Đưa hàng Việt vào Trung Đông năm 2026: Doanh nghiệp cần chuẩn bị gì?

Trong bối cảnh kinh tế thế giới nhiều biến động, xu hướng bảo hộ thương mại gia tăng và các thị trường truyền thống dần bão hòa, câu hỏi "đưa hàng Việt đi đâu" đang trở nên cấp bách hơn bao giờ hết. Trung Đông, cùng Thổ Nhĩ Kỳ chính là cửa ngõ chiến lược nối liền Á, Âu và thế giới Hồi giáo, đang nổi lên như một không gian tăng trưởng mới, rộng lớn và giàu tiềm năng. Vấn đề không còn là có nên tiến vào hay không, mà là làm thế nào để hàng Việt thực sự đứng vững, chiếm lĩnh và phát triển bền vững tại thị trường hơn 2 tỷ người tiêu dùng Halal trong giai đoạn từ năm 2026 trở đi.

Cửa mở Trung Đông

Những con số được công bố tại Hội thảo "Triển vọng xuất khẩu sang thị trường Trung Đông và Thổ Nhĩ Kỳ" vừa được tổ chức tại TP Hồ Chí Minh cho thấy bức tranh đầy sức hút của khu vực này. Sức hấp dẫn của Trung Đông không chỉ đến từ quy mô thị trường, mà còn từ cấu trúc nhu cầu. Theo bà Nguyễn Phương Trà, Vụ trưởng Vụ Trung Đông - châu Phi, Bộ Ngoại giao, khu vực này có khoảng 500 triệu dân, tổng GDP đạt 3.600 tỷ USD, trong đó nhu cầu nhập khẩu thực phẩm lên tới 132 tỷ USD mỗi năm. Các quốc gia vùng Vịnh (GCC) phải nhập khẩu tới 85% lương thực, thực phẩm tiêu dùng. Trong khi đó, thị trường Halal toàn cầu chiếm khoảng 25% dân số thế giới và được dự báo đạt quy mô 10.000 tỷ USD trước năm 2028, riêng lĩnh vực thực phẩm Halal có thể tăng từ 2.715 tỷ USD năm 2024 lên 5.911 tỷ USD vào năm 2033.

Trong cấu trúc này, Thổ Nhĩ Kỳ được nhiều chuyên gia coi là "điểm tựa chiến lược". Với vai trò thành viên G20, dân số gần 90 triệu người theo đạo Hồi và vị thế trung tâm của Tổ chức Hợp tác Hồi giáo, quốc gia này vừa là thị trường tiêu thụ, vừa là cửa ngõ để hàng Việt đi sâu vào Trung Đông và EU. Bà Nguyễn Việt Hằng, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Thổ Nhĩ Kỳ, cho biết chỉ trong 11 tháng năm 2025, xuất khẩu gạo của Việt Nam sang thị trường này đã tăng hơn 1.893%, bên cạnh sự ổn định của hạt tiêu, cao su và thủy sản. Những con số đó cho thấy dư địa tăng trưởng vẫn còn rất lớn.

Theo ông Trần Phú Lữ, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại và đầu tư TP. Hồ Chí Minh (ITPC), Trung Đông hiện là thị trường nhập khẩu năng động với giá trị hàng hóa ước đạt hơn 1.200 tỷ USD mỗi năm, tốc độ tăng trưởng GDP duy trì ở mức 5–6%. Trong 11 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang UAE đạt 5,4 tỷ USD, Ả Rập Saudi 1,9 tỷ USD và Thổ Nhĩ Kỳ 1,6 tỷ USD – những con số phản ánh rõ xu hướng dịch chuyển thị trường của doanh nghiệp Việt.

Riêng với TP Hồ Chí Minh, vai trò đầu tàu kinh tế thể hiện rõ nét khi xuất khẩu sang các thị trường Trung Đông trong nửa đầu năm 2025 đều tăng trưởng hai chữ số. Kim ngạch sang Ả Rập Saudi đạt 117 triệu USD, tăng 75%; sang Thổ Nhĩ Kỳ đạt 72,36 triệu USD, tăng 20%; và UAE đạt 261 triệu USD, tăng 17%. Không chỉ các sản phẩm công nghiệp như điện thoại, linh kiện, điện tử hay giày dép, mà nhóm nông thủy sản gồm gạo, hạt điều, hạt tiêu cũng ngày càng khẳng định chỗ đứng.

Đừng coi Halal là giấy phép vào cửa

Tuy nhiên, cơ hội càng lớn thì thách thức càng rõ rệt. Trung Đông và thị trường Halal toàn cầu không phải "vùng đất dễ tính". Rào cản đầu tiên và cũng quan trọng nhất chính là hệ thống tiêu chuẩn Halal đa dạng và phức tạp. Doanh nghiệp Việt Nam không thể tiếp cận thị trường này bằng tư duy xuất khẩu truyền thống, mà buộc phải bước vào một không gian tiêu chuẩn hóa cao, nơi mỗi quốc gia, mỗi khối lại áp dụng một bộ quy chuẩn riêng như GSO 993:2015 của GCC, MS 1500:2019 của Malaysia hay OIC/SMIIC 1:2019 được công nhận tại 56 quốc gia thành viên OIC.

Theo bà Nguyễn Phương Trà, chi phí chứng nhận cao, thời hạn hiệu lực ngắn và sự cạnh tranh gay gắt từ các quốc gia đã đi trước là những áp lực hiện hữu. Nguy cơ gian lận thương mại, chậm thanh toán hay yêu cầu phí phát hành không minh bạch cũng là rủi ro mà doanh nghiệp Việt phải đối mặt nếu thiếu kinh nghiệm và thẩm định đối tác. Trong bối cảnh hệ thống ngân hàng giữa Việt Nam và Trung Đông, Thổ Nhĩ Kỳ chưa có sự kết nối sâu rộng, việc lựa chọn phương thức thanh toán an toàn như L/C không hủy ngang, có xác nhận, trở thành yêu cầu mang tính sống còn.

Ở góc độ tiêu chuẩn và phát triển bền vững, ông Ramlan Osman, Giám đốc Trung tâm chứng nhận Halal Quốc gia (HALCERT), nhấn mạnh Halal không chỉ là yêu cầu tôn giáo mà còn là hệ giá trị phổ quát về chất lượng, an toàn và trách nhiệm xã hội. Các nguyên tắc Halal có sự tương đồng lớn với ESG và Hiệp ước Toàn cầu Liên Hợp Quốc, từ phúc lợi động vật, vệ sinh an toàn đến minh bạch chuỗi cung ứng. Việt Nam hiện đã ban hành hệ thống TCVN đồng bộ về Halal, tạo hành lang pháp lý quan trọng để doanh nghiệp chuẩn hóa sản xuất và hội nhập sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Vấn đề đặt ra là nhiều doanh nghiệp vẫn coi Halal chỉ là "giấy phép vào cửa", trong khi thực chất đây là một chiến lược dài hạn, đòi hỏi đầu tư bài bản về nhân sự, quy trình và thương hiệu. Việc có nhân sự người Hồi giáo tham gia giám sát sản xuất, minh bạch nguyên liệu, logistics và hậu kiểm không chỉ để đáp ứng quy định, mà còn để xây dựng niềm tin, yếu tố cốt lõi trong kinh doanh tại Trung Đông.

Từ góc nhìn chiến lược, các chuyên gia cũng cho rằng, TP Hồ Chí Minh đã thiết lập quan hệ hợp tác với Dubai hay Riyadh, xây dựng hiệp hội doanh nghiệp Halal và chính sách ưu đãi tài chính không chỉ mang ý nghĩa hỗ trợ, mà còn thể hiện vai trò kiến tạo của chính quyền đô thị trong việc mở đường cho doanh nghiệp. Song song đó, sự hiện diện tại các hội chợ chuyên ngành như Saudi Food Expo, Halal Trade Expo Dubai hay MIHAS Malaysia cần được coi là hoạt động đầu tư thị trường dài hạn, không phải sự kiện ngắn hạn.

Nhìn về năm 2026 và xa hơn, "đưa hàng Việt vào Trung Đông" không đơn thuần là bài toán kim ngạch, mà là câu chuyện nâng tầm vị thế hàng hóa Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu. Khi Thổ Nhĩ Kỳ đặt mục tiêu tăng gấp đôi xuất khẩu Halal trong 5 năm tới, khi các tập đoàn bán lẻ lớn tại UAE, Saudi Arabia chủ động tìm nguồn hàng từ Việt Nam, cơ hội đã hiện hữu. Nhưng chỉ những doanh nghiệp biết chuyển đổi tư duy, coi Halal là chuẩn mực phát triển bền vững và Trung Đông là thị trường chiến lược dài hạn, mới có thể biến cánh cửa 2 tỷ người tiêu dùng thành động lực tăng trưởng thực sự cho kinh tế Việt Nam.