Israel chặn đoàn tàu cứu trợ Gaza làm dấy lên làn sóng phản đối quốc tế

Đoàn tàu mang tên Global Sumud Flotilla, gồm gần 50 thuyền chở khoảng 500 nhà hoạt động, nghị sĩ châu Âu và nhân vật công chúng - trong đó có nhà hoạt động khí hậu Thụy Điển Greta Thunberg và ông Mandla Mandela, cháu trai của cố Tổng thống Nam Phi Nelson Mandela. Đoàn tàu xuất phát từ Barcelona 1 tháng trước, với sứ mệnh mang theo viện trợ mang tính biểu tượng gồm thuốc men và lương thực đến Gaza, bất chấp lệnh phong tỏa kéo dài của Israel.

Theo lời kể của ông Greg Stoker - một cựu binh Mỹ tham gia hành trình, khoảng một chục tàu hải quân Israel không phát tín hiệu định vị đã áp sát, yêu cầu các thuyền tắt động cơ và "chuẩn bị đối mặt hậu quả" nếu không tuân thủ. Một số video phát trực tiếp từ boong tàu cho thấy cảnh hải quân Israel dùng đèn pha và gây nhiễu hệ thống liên lạc, buộc nhiều nhà hoạt động phải mặc áo phao trong tư thế sẵn sàng bị bắt giữ.

Bộ Ngoại giao Israel khẳng định đoàn tàu đã đi vào "khu vực chiến sự hoạt động" và lặp lại đề nghị chuyển hàng cứu trợ qua các kênh chính thức. Ngoại trưởng Israel Gideon Saar gọi đây là "hành động khiêu khích", cáo buộc một số thành viên đoàn tàu có liên hệ với Hamas - dù không đưa ra bằng chứng cụ thể.

Tuy nhiên, các nhà tổ chức đã kịch liệt phản bác, gọi hành động của Israel là "hải tặc quốc tế" và "tội ác chiến tranh". Họ nhấn mạnh đoàn tàu hoàn toàn phi vũ trang, mang tính nhân đạo, được luật pháp quốc tế bảo vệ.

Phản ứng quốc tế nhanh chóng lan rộng. Ngày 2/10, Thổ Nhĩ Kỳ lên án vụ việc là "hành động khủng bố" và tuyên bố điều tra việc 24 công dân bị Israel bắt giữ. Colombia đã trục xuất toàn bộ phái đoàn ngoại giao Israel và hủy bỏ hiệp định thương mại song phương sau khi 2 công dân nước này bị giam. Malaysia cũng xác nhận 8 công dân bị Israel bắt giữ và lên án mạnh mẽ hành động "xem thường lương tri nhân loại".

Tại châu Âu, chính phủ Tây Ban Nha khẳng định các công dân nước này tham gia đoàn tàu sẽ được bảo vệ ngoại giao toàn diện, trong khi Italy kêu gọi các nhà hoạt động quay về để tránh leo thang căng thẳng. Các công đoàn tại Italy đã phát động tổng đình công nhằm ủng hộ đoàn tàu cứu trợ.

Theo dữ liệu theo dõi hành trình, đến ngày 2/10 vẫn còn 23 thuyền tiếp tục tiến về Gaza, bất chấp nguy cơ bị chặn bắt. Các nhà tổ chức khẳng định sẽ không từ bỏ sứ mệnh, coi đây là phép thử về tính chính danh của lệnh phong tỏa Gaza kéo dài từ năm 2007.

Israel hiện duy trì phong tỏa đường biển đối với Gaza, viện dẫn lý do ngăn vũ khí lọt vào tay Hamas. Tuy nhiên, các chuyên gia luật quốc tế cho rằng luật biển Liên hợp quốc chỉ cho phép một quốc gia kiểm soát trong phạm vi 12 hải lý và quyền cung cấp viện trợ nhân đạo không thể bị tước bỏ.

Vụ việc lần này hiện được đánh giá là một trong những thách thức ngoại giao nghiêm trọng nhất đối với Israel kể từ khi bắt đầu chiến dịch quân sự ở Gaza sau vụ tấn công của Hamas hồi tháng 10/2023.