Phát hiện ngôi đền cổ nhất và lớn nhất được xây dựng để mô phỏng vũ trụ

Theo nghiên cứu công bố trên tạp chí Science Advances, công trình mang tên Aguada Fénix được xây dựng khoảng 3.050 năm trước tại Đông Nam Mexico, trên một khu vực bằng phẳng nhân tạo liên kết bằng hệ thống đường, kênh và hành lang. Nơi đây được sử dụng trong khoảng 300 năm và là trung tâm kiến trúc lớn nhất, lâu đời nhất của người Maya, có quy mô còn vượt cả các thành phố nổi tiếng sau này như Tikal hay Teotihuacán, dù không có kim tự tháp đá.

Nhóm nghiên cứu cho biết cấu trúc của Aguada Fénix thể hiện cách cộng đồng cổ đại hình dung về vũ trụ. Trung tâm của khu vực là một hố hình chữ thập chứa các hiện vật quý dùng trong nghi lễ, được sắp xếp tượng trưng cho các hướng của vũ trụ.

Giáo sư Takeshi Inomata, Đại học Arizona (Mỹ), cho biết trục Đông - Tây của công trình trùng với hướng Mặt trời mọc vào ngày 17/10 và 24/2, tương ứng với chu kỳ 130 ngày - một nửa của lịch nghi lễ 260 ngày của người Maya cổ. Ông cho rằng nơi này có thể là địa điểm cử hành nghi lễ theo lịch cổ.

Các nhà khảo cổ đã khai quật nhiều khu vực then chốt, lấy mẫu đất và khảo sát bằng công nghệ quét laser (LiDAR) giúp phát hiện hình dạng công trình bị che phủ bởi rừng rậm. Từ mặt đất, khu vực này khó nhận ra vì được đắp hoàn toàn bằng đất, cao khoảng 15 m và ngày nay phần lớn diện tích được dùng làm nông nghiệp.

Trung tâm Aguada Fénix là một quảng trường hình chữ nhật lớn, có thể chứa hơn 1.000 người, nằm ở giao điểm của hai trục đường chính chạy theo hướng Bắc - Nam và Đông - Tây. Tại đây, nhóm nghiên cứu phát hiện các hố nghi lễ có màu sắc tượng trưng cho 4 hướng: xanh ở phía Bắc, xanh lục ở phía Đông, vàng ở phía Nam và vỏ sò đỏ ở phía Tây.

Không tìm thấy dấu vết về tầng lớp thống trị hay các công trình dành riêng cho vua chúa, cho thấy nơi đây được xây dựng bằng sức lao động tự nguyện của cộng đồng. Các nhà nghiên cứu ước tính hơn 1.000 người đã cùng nhau tham gia xây dựng trong nhiều năm.

Giới khoa học nhận định phát hiện này cho thấy người Maya thời kỳ đầu đã có khả năng tổ chức cộng đồng quy mô lớn mà không cần hệ thống cai trị phân cấp và đã biết kết hợp tín ngưỡng với thiên văn học trong quy hoạch kiến trúc.