Mô hình kinh tế dữ liệu nào phù hợp với Việt Nam

Trao đổi tại Hội thảo Quốc tế về Kinh tế dữ liệu do Bộ Công an chủ trì, theo các đại biểu, kinh tế dữ liệu không còn là một xu hướng công nghệ mà đã trở thành kiến trúc hạ tầng mới định hình năng suất, đổi mới sáng tạo và sức mạnh cạnh tranh của các quốc gia trong thập kỷ tới. Dữ liệu là "mạch sống" của đổi mới sáng tạo, nền tảng cho năng suất mới, là ngôn ngữ chung của mọi ra quyết định hiện đại. Nhìn tương lai qua lăng kính dữ liệu chính là cách các quốc gia tiên tiến đang thiết kế mô hình tăng trưởng thế hệ tiếp theo.

Để bước vào cấu trúc kinh tế mới, Việt Nam cần quy hoạch đồng bộ hạ tầng dữ liệu, chuẩn dữ liệu dùng chung, cơ chế chia sẻ an toàn và minh bạch, khung pháp lý hiện đại cho dữ liệu và đặc biệt một đầu mối đủ năng lực dẫn dắt lĩnh vực dữ liệu quốc gia.

GS Muttukrishnan Rajarajan, Ngành Kỹ thuật An ninh & Giám đốc Viện An ninh Mạng, Đại học City St George, Đại học tổng hợp London đã phân tích bức tranh toàn cảnh về quá trình chuyển đổi từ kinh tế tri thức sang kinh tế số và tiến tới kinh tế dữ liệu, mô hình đang định hình lại năng lực cạnh tranh của các quốc gia.

Theo GS Muttukrishnan Rajarajan, dữ liệu hiện trở thành tài sản kinh tế chiến lược, quyết định hiệu quả vận hành, khả năng đổi mới và tăng trưởng của doanh nghiệp cũng như quốc gia. Với các động lực chuyển đổi mạnh mẽ và chính sách đang hoàn thiện, Việt Nam có cơ hội lớn để tham gia sâu vào chuỗi giá trị dữ liệu toàn cầu nếu ưu tiên đầu tư hạ tầng số, chuẩn hóa quản trị dữ liệu và thúc đẩy hợp tác liên ngành.

PGS. Ali Al-Dulaimi, Trưởng khoa Công nghệ & Khoa học Máy tính, Đại học BUV cho rằng, với lợi thế dân số trẻ, tốc độ chuyển đổi số nhanh và sự linh hoạt trong hoạch định chính sách, Việt Nam có điều kiện xây dựng mô hình "lai" (hybrid), kết hợp định hướng của Nhà nước, năng lực đổi mới của khu vực tư nhân và các chính sách bảo vệ người dân.

PGS. James Abdey, Phó Giám đốc Học thuật phụ trách các Chương trình Quốc tế, Trường Kinh tế và Khoa học Chính trị London (LSE) nhấn mạnh rằng, dữ liệu đã trở thành tài sản vô hình cốt lõi tạo nên sức cạnh tranh của các nền kinh tế hiện đại, thậm chí trong nhiều lĩnh vực vượt giá trị của tài sản truyền thống.

Tuy nhiên, việc chưa có hệ thống đo lường đầy đủ khiến phần lớn giá trị kinh tế từ dữ liệu chưa được phản ánh trong GDP, làm cho năng suất và quy mô hoạt động kinh tế bị đánh giá thấp có hệ thống, gây khó khăn cho hoạch định chính sách, theo dõi tiến độ chuyển đổi số cũng như thu hút đầu tư.

Từ kinh nghiệm của Vương quốc Anh, OECD và Ngân hàng Thế giới, ông đề xuất Việt Nam xây dựng khuôn khổ đo lường kết hợp chuẩn quốc tế với cách tiếp cận thực tiễn, bắt đầu bằng các chương trình thí điểm ở ba lĩnh vực có cường độ dữ liệu cao - y tế, giáo dục và tài chính, nhằm nhanh chóng tạo minh chứng về giá trị kinh tế trước khi nhân rộng toàn quốc.

GS Chu Hoàng Long, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu Chính sách Việt Nam, Trường Chính sách Công Crawford, Đại học Quốc gia Australia nhấn mạnh rằng để thúc đẩy một nền kinh tế dữ liệu lành mạnh, Việt Nam cần đo lường đồng thời ba nhóm yếu tố: Khai thác dữ liệu, cung cấp dữ liệu, và môi trường chính sách - kinh doanh. Trong đó, việc xây dựng chính sách dữ liệu cần dựa trên đạo đức, minh bạch và vai trò dẫn dắt của Chính phủ thông qua số hóa dịch vụ công và tăng cường hợp tác công - tư.

GS Trần Ngọc Anh, Đại học Indiana, Chủ tịch Viện Sáng kiến Việt Nam, thành viên Tổ tư vấn Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia cũng khẳng định, dữ liệu đang trở thành tài nguyên chiến lược của thế kỷ XXI, quyết định năng lực cạnh tranh và vị thế phát triển quốc gia.

Hợp tác quốc tế về kinh tế dữ liệu là điều kiện để Việt Nam "đi nhanh - đi đúng - đi xa", hiện nay Việt Nam chủ động, tích cực và có trách nhiệm trong hội nhập quốc tế với ba giá trị hấp dẫn thế giới: Dân số trẻ, tốc độ số hóa nhanh, hệ thống dữ liệu quốc gia đang hình thành.

Để hướng tới mục tiêu trở thành "Cường quốc Dữ liệu" hàng đầu châu Á vào năm 2045, nền kinh tế dữ liệu cần được xây dựng trên ba trụ cột then chốt: Hạ tầng số (5G/6G, trung tâm dữ liệu, điện toán đám mây, IoT); nhân lực số (khoa học dữ liệu, AI, an ninh mạng, kỹ năng số); thể chế số (bảo vệ dữ liệu cá nhân, chia sẻ dữ liệu mở, an ninh mạng, sandbox chính sách). mới sáng tạo và tạo ra của cải mới cho nền kinh tế.

Phát biểu tổng kết hội thảo, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu Quốc gia, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dữ liệu Quốc gia cho biết, Chính phủ Việt Nam sẽ tiếp tục hoàn thiện thể chế, chuẩn hóa và chia sẻ dữ liệu có trách nhiệm, phát triển thị trường dữ liệu minh bạch, xây dựng nguồn nhân lực dữ liệu - AI, mở rộng hợp tác quốc tế tất cả vì mục tiêu dữ liệu phục vụ con người - thúc đẩy đổi mới - nâng cao chất lượng sống và nâng tầm quốc gia.