình nên dẫn tới những sai lầm, không đúng tiêu chuẩn mới có. Sau khi được giải thích, nhân dân cũng ủng hộ, đồng tâm giải quyết".

Ông Nguyễn Hữu Cảnh - Công ty Môi trường Xanh chia sẻ: "Quá trình thu hồi dài, công ty cũng thu hồi dần dần, không phải ngày một ngày hai là xong, đến nay cơ bản thu hồi xong căn hộ và hoàn trả lại tiền và bán căn hộ cho đúng đối tượng".

Tại Hải Phòng, Thanh tra Thành phố cũng vừa yêu cầu hủy hợp đồng mua bán của 14 căn nhà ở xã hội, do người mua kê khai không trung thực và rà soát lại 25 trường hợp khác. Bên cạnh đó, nhiều giải pháp tiền kiểm và hậu kiểm trong quá trình mua nhà ở xã hội đang được các địa phương tiếp tục đẩy mạnh. Danh sách người được xét duyệt sẽ được đăng tải công khai, minh bạch trên cổng thông tin điện tử để người dân giám sát.

Xử lý dứt điểm bán nhà ở xã hội sai đối tượng

Nhiều căn nhà ở xã hội sau khi được bàn giao đã không được sử dụng đúng mục đích, thậm chí còn cho người nước ngoài thuê để trục lợi. Trong khi vẫn còn không ít người lao động thu nhập thấp chưa có chỗ ở ổn định.

Bên cạnh việc thu hồi căn hộ, các cá nhân vi phạm, trục lợi nhà ở xã hội sẽ bị phạt 60 triệu đồng, còn các doanh nghiệp sẽ bị phạt đến 120 triệu đồng. Tuy nhiên, việc thu hồi các căn hộ vi phạm không hề dễ dàng.

Tại một dự án nhà ở xã hội, người dân đã tới ở từ 10 năm trước. Lúc đó, giá bán của chủ đầu tư chưa tới 7 triệu đồng/m2. Có 32 căn bị yêu cầu thu hồi, vì bán sai đối tượng. Tuy nhiên, tới nay, chủ đầu tư vẫn chưa thu hồi lại được bất cứ căn nào.

Ông Đỗ Đức Hùng - Phó Tổng giám đốc Công ty Phát triển nhà Bắc Ninh cho biết: "Do một số hướng dẫn chưa rõ ràng, ví dụ thu hồi bán cho đối tượng thu nhập thấp, bán lại theo giá thế nào, cách xử lý hồ sơ như thế nào, như hồ sơ kế toán, cách đây 10 năm bằng căn hộ như bây giờ tiền đó họ không thể mua được căn hộ theo giá bây giờ. Rất khó cho các hộ bị thu hồi".

Tuy nhiên, đại diện Sở Xây dựng địa phương cho biết, để đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật, kế hoạch thu hồi các căn hộ sai phạm sẽ thực hiện quyết liệt.

Ông Nguyễn Tuấn Dũng - Phó Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Bắc Ninh nêu ý kiến: "Trong trường hợp phát hiện các đối tượng sử dụng nhà ở không đúng đối tượng và sai quy định, Sở Xây dựng sẽ yêu cầu chủ đầu tư thu hồi nhà ở. Trong trường hợp các chủ hộ không bàn giao nhà ở, Sở Xây dựng sẽ báo cáo về tỉnh, tổ chức cưỡng chế thu hồi nhà ở theo quy định của Luật Nhà ở".

Sau khi thu hồi, các căn hộ sẽ được bán lại cho những người đúng đối tượng. Cơ quan chức năng cho biết, dự án nhà ở xã hội không phải cứ bán xong nhà là không còn ai đến kiểm tra. Bởi vậy, để tránh rủi ro bị thu hồi nhà sau vài năm ở ổn định, người dân cần trung thực trong khâu làm hồ sơ xét duyệt ngay từ ban đầu.

Giải pháp kiểm soát bán nhà ở xã hội đúng đối tượng

Theo quy định hiện nay, hồ sơ mua nhà ở xã hội do chủ đầu tư tiếp nhận, xét duyệt ban đầu, sau đó được Sở Xây dựng kiểm tra và công bố danh sách đủ điều kiện. Nhiều ý kiến cho rằng, cách làm này dễ phát sinh tiêu cực, vì vậy cần có giải pháp để kiểm soát chặt việc bán nhà đúng đối tượng và xử lý nghiêm sai phạm.

Ông Nguyễn Trung Kiên - Giám đốc Phát triển dự án, Công ty Khu công nghiệp Sài Gòn - Hải Phòng chia sẻ: "Tôi thấy vẫn chưa giao cho một cơ quan chức năng cụ thể. Theo tôi, để có thể thuận lợi nhất cho người dân và doanh nghiệp, nên có một cơ quan chức năng chuyên biệt làm việc xét duyệt. Khi xét duyệt xong thì cấp cho người dân một thẻ để đủ điều kiện đi đăng ký ở các dự án khác nhau, cơ quan cấp thẻ sẽ lưu người đó trong danh sách, sẽ tốt hơn là giao cho doanh nghiệp".

Ông Nguyễn Tuấn Dũng - Phó Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Bắc Ninh nhận định: "Đề nghị Bộ Xây dựng xem xét xây dựng các chế tài mạnh hơn để xử lý các đối tượng, kê khai, cố tình trục lợi trong việc mua bán và sử dụng nhà ở xã hội, xem xét xử lý hình sự trong trường hợp sai phạm mang tính chất hệ thống, đảm bảo tính răn đe".

Bà Tống Thị Hạnh - Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản, Bộ Xây dựng đưa ra nhận định: "Yêu cầu UBND cấp tỉnh rà soát, đánh giá kỹ, đặc biệt hướng dẫn các chủ đầu tư và người dân để đảm bảo tuân thủ đúng quy định của pháp luật. Người dân cũng đăng ký đối với dự án đầy đủ về pháp lý, kênh chính thức để bán nhà ở cho người có nhu cầu mua nhà ở xã hội là từ chủ đầu tư chứ không phải từ các tổ chức trung gian".

Theo ghi nhận tại nhiều địa phương, việc thu hồi các dự án sai đối tượng phải tiến hành đến ba năm, gây chậm trễ trong việc đưa nhà ở xã hội đến đúng người thụ hưởng. Thực tế cho thấy, chỉ khi các khâu xét duyệt, quản lý và giám sát được siết chặt, các sai phạm được xử lý dứt điểm và minh bạch, chính sách nhà ở xã hội mới thực sự phát huy ý nghĩa nhân văn, đưa những căn nhà đến đúng người lao động thu nhập thấp đang cần một chỗ ở ổn định.