Mua lá chuối, lá sung mua không hóa đơn: Bỏ thuế khoán, hạch toán chi phí thế nào?

Tại sự kiện "Giải mã chuyển đổi mô hình và kê khai thuế: Từ thực tiễn hộ kinh doanh", một chủ hộ kinh doanh đặc sản nem đã đặt câu hỏi với các chuyên gia thuế: "Cơ sở mua nguyên liệu như lá chuối, lá sung trực tiếp từ bà con nông dân nên không có hóa đơn đầu vào. Vậy phải hạch toán chi phí thế nào để tuân thủ đúng quy định thuế?".

Trả lời vấn đề này, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam, cho biết hộ nông nghiệp theo quy định hiện hành không phải đăng ký kinh doanh. Các sản phẩm do hộ nông nghiệp bán ra được miễn thuế giá trị gia tăng (VAT) cũng như thuế thu nhập cá nhân, đồng thời không có hóa đơn đầu vào.

Theo bà Cúc, trong trường hợp này, để hạch toán chi phí, chủ hộ kinh doanh đặc sản nem chỉ cần lập bảng kê. Trước đây có quy định yêu cầu bảng kê phải kèm căn cước công dân người bán, song yêu cầu này chỉ áp dụng với các trường hợp mua vào có giá trị lớn; với các hộ nhỏ lẻ thì không bắt buộc.

"Chủ hộ kinh doanh đặc sản nem chỉ cần lập bảng kê và có chứng từ thanh toán chuyển tiền thì khoản chi phí này sẽ được trừ vào giá mua nguyên vật liệu khi tính thuế", bà Nguyễn Thị Cúc cho biết.

Doanh thu cho thuê nhà vượt 500 triệu đồng/năm nộp thuế ra sao?

Cũng tại diễn đàn, một hộ kinh doanh đặt câu hỏi về trường hợp hai vợ chồng có tổng doanh thu cho thuê nhà vượt 500 triệu đồng mỗi năm, trong bối cảnh cả hai đều trên 65 tuổi và không có lương hưu, thì nghĩa vụ thuế được thực hiện như thế nào?

Trả lời vấn đề này, bà Nguyễn Thị Cúc cho biết, trước đây, thu nhập từ kinh doanh, cho thuê tài sản, tiền lương, tiền công… được gộp để áp dụng giảm trừ gia cảnh. Tuy nhiên, theo Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi, thu nhập từ kinh doanh (trong đó có hoạt động cho thuê nhà) phải hạch toán riêng và nộp thuế riêng.

Về nghĩa vụ thuế, trong trường hợp cho thuê nhà đạt doanh thu trên 500 triệu đồng/năm, người cho thuê phải nộp thuế theo phương pháp tính trực tiếp trên doanh thu. Cụ thể, thuế giá trị gia tăng áp dụng mức 5% và thuế thu nhập cá nhân cũng ở mức 5%. Như vậy, tổng số thuế phải nộp tương đương 10% trên toàn bộ doanh thu cho thuê, không phân biệt chi phí phát sinh hay mức lợi nhuận thực tế.

Để giảm bớt áp lực thủ tục hành chính, pháp luật cho phép các bên thỏa thuận trong hợp đồng thuê nhà về việc bên thuê sẽ thực hiện kê khai và nộp thuế thay cho bên cho thuê. Trong trường hợp này, khoản thuế 10% nộp thay vẫn được coi là chi phí hợp lệ của bên thuê khi hạch toán, đồng thời giúp người cho thuê, đặc biệt là người cao tuổi, không phải trực tiếp thực hiện các thủ tục thuế phức tạp.

Các chuyên gia khuyến nghị, cá nhân cho thuê nhà cần chủ động theo dõi doanh thu hàng năm để xác định đúng ngưỡng chịu thuế, đồng thời quy định rõ trách nhiệm nộp thuế trong hợp đồng thuê.

Theo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) mới được Quốc hội thông qua, ngưỡng doanh thu chịu thuế đối với hộ kinh doanh là từ 500 triệu đồng/năm. Đây cũng là ngưỡng hộ kinh doanh được miễn thuế VAT và thuế thu nhập cá nhân khi dừng thu thuế theo phương thức khoán và chuyển sang tự kê khai, nộp thuế từ 1/1/2026.

Hiện nay, ngưỡng chịu thuế áp dụng với hộ, cá nhân kinh doanh là 100 triệu đồng/năm. Bộ Tài chính cho biết, dự kiến khoảng 2,3 triệu hộ kinh doanh sẽ không phải nộp thuế khi áp dụng ngưỡng doanh thu 500 triệu đồng, tương đương khoảng 90% tổng số hộ kinh doanh.

Luật cũng bổ sung phương pháp tính thuế trên lợi nhuận (chênh lệch giữa doanh thu và chi phí) đối với hộ kinh doanh. Cụ thể, hộ có doanh thu dưới 3 tỷ đồng/năm nếu xác định được chi phí đầu vào sẽ chịu thuế suất 15% trên phần lãi. Mức này tương ứng với ưu đãi thuế suất thu nhập doanh nghiệp của doanh nghiệp siêu nhỏ có doanh thu tương đương.

Hộ kinh doanh có doanh thu từ 3 tỷ đến 50 tỷ đồng/năm sẽ chịu thuế suất 17%, trong khi mức thuế suất 20% áp dụng với hộ có doanh thu trên 50 tỷ đồng/năm.