Nghị định 310/NĐ-CP: Giảm áp lực, tạo động lực tuân thủ của người nộp thuế

Một hành vi, một mức phạt: hành lang pháp lý linh hoạt hơn

Nghị định số 310/2025/NĐ-CP vừa được Chính phủ ban hành (sửa đổi, bổ sung một số điều của nghị định số 125/2020/NĐ-CP) được giới chuyên môn đánh giá là bước ngoặt quan trọng, thể hiện nỗ lực của cơ quan quản lý trong việc điều chỉnh chính sách theo hướng linh hoạt, nhân văn và phù hợp với thực tiễn. Tinh thần chủ đạo của nghị định là áp dụng nguyên tắc "một hành vi, một mức phạt" đối với các vi phạm mang tính thủ tục.

Nghị định gỡ nút thắt cho những trường hợp vi phạm thủ tục nhưng đã tự giác khắc phục hậu quả. Theo quy định mới, thay vì bị xử phạt riêng rẽ trên từng hồ sơ khai sai, chậm nộp, hoặc từng thông báo hóa đơn, người nộp thuế sẽ chỉ bị xử phạt về một hành vi có khung phạt tiền cao nhất trong số các hành vi đã thực hiện cùng một ngày và cùng một loại thuế.

Nghị định 310/NĐ-CP tạo ra một bước tiến lớn về sự công bằng. Trước đây, việc xử phạt lũy tiến trên từng hồ sơ khai sai, từng thông báo chậm nộp, dù xảy ra cùng một ngày và cùng một sắc thuế, thường khiến tổng mức phạt trở nên phi lý và không tương xứng với bản chất lỗi. Với quy định mới, nếu cùng một ngày, doanh nghiệp khai sai nhiều chỉ tiêu trên nhiều tờ khai thuộc cùng một sắc thuế, cơ quan thuế sẽ chỉ ban hành một quyết định xử phạt với khung tiền phạt cao nhất. Điều này không chỉ giảm tổng mức phạt cộng dồn không tương xứng mà còn giảm thiểu đáng kể chi phí hành chính và thời gian giải trình cho doanh nghiệp. Sự điều chỉnh này thể hiện rõ triết lý quản lý nhà nước hiện đại: tập trung răn đe hành vi gian lận lớn, đồng thời khoan dung với các lỗi kỹ thuật không cố ý.

Đặc biệt, nghị định đã gỡ nút thắt cho những trường hợp vi phạm thủ tục nhưng đã tự giác khắc phục hậu quả. Cụ thể, đối với hành vi nộp hồ sơ khai thuế quá thời hạn trên 90 ngày nhưng người nộp thuế đã nộp đủ số tiền thuế và tiền chậm nộp trước thời điểm cơ quan thuế công bố quyết định kiểm tra, mức phạt sẽ được áp dụng trong khung 15 triệu đồng - 25 triệu đồng. Quy định này khuyến khích sự tự giác, giảm thiểu tình trạng hồ sơ bị kéo dài dẫn đến bị xử phạt nặng.

Giải pháp triệt để cho bài toán "hóa đơn kỹ thuật" và rào cản vốn phạt

Trao đổi với phóng viên, TS. Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội (Hanoisme) cho biết, theo khảo sát, thay đổi được cộng đồng doanh nghiệp (DN) mong chờ nhất là việc chấm dứt tình trạng "thuế ít - phạt nhiều" và xử phạt hóa đơn kỹ thuật theo nguyên tắc "lũy tiến" trên từng chứng từ.

Theo TS. Mạc Quốc Anh, việc gom nhiều hành vi vi phạm thủ tục thành một lần xử phạt giúp DN yên tâm hơn trong việc kê khai, giảm thiểu rủi ro pháp lý ngoài ý muốn. Nghị định 310/NĐ-CP đã bãi bỏ quy định xử phạt vi phạm trên mỗi hóa đơn là một hành vi riêng lẻ như trước đây, thay vào đó, áp dụng nguyên tắc "một hành vi, một mức phạt" và bị khống chế tối đa 100 triệu đồng theo quy định của luật xử lý vi phạm hành chính. Thay đổi mang tính đột phá này đã giải quyết triệt để tình trạng nhiều vi phạm kỹ thuật như lập hóa đơn không đúng thời điểm, thiếu tiêu thức bắt buộc nhưng mức phạt cộng dồn lại quá cao, gây tổng mức phạt phi lý cho DN.

Cùng với đó, nghị định cũng làm rõ nguyên tắc xử phạt đối với vi phạm thủ tục. Cụ thể, khi số tiền phạt vượt quá số tiền thuế phát sinh phải nộp trên hồ sơ khai thuế đối với hành vi chậm nộp trên 90 ngày, số tiền phạt tối đa sẽ được cân đối bằng chính số tiền thuế phát sinh phải nộp nhưng không thấp hơn mức phạt trung bình theo quy định. Quy định này mang lại sự công bằng và tính hợp lý khi xử phạt, chấm dứt tình trạng số thuế phát sinh nhỏ nhưng tiền phạt lại lên đến vài chục triệu đồng như trước.

Theo luật sư Trương Thanh Đức, việc sửa đổi lần này là một tín hiệu mạnh mẽ từ Chính phủ về việc hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho người nộp thuế trong bối cảnh kinh tế còn nhiều thử thách. Việc gom nhiều hành vi vi phạm thủ tục thành một lần xử phạt giúp DN yên tâm hơn trong việc kê khai, giảm thiểu rủi ro pháp lý ngoài ý muốn. Tuy nhiên, cơ quan quản lý cần tiếp tục làm rõ ranh giới giữa vi phạm kỹ thuật và vi phạm gian lận liên quan đến hóa đơn để tránh tạo kẽ hở pháp lý.

Ở góc độ doanh nghiệp, bà Nguyễn Thị Hà, kế toán trưởng một công ty kinh doanh đồ thể thao nhập khẩu Trung Quốc tại Hà Nội chia sẻ: "Chúng tôi tán thành quy định mới về hóa đơn. Tuy nhiên, cần phải nhìn nhận rằng nghị định này vẫn quy định mức phạt tối đa lên tới 80 triệu đồng cho việc không lập hóa đơn, và 70 triệu đồng cho việc lập hóa đơn không đúng thời điểm. Những khung phạt này vẫn rất cao. Việc nói 'giảm áp lực phạt' không phải vì khung phạt tối đa thấp đi, mà vì chính sách mới đã chấm dứt việc xử phạt lũy tiến trên hàng trăm chứng từ như trước đây. Trước đây, chỉ cần một lỗi nhỏ về thời điểm xuất hóa đơn có thể bị phạt trên hàng trăm chứng từ, số tiền phạt có thể lên tới hàng trăm triệu đồng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến dòng tiền của công ty. Với việc chấm dứt xử phạt lũy tiến trên từng chứng từ, rủi ro tài chính đã được kiểm soát, giúp DN tập trung nguồn lực vào sản xuất kinh doanh thay vì lo lắng về các lỗi hành chính không cố ý".

Việc ban hành nghị định 310/NĐ-CP không chỉ là thay đổi về pháp lý mà còn là minh chứng cho sự linh hoạt và lắng nghe của cơ quan quản lý, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng, thúc đẩy tinh thần tự giác tuân thủ của cộng đồng người nộp thuế./.