Phim tài liệu "VinFuture - Hành trình khoa học phụng sự nhân loại": Nhìn lại chặng đường 5 năm đầy tự hào

Ra đời sau nhiều giải thưởng khoa học danh tiếng trên thế giới, VinFuture mang trong mình cả áp lực và sứ mệnh đặc biệt: phải tìm ra giá trị cốt lõi khác biệt của riêng mình. Đó là vinh danh những phát minh, công trình nghiên cứu không chỉ có tầm ảnh hưởng lớn trong đời sống, mà còn chạm đến những nhu cầu thiết yếu nhất của con người. 

Mỗi công trình được vinh danh đều phản ánh cách khoa học có thể góp phần cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống – từ sức khỏe, năng lượng, môi trường, nông nghiệp đến công nghệ. Chính vì thế, VinFuture hướng tới tôn vinh những thành tựu bao trùm mọi lĩnh vực trọng yếu, nơi khoa học thật sự trở thành sợi dây kết nối giữa tri thức và cuộc sống hàng ngày.

Chia sẻ về giải thưởng, Giáo sư Kostya S. Novoselov Frs Thành viên Hội đồng cho biết: "Trên thế giới có rất nhiều giải thưởng, và các nhà khoa học được công nhận theo nhiều cách khác nhau - có thể vì toàn bộ sự nghiệp, hay vì những thành tựu khoa học cụ thể. Nhưng giải thưởng VinFuture thực sự nổi bật với một ý tưởng độc đáo: nó sẽ được trao cho những phát minh đã thay đổi và cách mạng hóa cách chúng ta sống. Đây là một ý tưởng rất đặc biệt, một giải thưởng rất đặc biệt". 

TS. Lê Thái Hà Giám đốc Điều hành của Quỹ VinFuture cho biết: "VinFuture" là một cái tên được cân nhắc rất kỹ của các Nhà sáng lập. Nó không chỉ nói về tương lai, mà còn nói về trách nhiệm – trách nhiệm kiến tạo một tương lai tốt đẹp hơn bằng khoa học, tri thức và lòng nhân văn – vì một cuộc sống tốt đẹp hơn cho mọi người ở mọi quốc gia".

Một trong những tên tuổi hàng đầu thế giới đầu tiên ủng hộ và đồng hành cùng ý tưởng hình thành VinFuture là Giáo sư Michael Porter - nhà tư vấn chiến lược hàng đầu thế giới, Giáo sư tại Trường Kinh doanh Harvard, người được xem là "cha đẻ" của lý thuyết cạnh tranh hiện đại.

Ngay từ những ngày đầu, ông đã bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ với tầm nhìn của Quỹ VinFuture – xây dựng một giải thưởng khoa học toàn cầu, xuất phát từ Việt Nam, nhưng mang giá trị vì nhân loại. Thật tiếc là sau đó, do vấn đề sức khỏe, Giáo sư Porter không thể tiếp tục đồng hành. Nhưng chính những đóng góp và sự tin tưởng ban đầu của ông đã đặt nền móng quan trọng cho bước đầu hình thành Quỹ VinFuture.

Ngày 20/12/2020, Quỹ VinFuture chính thức được thành lập. Hoạt động cốt lõi của Quỹ là trao Giải thưởng VinFuture hàng năm cho các nghiên cứu khoa học và sáng tạo công nghệ mang tính đột phá, có tiềm năng tạo ra sự thay đổi ý nghĩa trong cuộc sống của con người.

Quỹ được thành lập với kinh phí hoạt động ban đầu được cam kết là 2.000 tỷ đồng, tương đương 100 triệu USD tại thời điểm đó. Giá trị cốt lõi : Công bằng, Toàn cầu, Bền vững, Tiên phong. Ngoài hoạt động lõi trao giải còn có hoạt động Tài trợ, Kết nối.

Những người đặt niềm tin vào tương lai

Hội đồng VinFuture quy tụ những nhà khoa học danh tiếng – những người từng bước lên bục Nobel, hay cống hiến cả đời cho nhân loại. Nhưng khi nói về VinFuture, họ nói với sự khiêm nhường, như nói về một giấc mơ mà ai cũng có phần.

Giáo sư Richard Henry Friend, Frs, Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture nhấn mạnh: "5 năm trước, chúng tôi bước vào một hành trình lớn, tìm cách hiện thực hóa những khát vọng phi thường mà các nhà sáng lập Giải thưởng VinFuture đặt ra: Kết nối khoa học, đổi mới sáng tạo và mang lại lợi ích thiết thực cho xã hội.

Quá trình tìm kiếm những lĩnh vực vinh danh, những gương mặt phù hợp và tạo nên sự khác biệt so với các giải thưởng khác trên thế giới là hành trình tuyệt vời. Tôi nghĩ chúng tôi đã xây dựng được một hình ảnh thương hiệu độc đáo và riêng biệt".

Mỗi bộ hồ sơ gửi đến VinFuture là một câu chuyện: của sự kiên trì, của trí tuệ, của niềm tin vào điều tốt đẹp. Và ở giữa hàng ngàn câu chuyện ấy, hai hội đồng của VinFuture phải lắng nghe từ nhiều góc độ để có thể đưa ra chọn lựa công bằng nhất. Đó là một quá trình học hỏi không ngừng đối với mỗi thành viên trong hội đồng, dù bản thân từng người đã là tên tuổi hàng đầu trong lĩnh vực của mình.

Sự lan tỏa không biên giới

Qua 5 năm, giải thưởng VinFuture đã tạo ra một hệ sinh thái, nơi Việt Nam là điểm khởi đầu của sự kết nối ấy.

TS. Lê Thái Hà, Giám đốc Điều hành của Quỹ VinFuture cho hay: "Tôi nghĩ, VinFuture không chỉ là một giải thưởng, mà là một hành trình. Một hành trình để khoa học trở thành ngôn ngữ chung của nhân loại, vượt qua mọi ranh giới về quốc gia, tôn giáo hay ngôn ngữ. Trải qua 5 mùa giải, chúng tôi đã tiếp nhận hơn 6.000 đề cử đến từ hơn 90 quốc gia và vùng lãnh thổ trên khắp 5 châu lục là kết quả từ nỗ lực của gần 15.000 nhà khoa học quốc tế đã cùng chia sẻ sứ mệnh của VinFuture. Hay khi chứng kiến các nhà khoa học hàng đầu thế giới cùng hội tụ tại Hà Nội, tôi nhận ra một điều rất rõ: khoa học có thể kết nối con người bằng niềm tin và tri thức – những giá trị không biên giới".

Trong lĩnh vực y tế, những công trình được vinh danh bởi VinFuture đã cứu sống hàng tỷ sinh mạng. Từ công nghệ vaccine mRNA – từng bị xem là "viển vông" – nay trở thành nền tảng chống đại dịch COVID-19, đến liệu pháp CAR-T, biến tế bào của chính bệnh nhân thành "chiến binh" tiêu diệt ung thư.

Tiến sĩ Katalin Karikó, Giải thưởng Chính VinFuture 2021 nhấn mạnh: "Tôi đã mang số tiền nhận được từ Giải thưởng VinFuture về Hungary để xây dựng một phòng thí nghiệm mới cùng với cơ sở nghiên cứu trên động vật, nơi chúng tôi có thể nghiên cứu các bệnh nấm trên chuột và nỗ lực phát triển vaccine để điều trị các bệnh do nấm gây ra. Đối với tôi, điều quan trọng luôn là làm những việc có ích, hỗ trợ đồng nghiệp, giúp đỡ sinh viên và đóng góp cho xã hội".

Từ phát hiện hormone GLP-1 giúp điều trị tiểu đường và béo phì, đến vaccine tả uống liều đơn, mang lại sự sống cho hàng triệu trẻ em ở những vùng nghèo nhất thế giới, và những đột phá trong phòng chống căn bệnh HIV/AIDS - cứu sống những người phụ nữ dễ bị tổn thương ở những khu vực khó khăn nhất.

VinFuture cũng ghi dấu trên cánh đồng – nơi giống lúa Sub1A có thể sống sót sau ngập lụt, hay IR36, IR64 giúp hàng triệu nông dân châu Á thoát đói nghèo. Hoặc công nghệ lọc nước nhiễm asen, giúp mang đến nước sạch phục vụ sinh hoạt giá rẻ cho hàng triệu người dân nghèo.

"Trước đây, tôi chỉ xem mình như một nhà khoa học hướng tới mục tiêu mang nguồn nước sạch cho tất cả người dân Ấn Độ. "Sân chơi" của tôi khi ấy chỉ nằm trong phạm vi nước nhà. Nhưng kể từ sau Giải thưởng VinFuture, cùng với một số ghi nhận quốc tế khác, tôi bắt đầu nhìn thế giới như "sân chơi" rộng lớn hơn nhiều. Mọi vấn đề tôi theo đuổi sau này, tôi đều đặt nó trong bối cảnh toàn cầu", Giáo sư Thalappil Pradeep, Giải Đặc biệt VinFuture 2022 dành cho nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển chia sẻ.

Trong lĩnh vực năng lượng, công nghệ pin mặt trời PERC – nay chiếm 60% thị phần toàn cầu và pin lithium-ion, nền tảng cho kỷ nguyên xe điện, cũng được tôn vinh.

"Sự kiện này thật sự là một cột mốc đáng nhớ trong sự nghiệp của tôi. Từ khi tôi phát minh ra anode than chì cho pin lithium-ion vào năm 1980 cho đến khi nhận Giải thưởng Chính Grand Prize từ tổ chức Quỹ VinFuture, khoảng cách thời gian đã là đã trải qua gần 35 năm. Điều này cho thấy chúng ta phải kiên nhẫn trước khi nhận được bất kỳ giải thưởng nào, bởi vì nó cần có thời gian để tạo ra tác động thực sự đến xã hội và mang lại lợi ích cho toàn nhân loại.

Đó là hành trình của trí tuệ phục vụ sự sống, của những con người đặt trọn trái tim và khối óc trong từng phát minh", Giáo sư Rachid Yazami, Giải thưởng Chính VinFuture 2023 nhấn mạnh. 

Trong 5 năm qua, hàng nghìn bài báo quốc tế Việt Nam và quốc tế đã viết về Giải thưởng VinFuture. Tất cả đều chung nhận định, giải thưởng đã truyền cảm hứng sâu sắc cho tất cả các nhà khoa học và là một bước tiến quan trọng để đưa Việt Nam lên bản đồ khoa học thế giới.