Nghệ sĩ 84 tuổi kể chuyện văn hóa Việt bằng con rối

Chiều 12/11, Trung tâm điều phối các hoạt động sáng tạo Hà Nội - Bảo tàng Hà Nội khai mạc trưng bày chuyên đề Dương Văn Học – Người kể chuyện bằng rối.

Ông Nguyễn Tiến Đà, Giám đốc Bảo tàng Hà Nội cho biết, trưng bày nằm trong chuỗi hoạt động hưởng ứng Festival Thăng Long – Hà Nội 2025, nhằm tôn vinh nghệ thuật rối độc diễn do nghệ sĩ Dương Văn Học khởi xướng và phát triển.

Xuất thân là biên đạo múa, nghệ sĩ Dương Văn Học đã dành trọn đời cho nghệ thuật rối, sáng tạo nên hình thức rối độc diễn - nơi nghệ sĩ một mình điều khiển, đối thoại và kể chuyện bằng rối.

Trưng bày giới thiệu hơn 30 tác phẩm và hiện vật tiêu biểu do nghệ sĩ Dương Văn Học hiến tặng cho Bảo tàng Hà Nội. Công chúng yêu nghệ thuật rối truyền thống không khỏi trầm trồ khi được tận mắt chiêm ngưỡng những con rối đậm sắc màu văn hóa Việt.

Từ những tiết mục như Thuyền trên sông, Tiếng hồ cầm, Vũ điệu Tây Nguyên... nghệ sĩ đã mở rộng ngôn ngữ biểu đạt của rối, biến loại hình dân gian thành sân khấu triết lý và đậm chất thơ.

Trưng bày được chia thành 4 chủ đề: Rối kể chuyện văn hóa Việt, Rối kể chuyện thế giới, Rối kể chuyện muôn loài và Rối bóng. Mỗi chủ đề là một lát cắt của hành trình sáng tạo, nơi con rối trở thành người kể chuyện vừa dí dỏm, gần gũi, vừa thấm đẫm tinh thần nhân văn.

Cùng với trưng bày hiện vật, chương trình có video tư liệu về nghệ sĩ Dương Văn Học, mang đến cho công chúng cơ hội tiếp cận gần hơn với một loại hình nghệ thuật giàu sức sống của Việt Nam.

Nghệ sĩ Dương Văn Học chia sẻ cảm xúc khi hơn 30 tác phẩm và hiện vật tiêu biểu được ông hiến tặng cho Bảo tàng Hà Nội sẽ có cơ hội lan tỏa giá trị và sống mãi trong lòng người Hà Nội.

Bắt nguồn từ mạch văn hóa dân gian, nghệ sĩ đã tái hiện những hình ảnh quen thuộc trong đời sống và phong tục truyền thống của người Việt. Từ trò chơi kéo co, chơi đu, đấu vật, đến hình ảnh đôi vợ chồng trên con thuyền vượt sóng gió, mỗi tác phẩm không chỉ mang tính giải trí mà còn gửi gắm những triết lý nhân sinh giản dị mà sâu sắc. Những con rối trở thành "nhân vật sống", vừa dí dỏm gần gũi, vừa thấm đẫm tinh thần lễ hội, gợi nhớ về ký ức làng quê, về sự đoàn kết cộng đồng và niềm vui của tuổi thơ.

Không dừng lại ở câu chuyện, nhiều tác phẩm còn phản ánh hành trình suy tư chiêm nghiệm về kiếp người như Trầm tư, Vòng đời, nơi nghệ thuật rối được nâng lên thành một thứ ngôn ngữ triết học giàu cảm xúc. Đây là minh chứng cho sự sáng tạo của nghệ sĩ già, biến rối thành phương tiện kể chuyện đa tầng, vừa lưu giữ nét đẹp văn hóa truyền thống, vừa mở ra chiều sâu tư tưởng.

Nghệ sĩ Dương Văn Học cũng là người đưa rối ra khỏi biên giới, để rối trở thành nhịp cầu giao lưu văn hóa. Mỗi chuyến lưu diễn quốc tế là một cơ hội để ông sáng tạo tác phẩm mới, lấy cảm hứng trực tiếp từ đất nước mình đặt chân tới.

Ở Pakistan, khán giả bắt gặp hình ảnh chú ngựa và tiếng trống rộn ràng trong một không gian đầy sinh khí. Tại Nhật Bản, nghệ sĩ tái hiện môn vật Sumo với sự hóm hỉnh và mạnh mẽ đặc trưng.

Ở Trung Đông, Phiên chợ Ba Tư hiện lên sinh động với tiếng kèn, điệu nhảy của rắn, đầy màu sắc huyền bí.

Cái chết của thiên nga- tác phẩm lấy cảm hứng từ nhạc phẩm của nhạc sĩ người Pháp Camille Saint- Saens đã để lại dấu ấn đậm nét không chỉ với khán giả trong nước mà còn được bạn bè quốc tế đánh giá cao. Qua đó có thể thấy nghệ thuật rối dưới bàn tay nghệ sĩ đã trở thành một ngôn ngữ chung đầy sáng tạo, có khả năng kết nối và đối thoại với nhiều nền văn hóa trên thế giới.

"Rối kể câu chuyện về bản sắc, văn hóa, con người Việt Nam với bạn bè quốc tế. Câu chuyện về những con rối của tôi là những câu chuyện đời, chuyện của người Việt, được kể bằng giọng mộc mạc, ầu ơ, qua đó để bạn bè thế giới hiểu được tâm tư, nguyện vọng của người Việt Nam, hiểu thêm và yêu thêm con người Việt Nam", người nghệ sĩ tuổi 84 xúc động chia sẻ.

Dương Văn Học – Người kể chuyện bằng rối không chỉ là lời tri ân một nghệ sĩ tiên phong mà còn là hành trình kết nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa con người và thế giới sáng tạo của rối.

Từng gặp gỡ người nghệ sĩ cao tuổi nhất gắn bó với nghệ thuật rối cạn, để tìm hiểu về cội nguồn của loại hình nghệ thuật này, Giám đốc Bảo tàng Hà Nội Nguyễn Tiến Đà cho rằng, nhiệm vụ cấp thiết hiện nay là phải tìm cách đưa những di sản văn hóa này đến gần hơn với công chúng trẻ và bạn bè thế giới. Ông nhấn mạnh sự cần thiết phải hành động kịp thời, nếu không, nguy cơ di sản bị mai một là rất lớn.

Trong khuôn khổ chương trình cũng diễn ra tọa đàm Rối độc diễn – Cuộc đối thoại giữa chuyển động và biểu cảm.

Trưng bày diễn ra đến ngày 30/11.