Khi lối sống bền vững không còn là khẩu hiệu

Trong nhiều năm, lối sống bền vững vẫn gắn với những khẩu hiệu quen thuộc như “Ăn xanh sống sạch”, “Giảm rác thải vì tương lai”. Nhưng bước sang năm 2025 - khi thời tiết cực đoan và thiên tai xuất hiện dày hơn - điều từng được xem là lý tưởng lại trở thành nhu cầu rất thật. “Sống bền vững” không còn là phong trào, mà lặng lẽ đi vào từng căn bếp, giỏ đồ đi chợ và thói quen nhỏ của người Việt - nhẹ nhàng nhưng bền bỉ.

“Sự thức tỉnh” của người tiêu dùng

Sự thay đổi trong lối mua sắm của người Việt không đến từ tuyên bố lớn, mà từ những lựa chọn lặng lẽ mỗi ngày. Giá cả leo thang khiến người tiêu dùng tính toán kỹ hơn: chọn đồ bền thay vì chạy theo mẫu mã, ưu tiên thực phẩm cân đối giữa dinh dưỡng - giá trị - khả năng bảo quản và đặc biệt cân nhắc bao bì. Hàng hóa đóng gói nhiều lớp hay chỉ “xanh” trên nhãn ngày càng bị dè chừng.

Thói quen mua sắm cũng chuyển dịch: không tích trữ quá nhiều, ưu tiên mua vừa đủ; giảm thử nghiệm sản phẩm ngẫu hứng, tăng niềm tin với thương hiệu minh bạch. Các mặt hàng địa phương, theo mùa, ít vận chuyển trở thành lựa chọn nổi bật.

Điểm đáng chú ý: người trẻ - nhóm được xem là tiêu dùng nhanh và tiện - lại là lực lượng cảnh giác nhất với “xanh giả”. Họ đọc kỹ thành phần, tìm hiểu quy trình, đặt câu hỏi về bao bì và vòng đời sản phẩm. Điều đó buộc doanh nghiệp phải thay đổi: hoặc thực sự xanh, hoặc bị loại bỏ.

Nền tảng của lối sống xanh tự nhiên

Một trong những điều thú vị của lối sống bền vững kiểu Việt Nam là: phần lớn những gì được xem là “xanh” ngày nay vốn đã tồn tại từ lâu trong văn hóa bếp Việt.

Tái sử dụng là thói quen của các mẹ, các bà. Từ lọ thủy tinh, hộp bánh thiếc, đến những chiếc túi nilon được rửa lại phơi khô…, tất cả đều được tận dụng một cách tự nhiên, không cần lý thuyết cao siêu nào dẫn đường. Khi các trào lưu hiện đại cổ vũ mọi người sống tối giản, nhiều bà nội trợ Việt chỉ nhẹ nhàng mỉm cười - vì họ vốn đã sống như thế từ trước khi khái niệm này trở thành xu hướng.

Trong bữa cơm quen thuộc, “ăn theo mùa” cũng là triết lý bền vững mà người Việt ứng dụng hàng trăm năm nay. Mùa nào thức ấy: rau muống mùa hạ, cải cúc mùa thu, những nải chuối xanh treo trong gian bếp ngày giáp Tết - tất cả đều là những minh chứng nhỏ mà giàu ý nghĩa.

Năm qua, khi giá thực phẩm tăng, nhiều gia đình giảm lãng phí và ưu tiên thực phẩm tươi. Không phải vì phong trào sống xanh, mà vì sự tính toán hợp lý: nấu vừa đủ, cất đúng chỗ, tận dụng đồ ăn thừa và chế biến theo cách ít tốn năng lượng. Chính những thay đổi nhỏ này đã tạo nên một nền tảng xanh vững chãi - nền tảng của những hành động bền vững không phô trương.

Cuộc chơi do người tiêu dùng dẫn dắt

Nếu người tiêu dùng là động lực, thì doanh nghiệp là “người phải chạy theo”. Trong năm 2025, nhiều doanh nghiệp thực phẩm - tiêu dùng - bán lẻ đã bước vào cuộc đua xanh theo cách thực chất hơn: giảm bao bì, chuyển sang chất liệu dễ tái chế, cải thiện quy trình đóng gói để hạn chế rác thải; hoặc rút ngắn chuỗi cung ứng, tăng minh bạch trong truy xuất nguồn gốc.

Nhưng đi cùng với những nỗ lực ấy là bài toán khó mang tên “greenwashing”. Không ít thương hiệu dùng “màu xanh” làm lá chắn: sản phẩm vẫn nhiều phụ gia nhưng dán nhãn hữu cơ; bao bì mới trông thân thiện nhưng khó tái chế; hay việc tô đậm những hoạt động CSR (Corporate Social Responsibility - Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp) để che bớt phần chưa hoàn thiện trong sản xuất.

Người tiêu dùng Việt giờ đã tinh hơn. Họ dễ dàng phân biệt được đâu là thay đổi thật, đâu là chiêu trò. Sức ép ấy khiến nhiều doanh nghiệp phải điều chỉnh chiến lược: hoặc cắt giảm những khâu gây lãng phí, hoặc công bố rõ vòng đời sản phẩm, hoặc tham gia các mô hình kinh tế tuần hoàn. Cuộc chơi xanh, cuối cùng, được định hình không phải bởi những lời hứa, mà bởi khả năng đáp ứng mong đợi của thị trường.

Tinh thần giản dị của lối sống xanh

Một chuyển dịch thú vị: lối sống bền vững đang rời xa sự phô trương. Không còn những bộ “kit zero-waste” rầm rộ hay thi đua giảm rác. Thay vào đó, mỗi người tự thay đổi theo khả năng.

Nhiều gia đình âm thầm phân loại rác, không khẩu hiệu. Nhiều bạn trẻ sửa đồ cũ, tái sử dụng áo phông, mua đồ second-hand vì thấy hợp lý và tiết kiệm. Họ mang hộp đựng khi mua đồ ăn, mang ly khi mua cà phê - không phải để chụp ảnh mà vì… tiện.

Những việc nhỏ nhưng lặp lại đều đặn tạo nên nhịp sống chậm hơn, lành hơn, trách nhiệm hơn. Đó mới là chuyển biến sâu sắc của năm 2025: dịch chuyển từ ý thức cá nhân sang hành động cộng đồng, để cuộc sống xanh hơn, bền vững hơn và đủ đầy hơn cho tất cả.

Một năm nhiều biến động khiến chúng ta nhìn lại và nhận ra: lối sống bền vững không cần những tuyên ngôn dài dòng. Nó nằm trong những quyết định rất đời thường: hôm nay ăn theo mùa, ngày mai mua ít lại một chút, ngày kia sửa một món đồ thay vì vứt đi.