Khi giấc mơ đại học không còn gói gọn trong phố chật

Tắc đường, chật chội, quá tải hạ tầng – đó là hình ảnh quen thuộc quanh nhiều trường đại học nằm trong khu vực trung tâm Hà Nội. Hàng chục nghìn sinh viên đổ về mỗi ngày khiến giao thông tắc nghẽn, không gian sống chật hẹp, trong khi các trường lại thiếu quỹ đất mở rộng, không đáp ứng tiêu chuẩn đào tạo hiện đại.

Từ nay đến năm 2030, Hà Nội đặt mục tiêu di dời khối đào tạo chính quy của nhiều trường đại học ra khỏi nội đô, giữ lại cơ sở cũ để làm trung tâm nghiên cứu, đào tạo sau đại học và hợp tác quốc tế. Đây không chỉ là chủ trương lớn của thành phố mà còn là chiến lược tái cấu trúc không gian đô thị của Chính phủ, hướng tới hình thành các khu đại học hiện đại, giảm tải cho trung tâm Thủ đô.

Giảm quy mô sinh viên nội đô, mở rộng quỹ đất đào tạo

Theo quy hoạch, đến năm 2030, Hà Nội sẽ có khoảng 650.000–700.000 sinh viên, chiếm 40% tổng số sinh viên vùng đồng bằng sông Hồng. Thành phố chủ trương giảm quy mô đào tạo trong nội đô xuống còn tối đa 200.000 sinh viên, đồng thời khuyến khích các trường có diện tích dưới 2ha di chuyển ra ngoài.

Các đô thị vệ tinh như Hòa Lạc và Sóc Sơn được ưu tiên bố trí quỹ đất cho các trường. Đây là bước điều chỉnh quan trọng so với định hướng "dàn trải" trước kia, giúp tập trung nguồn lực, hạ tầng và tạo điều kiện hình thành các "thành phố đại học" hoàn chỉnh.

Nhiều cảm xúc đan xen của sinh viên

Thông tin về việc di dời sinh viên ra khỏi nội đô đã tạo nên nhiều luồng ý kiến khác nhau trong cộng đồng sinh viên.

Phan Hồng Phong (Đại học Thủy Lợi) chia sẻ: "Em khá sốc với thông tin này vì đã nỗ lực rất nhiều để đỗ vào ngôi trường mơ ước. Nếu chuyển ra ngoài nội đô, em sẽ rất hụt hẫng".

Trong khi đó, Nguyễn Minh Anh (Đại học Ngoại thương) lo ngại về việc phải làm quen cuộc sống mới, tìm chỗ ở, còn Hoàng Việt Dũng lại nhìn nhận tích cực: "Di dời sẽ giúp giảm tắc đường và ô nhiễm cho Hà Nội".

Rõ ràng, tâm lý thích học trong nội đô để thuận tiện đi lại, tiếp cận việc làm và cơ hội phát triển là điều dễ hiểu. Nhưng về lâu dài, việc giãn dân cư ra vùng ven là giải pháp không thể trì hoãn, bởi áp lực lên hạ tầng đô thị ngày càng lớn.

Hà Nội quá tải với 26 trường đại học ở trung tâm

Hiện Hà Nội có hơn 50 trường đại học công lập, trong đó riêng khu vực trung tâm có tới 26 trường. Nhiều trường rơi vào tình trạng "đất chật người đông", như Đại học Luật, Đại học Xây dựng chỉ có chưa đến 1m²/sinh viên. Một số trường phải thuê thêm địa điểm học tạm, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo.

Những tuyến phố như Nguyễn Trãi, Chùa Láng, Xuân Thủy – nơi tập trung nhiều trường – luôn trong tình trạng ùn tắc vào giờ cao điểm. Chủ trương di dời vì thế càng trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.

Thách thức của hành trình kéo dài hàng chục năm

Trên thực tế, kế hoạch di dời các trường đại học khỏi nội đô đã được đề cập từ hơn 20 năm trước, trong các quy hoạch chung xây dựng Thủ đô năm 1998 và 2011. Tuy nhiên, việc triển khai còn chậm do thiếu nguồn lực đầu tư, hạ tầng chưa đồng bộ và nhiều vướng mắc trong phối hợp giữa các bên liên quan.

Mô hình tiên phong của Đại học Quốc gia Hà Nội tại Hòa Lạc là minh chứng rõ nét. Sau hơn 20 năm chuẩn bị, đến nay trường đã có khoảng 10.000 sinh viên học tập tại cơ sở mới. Dự kiến đến năm 2030, con số này sẽ tăng lên 60.000–80.000 sinh viên.

Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất vẫn là giao thông kết nối. Hiện chỉ có vài tuyến xe buýt và xe chuyên đưa đón cán bộ, chưa đáp ứng nhu cầu đi lại. Việc thành phố khởi công tuyến đường sắt đô thị Văn Cao – Hòa Lạc trong thời gian tới được kỳ vọng sẽ là "đòn bẩy" quan trọng cho khu đô thị đại học này.

Kỳ vọng khởi sắc từ những khu đại học mới

Khu đại học Phố Hiến (Hưng Yên) từng được kỳ vọng là "thành phố đại học" phía Nam Hà Nội với quy mô 80.000 sinh viên/năm. Nhưng sau hơn 15 năm, nơi đây vẫn chưa hoàn thiện do hạ tầng thiếu đồng bộ, thu hút đầu tư chưa hiệu quả.

Mới đây, Đại học Bách khoa Hà Nội quyết định xây cơ sở 2 tại xã Văn Giang (Hưng Yên) – cách trung tâm Hà Nội chỉ hơn 10 km, giao thông thuận lợi hơn. Phân hiệu này hướng đến mô hình "đại học xanh", hiện đại, có sức chứa gần 30.000 sinh viên và cán bộ.

PGS.TS Huỳnh Quyết Thắng, Giám đốc Đại học Bách Khoa Hà Nội cho biết: "Đến năm 2030, cơ sở mới sẽ giảm tải đáng kể cho trụ sở chính tại Hà Nội, đồng thời tạo môi trường đào tạo hiện đại và bền vững".

Cần đồng bộ chính sách và tầm nhìn dài hạn

Theo GS.TS Hoàng Văn Cường, Đại biểu Quốc hội TP Hà Nội, việc di dời sinh viên ra khỏi nội đô chỉ thành công nếu có sự đồng bộ trong quy hoạch đô thị, hạ tầng giao thông và chính sách giáo dục. "Các khu đại học mới phải đủ tiện ích học tập, nghiên cứu, sinh hoạt – đúng nghĩa là đô thị đại học, không chỉ là nơi đặt trường học".

TS. Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, cũng cho rằng: "Hà Nội cần chọn lọc, tập trung di dời một số trường có điều kiện phù hợp trước, ưu tiên hoàn thiện hạ tầng ở Hòa Lạc và Sóc Sơn để sẵn sàng đón nhận".

Khi giấc mơ thành phố đại học dần thành hiện thực

Di dời sinh viên ra khỏi nội đô không chỉ là một quyết sách quy hoạch, mà còn là tầm nhìn cho tương lai giáo dục Việt Nam – nơi các trường đại học có thể phát triển trong không gian mở, hiện đại, gắn với cộng đồng và kinh tế địa phương.

Khi những khu đô thị đại học hình thành, không chỉ hàng chục nghìn sinh viên, giảng viên được hưởng lợi mà cả hệ sinh thái dịch vụ, đời sống, văn hóa quanh đó cũng chuyển mình theo. Và khi nơi đến được đầu tư đúng mức, chắc chắn "giấc mơ đại học xanh, hiện đại" sẽ không còn quá xa với sinh viên Việt Nam.