Nỗ lực hoàn thành công trình giao thông trọng điểm quốc gia hơn 6.000 tỷ đồng

Thách thức giữa vùng núi và mưa cực đoan

Dự án Kết nối giao thông các tỉnh miền núi phía Bắc do Ngân hàng phát triển Châu Á (ADB) và Chính phủ Úc tài trợ đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chủ trương đầu tư và Bộ Giao thông vận tải (cũ) phê duyệt Dự án đầu tư. Tổng mức đầu tư toàn dự án là hơn 6.000 tỉ đồng. Dự án gồm 2 tuyến với tổng chiều dài khoảng 199,77km, trong đó:

Tuyến kết nối Lai Châu với cao tốc Nội Bài - Lào Cai: Điểm đầu (Km0+000) tại Nút giao IC16 đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai, huyện Văn Bàn cũ, tỉnh Lào Cai đến điểm cuối (Km146+600) tại Km34+800 QL4D, TP Lai Châu cũ, tỉnh Lai Châu. Chiều dài tuyến khoảng 147,1km, đường cấp III miền núi.

Tuyến thứ hai nối Nghĩa Lộ với cao tốc Nội Bài - Lào Cai: Điểm đầu Km0+000 tại Nút giao IC14 đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai, huyện Văn Yên cũ, tỉnh Yên Bái cũ (nay là tỉnh Lào Cai) đến điểm cuối dự án Km54+069 tại Km209+500 QL32 huyện Văn Chấn cũ, tỉnh Yên Bái cũ (nay là tỉnh Lào Cai). Chiều dài tuyến khoảng 52,67km, đường cấp IV miền núi. Tổng mức đầu tư: 6.018,184 tỷ đồng, tương đương 265,235 triệu USD.

Tiến độ thực hiện Dự án: từ ngày 04/6/2019 đến ngày 30/6/2025 theo Quyết định số 190/QĐ-BGTVT ngày 18/2/2025. Sau nhiều lần điều chỉnh, dự kiến tuyến đường sẽ hoàn thành vào 30/6/2026.

Tại Lào Cai, ba gói thầu XL-01 (Km0+000–Km18+500, trị giá khoảng 470 tỷ đồng), XL-02 (Km18+500–Km40+000, khoảng 430 tỷ đồng) và XL-03 (Km40+000–Km63+446, khoảng 387 tỷ đồng) được triển khai đồng loạt, chủ yếu qua huyện Văn Bàn cũ gồm các xã Bảo Hà, Văn Bàn, Dương Quỳ, Minh Lương, Nậm Xén, với chiều dài khoảng 60 km trên trục Quốc lộ 279.

Dự án khởi công tháng 9/2022, giá trị sản lượng đạt 824,56/1.174 tỷ đồng, tương đương 70% giá trị xây lắp. Mục tiêu là về đích ngày 31/12/2025 cho các đoạn đủ điều kiện kỹ thuật. Gói XL-01 do Liên danh Đạt Phương – Phương Thành – 168 đảm nhiệm đã đổ bê tông xi măng 8/12 km, bê tông nhựa 2,5/6 km, chậm chủ yếu do 12 km đất rừng tự nhiên chưa hoàn tất thủ tục GPMB. Gói XL-02 đã thảm được 13/23 km, nhưng vẫn vướng giấy phép nổ mìn tại các vị trí địa chất cứng; gói XL-03 đang đẩy nhanh tiến độ xử lý nền – mặt đường. Những đợt bão Matmo, Yagi đã khiến nhiều đoạn thi công bị sạt lở, hư hỏng, buộc điều chỉnh thiết kế và gia cố mái taluy, kéo dài thời gian thi công. Ghi nhận giữa tháng 8/2025 tại xã Văn Bàn cho thấy nhiều đoạn vẫn chưa hoàn thiện, giao thông đi lại khó khăn.

Bà Trần Thị Giáp (thôn Khe Lếch, xã Văn Bàn) chia sẻ: "Đền bù từ năm 2023 mà đến nay chưa xong. Nắng thì bụi, mưa thì nước tràn vào nhà, hàng hóa hỏng hết. Cống múc xong lại để đấy, mong sớm hoàn thiện cho dân đỡ khổ." Bà Phạm Bích Len (Đội 4 Sơn Thủy, xã Văn Bàn) lo ngại sinh kế bị ảnh hưởng: "Bán xăng dầu mà chỉ còn vài mét mặt bằng tôi sợ xe lớn không vào được. Chúng tôi ủng hộ chủ trương nhưng cũng mong sắp xếp để không thiệt cho việc làm ăn." Theo ông Vũ Xuân Thủy, Chủ tịch UBND xã Văn Bàn, đến nay địa phương đã hoàn thành GPMB đạt 98%, chỉ còn 3–4 hộ chưa bàn giao; xã đang phối hợp Ban QLDA Văn Bàn hoàn tất hồ sơ để giao mặt bằng sạch cho nhà thầu.

Gỡ điểm nghẽn từ cơ chế và phân cấp sau sáp nhập

Theo ông Trần Nhật Phong, Phó Giám đốc Ban điều hành thực hiện dự án, vướng mắc lớn tập trung ở tuyến Nghĩa Lộ – IC14 (Yên Bái cũ), nhất là gói XL-11 dài 15,77 km còn 1 km chưa có mặt bằng sạch do chồng lấn quy hoạch và điều chỉnh theo Luật Đất đai mới. Gói XL-9 dài 20 km đã bàn giao đưa vào sử dụng, gói XL-10 đạt khoảng 90%, dự kiến kết thúc hợp đồng ngày 30/9/2025.

Riêng gói XL-11, nhà thầu mới nhận mặt bằng tháng 6/2025, đang tăng tốc để đáp ứng mốc 3/2026 theo hợp đồng. Ông Phong cho biết: "Địa hình phức tạp, mỏ vật liệu xa, mùa mưa kéo dài làm vận chuyển và tổ chức thi công rất khó khăn. Nhưng mục tiêu là thông tuyến trong năm 2025 và hoàn thành toàn bộ trước 30/6/2026. Chúng tôi đã kiến nghị tỉnh Lào Cai sớm phân cấp, giao nhiệm vụ cụ thể cho cơ sở để hoàn tất 4 km còn lại."

Tại Lai Châu, ông Nguyễn Hữu Chuyền, Chỉ huy trưởng gói XL-07 (Liên danh Công ty TNHH Hoàn Hảo – Xây dựng 11/5) thông tin: gói dài khoảng 7 km, khởi công ngày 21/8/2023 với tổng kinh phí hơn 400 tỷ đồng, hiện đã hoàn thành hơn 60% khối lượng; dự kiến thông tuyến 30/12/2025 và hoàn thành 31/1/2026. Địa hình nhiều sông suối, khe rãnh khiến thi công cầu và xử lý nền đường phức tạp, ảnh hưởng tiến độ.

Sạt lở cũng tạo sức ép thay đổi: tại thôn Tông Pháy (xã Dương Quỳ, Lào Cai), nhiều điểm có nguy cơ cao, một số hạng mục cống vẫn chưa hoàn thiện khiến việc đi lại của người dân gặp nhiều bất tiện. Đại diện Liên danh Tự Lập – 656 (gói XL-02) cho biết: "Khối lượng đạt hơn 90%. Bão Yagi năm 2024 gây sạt lở ở vài điểm dốc nên chúng tôi phải điều chỉnh hướng tuyến và gia cố, nhưng vẫn quyết tâm hoàn thiện trong quý I/2026." Ở một số vị trí nguy hiểm vẫn thiếu biển cảnh báo, tiềm ẩn mất an toàn giao thông; Ban điều hành đã yêu cầu bổ sung rào chắn và biển báo tạm để bảo đảm an toàn cho người và phương tiện.

Về phía chính quyền cơ sở, sau sáp nhập đơn vị hành chính, việc phân cấp, giao thẩm quyền liên quan đến GPMB, mỏ vật liệu, cấp phép nổ mìn có giai đoạn lúng túng. Ban QLDA 2 đã kiến nghị tỉnh Lào Cai và các địa phương liên quan sớm ban hành hướng dẫn cụ thể, rút ngắn thủ tục hành chính, tránh "đứt mạch" trách nhiệm giữa các cấp.

Ông Vũ Tuấn Khanh, Phó Giám đốc Ban Điều hành dự án – Bộ Xây dựng, cho biết từ tháng 9/2024, khi nhiều đoạn nhận mặt bằng sạch, các nhà thầu đã tăng ca, bổ sung thiết bị để bù tiến độ. Gói XL-02 đạt 95%, XL-03 đạt 90%; riêng XL-01 từ trung tâm Văn Bàn ra IC16 vẫn là "nút cổ chai" cần ưu tiên tháo gỡ. Theo báo cáo của Ban QLDA 2, đến giữa tháng 8/2025, 9/11 gói thầu đã được triển khai, lũy kế sản lượng thi công đạt 2.886 tỷ đồng, tương đương 76,67% giá trị xây lắp theo hợp đồng (3.765 tỷ đồng). Một số đoạn qua Mỏ Vàng, Sơn Lương, Liên Sơn (Lào Cai) vẫn đang hoàn thiện thủ tục điều chỉnh GPMB để bàn giao trong quý IV/2025. Đáng chú ý, chủ đầu tư đã thay nhà thầu yếu: đoạn trung tâm xã Văn Bàn – cầu Khe Lếch do Công ty CP Tập đoàn Xây dựng Đông Dương chậm nhiều tháng đã được điều chuyển phần việc còn lại cho hai nhà thầu khác từ cuối tháng 7/2025. Đến nay, tiến độ đã chuyển biến rõ rệt.

Dự án hoàn thành sẽ rút ngắn hành trình từ Lai Châu, Lào Cai về Hà Nội, giảm tải cho Quốc lộ 4D, tạo trục liên kết vùng chiến lược, mở lối phát triển cho khu vực Tây Bắc – nơi địa hình hiểm trở, giao thông khó khăn và chi phí vận chuyển cao. Quan trọng hơn, đây là công trình hạ tầng có ý nghĩa xã hội sâu sắc, góp phần thu hút đầu tư, phát triển du lịch, nâng cao đời sống đồng bào dân tộc thiểu số, bảo đảm an sinh xã hội và giữ vững quốc phòng – an ninh vùng biên. Khi con đường hơn 6.000 tỷ đồng ấy hoàn thiện, nó không chỉ nối liền các tỉnh miền núi phía Bắc mà còn nối niềm tin của người dân vào sự nỗ lực, trách nhiệm và cam kết về tiến độ – chất lượng – an toàn, với mục tiêu thông tuyến trong năm 2025 và hoàn thành toàn diện vào ngày 30/6/2026.