Doanh nghiệp đối mặt với thách thức lớn về minh bạch tài chính

Trong bối cảnh kinh tế số hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam đang đối mặt với thách thức lớn về minh bạch tài chính và tuân thủ pháp lý. Nhiều chuyên gia cho rằng, quản trị tài chính, kiểm toán và thu sẽ giúp doanh nghiệp phát triển bền vững hơn

Doanh nghiệp yếu về quản trị tài chính

TP Hồ Chí Minh, với hơn 345.000 doanh nghiệp đang hoạt động theo số liệu từ Cục Thống kê TP Hồ Chí Minh năm 2025, trong đó hơn 97% là doanh nghiệp tư nhân, thành phố không chỉ đóng góp lớn vào GRDP mà còn là động lực chính của đổi mới sáng tạo, tạo việc làm và thu hút đầu tư nước ngoài. Nhiều doanh nghiệp vẫn thiếu minh bạch tài chính, quản trị lỏng lẻo và rủi ro pháp lý ngày càng gia tăng, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số và áp lực cạnh tranh toàn cầu.

Tại hội thảo "Quản trị tài chính – Kiểm toán – Thuế: Nền tảng nâng cao năng lực cạnh tranh doanh nghiệp tư nhân" tổ chức sáng ngày 4/11 tại TP.HCM bà Cao Thị Phi Vân, Phó Giám đốc ITPC, nhấn mạnh rằng, Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị ban hành tháng 5/2025 về phát triển kinh tế tư nhân không chỉ khẳng định khu vực này là động lực quan trọng của nền kinh tế quốc gia, mà còn vạch ra lộ trình cụ thể để khuyến khích, hỗ trợ và tạo điều kiện phát triển mạnh mẽ, bền vững. Nghị quyết đặt mục tiêu đầy tham vọng: đến năm 2030, khu vực kinh tế tư nhân đạt khoảng 2 triệu doanh nghiệp hoạt động, đóng góp 55-58% GDP, 35-40% thu ngân sách nhà nước và tạo việc làm cho 85% lực lượng lao động. Xa hơn, đến năm 2045, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam sẽ vươn tầm cạnh tranh cao trong khu vực và quốc tế.

Điều đáng chú ý là Nghị quyết 68 đã chỉ rõ tám nhóm nhiệm vụ trọng tâm, trong đó nổi bật là đổi mới tư duy, xóa bỏ rào cản hành chính, hoàn thiện thể chế tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng, minh bạch; khơi thông nguồn lực vốn, đất đai, nhân lực, công nghệ và chuyển đổi số. Đặc biệt, nghị quyết nhấn mạnh việc nâng cao năng lực quản trị, tăng cường minh bạch tài chính, kiểm toán và tuân thủ thuế - những yếu tố cốt lõi giúp doanh nghiệp tư nhân không chỉ tồn tại mà còn phát triển hiệu quả, bền vững.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, để đạt được những mục tiêu này, doanh nghiệp tư nhân không thể chỉ trông chờ vào chính sách vĩ mô. Doanh nghiệp cần chủ động nhận diện và ứng phó với những thay đổi pháp lý đang diễn ra chóng mặt, đặc biệt trong lĩnh vực kiểm toán và thuế. Đây chính là lúc mà quản trị tài chính trở thành "lá chắn" bảo vệ sự tồn vong và mở rộng của doanh nghiệp trong môi trường kinh tế đầy biến động.

Quản trị như thế nào cho hiệu quả

Bà Trương Thị Bích Loan, Giám đốc Dịch vụ Kế toán và Đảm bảo của Grant Thornton Việt Nam, cho biết, với những thay đổi pháp lý quan trọng qua Nghị định 90/2025/NĐ-CP ban hành ngày 14/4/2025, quy định yêu cầu kiểm toán bắt buộc đối với các công ty quy mô lớn. Cụ thể, doanh nghiệp phải thực hiện kiểm toán nếu đáp ứng hai trong ba tiêu chí: tổng tài sản trên 100 tỷ đồng, doanh thu trên 300 tỷ đồng và sử dụng trên 200 lao động tham gia bảo hiểm xã hội. Đây không phải là gánh nặng hành chính, mà là công cụ đảm bảo minh bạch, giúp doanh nghiệp xây dựng lòng tin với đối tác và nhà đầu tư.

Để nhấn mạnh tính nghiêm minh, bà Loan trích dẫn Nghị định 228/2025/NĐ-CP ban hành ngày 18/8/2025, với các chế tài rõ ràng: mức phạt từ 20 đến 50 triệu đồng nếu không thực hiện kiểm toán bắt buộc theo Điều 27, và lên đến 200 triệu đồng cho hành vi cản trở theo Điều 29. Đặc biệt, mức phạt sẽ tăng gấp đôi đối với các đơn vị có lợi ích công chúng. Bao gồm công ty đại chúng, ngân hàng, công ty bảo hiểm, quỹ đầu tư, doanh nghiệp nhà nước lớn, hoặc các công ty có vốn nhà nước trên 50%. Những đơn vị này ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế, nên bị xử nghiêm hơn để bảo vệ nhà đầu tư và công chúng.

Ở lĩnh vực thuế, các chuyên gia cảnh báo về cuộc cách mạng số hóa đang diễn ra mạnh mẽ tại ngành thuế, với ứng dụng trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn để tối ưu hóa quản lý. Thống kê 9 tháng đầu năm 2025 cho thấy, dù số cuộc thanh tra giảm 21,61% (chỉ còn 39.236 cuộc), tổng thu ngân sách lại tăng ấn tượng 22,13% so với cùng kỳ, phản ánh hiệu quả của mô hình thanh tra dựa trên rủi ro. Tổng số tiền kiến nghị xử lý tài chính đạt 41.376 tỷ đồng, tập trung vào các ngành rủi ro cao như bất động sản, sản xuất EPE, FMCG, cùng các giao dịch liên kết và chuyển nhượng vốn.

Những rủi ro phổ biến mà doanh nghiệp tư nhân thường mắc phải là sử dụng hóa đơn không hợp pháp ảnh hưởng thuế GTGT, kê khai sai giao dịch liên kết hoặc ưu đãi thuế TNDN, đến chi phí lương không đúng thực tế hay bỏ sót thuế TNCN khi chuyển nhượng vốn, và không khấu trừ thuế nhà thầu nước ngoài, đều có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Các chuyên gia khuyến nghị doanh nghiệp chủ động rà soát quy trình nội bộ, nâng cao năng lực đội ngũ và minh bạch hóa hồ sơ để thích ứng, biến thách thức thành cơ hội cạnh tranh.

Vấn đề cốt lõi, theo bà Đinh Thị Hương Giang, Giám đốc Dịch vụ Tư vấn Doanh nghiệp của Grant Thornton Việt Nam, nằm ở sự thiếu minh bạch nội tại và khoảng cách lớn giữa số liệu quản trị với báo cáo thuế. Gốc rễ của vấn đề chính là tư duy của chủ doanh nghiệp, trở thành rào cản lớn nhất khi gọi vốn hoặc thực hiện M&A. Để vượt qua,

Bà Giang đề xuất lộ trình chuyển hóa thực tiễn theo ba giai đoạn. Giai đoạn đầu (0-3 tháng) tập trung rà soát tổng quát, đối chiếu số liệu và lập bản đồ rủi ro. Giai đoạn hai (3-12 tháng) nhấn mạnh chuẩn hóa, xử lý chênh lệch, nâng cấp kiểm soát nội bộ và báo cáo quản trị, đặc biệt là báo cáo dòng tiền 13 tuần. Đến giai đoạn ba (12-24 tháng trở lên), doanh nghiệp sẽ tăng cường hiệu quả qua kiểm toán chính thức, lập ngân sách, theo dõi KPI, triển khai ERP/BI và thành lập bộ phận kiểm toán nội bộ. Những giải pháp này không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật mà còn nâng cao giá trị nội tại, tạo lợi thế cạnh tranh lâu dài.