Hà Nội gấp rút hồi sinh sông Tô Lịch: Từ 'kênh nước đen' thành dòng chảy xanh

Từ một dòng chảy được ví như "kênh nước đen", sông Tô Lịch đang dần được nhìn nhận lại với tiềm năng trở thành một dòng sông xanh, sạch, đẹp, đóng góp vào việc định hình lại bản sắc đô thị Hà Nội.

Sông Tô Lịch xưa vốn từng là một phân lưu của sông Hồng, sau đó nhiều đoạn sông bị lấp dần. Từ khi bị lấp, sông chỉ là một dòng thoát nước thải của thành phố Hà Nội và bị ô nhiễm nặng. Từ một dòng chảy được ví như "kênh nước đen", sông Tô Lịch đang dần được nhìn nhận lại với tiềm năng trở thành một dòng sông xanh, sạch, đẹp; đóng góp vào việc định hình lại bản sắc đô thị Hà Nội.

Với mục tiêu hồi sinh dòng sông này, hiện nay, Thành phố Hà Nội vẫn đang nỗ lực triển khai đồng loạt nhiều hạng mục dự án để sớm đưa vào vận hành. Hiện nay, các dự án đều đang gấp rút chạy đua với thời gian, kịp hoàn thành tiến độ trong tháng 8 và đưa vào vận hành trước ngày Quốc khánh 2/9.

GẤP RÚT HOÀN THIỆN CÁC DỰ ÁN HỒI SINH SÔNG TÔ LỊCH

Hai tuyến ống dẫn nước từ Hồ Tây về đầu nguồn sông Tô Lịch ở vị trí nút giao đường Hoàng Quốc Việt. Sau 2 tháng thi công, đến nay, việc lắp đặt, kết nối tuyến ống có chiều dài khoảng 3,2 km đã hoàn tất. Tổng kinh phí hơn 80 tỷ đồng.

Để tăng cường lượng nước cho Hồ Tây, một dự án thí điểm khác cũng đang được phường Tây Hồ gấp rút triển khai. Sau khi hoàn thành, nguồn nước sau xử lý của Nhà máy xử lý nước thải Hồ Tây sẽ được thu gom về đầm Sen để lắng lọc, trước khi xả sang hồ Tây qua hệ thống dẫn dòng đang thi công.

Song song với việc bổ cập nước, dự án thi công đập dâng đầu tiên trên sông Tô Lịch, sau 6 tháng triển khai, đến nay đã thành hình, sẵn sàng về đích trước ngày Quốc khánh. Công trình vừa là giải pháp kỹ thuật; giữ mực nước ổn định cho sông; vừa điều tiết dòng chảy, cải thiện chất lượng nước vào mùa khô.

Theo kế hoạch, chủ đầu tư sẽ thi công thêm 2 đập dâng nữa, lần lượt tại cầu Cót và cầu Dậu. Chia tuyến sông thành các đoạn ngắn, dễ dàng kiểm soát nguồn nước và giảm tải ô nhiễm.

Bên cạnh các dự án bổ cập nước, tạo dòng chảy trên sông, Công ty Thoát nước Hà Nội cũng mới hoàn thành nạo vét 50.000m3 bùn thải. Hiện chưa rõ tổng kinh phí là bao nhiêu. Chỉ biết rằng, khối lượng nạo vét lần này sử dụng gần hết định mức của các năm sau đó, trong gói thầu giai đoạn 2025-2029.

Hiện tại, Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá đã đi vào vận hành được hơn 8 tháng. Nước thải sinh hoạt chảy ra sông Tô Lịch đã được thu gom qua hệ thống ống ngầm rồi chảy về nhà máy. Các dự án đang đồng loạt triển khai, được thành phố Hà Nội kỳ vọng sẽ làm sống lại cảnh quan, môi trường sông Tô Lịch, sau rất nhiều lần hồi sinh không thành.

Thành phố Hà Nội xác định rõ mục tiêu và nhiệm vụ trọng tâm hồi sinh sông Tô Lịch không chỉ là một dự án môi trường mà còn là chiến lược phát triển bền vững gắn với nâng cao chất lượng sống cho người dân.

Để đạt được điều đó, một trong những nhiệm vụ và hạng mục quan trọng nhất là thu gom và kiểm soát triệt để các nguồn nước thải phát sinh chảy ra sông Tô Lịch.

Để làm được điều này, thành phố Hà Nội đã triển khai thi công hoàn tất và đưa vào vận hành hệ thống đường ống ngầm dọc theo sông Tô Lịch, với chiều dài khoảng 15km, đường kính lớn nhất lên tới 2,2m. Hệ thống cống ngầm này có nhiệm vụ thu gom toàn bộ nước thải đổ ra sông Tô Lịch, thay vì xả thẳng ra sông như hiện nay.

Tuy nhiên, sau khi tiến hành vận hành thử nghiệm, việc thu gom nước thải chảy ra sông hiện vẫn chưa được thực hiện triệt để. Người dân tỏ ra lo ngại về nguy cơ ô nhiễm vẫn còn hiện hữu.

Cần thu gom triệt để nước thải chảy ra sông Tô Lịch

Sông Tô Lịch có 24 cửa xả lớn và 95 cửa xả nhỏ. Các cửa xả này đang được bịt để thu gom nước thải đưa về nhà máy nước thải Yên Xá xử lý. Tuy nhiên, thực tế ghi nhận, tại nhiều vị trí, do lượng nước thải sinh hoạt phát sinh lớn nên các giếng tràn được thiết kế không thu gom hết nước thải. Đây là nguyên nhân khiến các nỗ lực cải thiện chất lượng nước không được được kết quả như kỳ vọng.

Thực tế hiện nay, hệ thống thoát nước của TP Hà Nội hết sức phức tạp, khi nước thải của các khu đô thị, khu dân cư, bệnh viện đều hòa chung lẫn nhau rồi chảy ra cống chung để thoát ra sông. Điều đó cho thấy vai trò của các giếng tràn là rất quan trọng. Vậy bài toán đặt ra phải thiết kế làm sao, ngưỡng tràn tại các giếng sẽ được điều tiết với cao độ hợp lý để thu gom tối đa nước thải đưa về nhà máy.

Hiện Ban Quản lý dự án Yên Xá đang triển khai thi công bổ sung 63 họng xả để thu gom thêm nước thải phát sinh, theo chỉ đạo của TP Hà Nội. Đến nay việc thi công bổ sung đã gần xong, cơ bản đảm bảo tiến độ. Điều này, sẽ góp phần giảm lượng nước thải chưa qua xử lý chảy ra sông. Còn thu gom được triệt để hay không sẽ vẫn là một câu chuyện khác.

Câu chuyện của sông Tô Lịch cho thấy đầu tư lớn là cần thiết, nhưng cần phải có sự đồng bộ và giám sát hiệu quả thì mới có thể tìm được lời giải bền vững cho bài toán ô nhiễm. Chưa biết khả năng phục hồi của sông Tô Lịch sẽ có kết quả như thế nào. Tuy nhiên, sau những nỗ lực mà TP Hà Nội đang triển khai, bước đầu đã cho thấy những tín hiệu đáng mừng về hiệu quả cũng như tương lai hồi sinh của dòng sông này.

Người dân chờ đợi ngày sông Tô Lịch được hồi sinh

Nhìn từ trên cao, có thể dễ dàng nhận ra dòng sông Tô Lịch nhờ màu sắc đặc trưng của nó. Tuy nhiên, gần đây, những người dân sống ở ven bờ lại cảm nhận được sự thay đổi rõ ràng về mức độ ô nhiễm của dòng nước.

Dù chưa đi vào vận hành chính thức, nhưng thời gian qua, nhờ công tác triển khai đồng bộ các giải pháp, nhất là việc thực hiện thu gom và vận hành thử nghiệm Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá đã bước đầu cho thấy, chất lượng nước trong đã cải thiện đáng kể.

Thu gom xử lý nước thải phát sinh và bổ cập dòng chảy tuần hoàn được coi là các giải pháp căn cơ, là điều kiện cần và đủ để hồi sinh cho dòng sông. Tuy nhiên, để đem lại hiệu quả thực chất và duy trì sự khả thi thì thách thức lại đến từ quá trình vận hành các công trình đã đầu tư.

Một số ý kiến đánh giá nhận định về tính khả thi của mục tiêu làm sạch dòng sông, tuy nhiên lại bày tỏ sự băn khoăn về quá trình vận hành hoạt động. Nhất là đối với hạng mục bổ cập nước từ Hồ Tây cho sông Tô Lịch. Vì lưu lượng và mực nước trong hồ vốn không đủ và sẽ khó có thể đáp ứng.

Về lâu dài, TP Hà Nội nghiên cứu triển khai phương án xây dựng tuyến ống lấy nước từ sông Hồng để đổ vào sông Tô Lịch. Dự kiến kinh phí là 550 tỷ đồng.

Hồi sinh sông Tô Lịch là mong muốn của tất cả người dân thủ đô. Ai cũng chờ đợi một ngày mà tận mắt nhìn thấy cá có thể tung tăng bơi lội trên dòng sông này. Nhưng giữa hiện thực và kỳ vọng luôn có một khoảng cách. Và thời gian sẽ là câu trả lời chính xác nhất.