Phòng chống bạo lực học đường: Khi học sinh gửi gắm thông điệp

Học sinh không chỉ “lắng nghe” mà đang “lên tiếng”

Một ngày giữa tháng 11, học sinh Trường THCS Võ Trường Toản (TP Hồ Chí Minh) đã cùng nhau tham gia chuyên đề “Góp phần xây dựng văn hóa nhà trường”. Các em thảo luận nhiều tình huống, vẽ tranh cổ động với khẩu hiệu “Đẩy lùi bạo lực học đường” và cùng nhau cam kết bảo vệ môi trường văn hóa học đường. Đó là thực tế sinh động cho thấy, học sinh đang dần trở thành chủ thể kiến tạo những trường học an toàn.

Những hoạt động ấy không còn là câu chuyện riêng của một ngôi trường. Trên khắp cả nước, từ thành thị đến nông thôn, ngày càng nhiều trường học bắt đầu chuyển mình: đặt học sinh vào vị trí trung tâm của các chương trình phòng chống bạo lực học đường.

Trong nhiều năm trước, các hoạt động phòng chống bạo lực học đường chủ yếu xoay quanh tuyên truyền một chiều từ thầy cô, chuyên gia hay phụ huynh. Nhưng xu hướng mới đang hình thành: chính học sinh là người tạo ra thông điệp.

Một giáo viên tại Hà Nội chia sẻ: “Khi để học sinh tự nói về bạo lực học đường, các em nói thật, nói thẳng và nói bằng cảm xúc, nên tác động lên bạn bè mạnh hơn bất kỳ bài giảng nào”.

Những lời nhắn nhủ tử tế

Tại nhiều trường học ở Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ, các phong trào như “Nói không với im lặng”, “Mỗi học sinh là một người bạn an toàn”, “Lan tỏa điều tử tế” cũng đã được triển khai mạnh mẽ. Học sinh chủ động xây dựng video ngắn, infographic, sân khấu hóa tình huống xung đột, thậm chí tự tổ chức diễn đàn thảo luận giữa các lớp.

Bên cạnh đó, nhiều mô hình mới đang được nhân rộng:

• “Hội đồng học sinh an toàn”: Học sinh được giao nhiệm vụ lắng nghe bạn bè, ghi nhận vấn đề và đề xuất giải pháp để nhà trường xử lý.

• “Góc tâm sự ẩn danh”: Nơi học sinh gửi tin nhắn báo cáo mâu thuẫn hoặc xin hỗ trợ tâm lý.

• “Ngày không bạo lực”: Một ngày trong tháng, các lớp dành thời gian chia sẻ câu chuyện thật, xin lỗi nhau, hoặc lan tỏa lời cảm ơn.

• Câu lạc bộ “Bạn giúp bạn”: Học sinh hỗ trợ bạn yếu thế, bạn mới chuyển trường, bạn có nguy cơ bị cô lập.

Những mô hình này đều có điểm chung: học sinh tham gia trực tiếp, không phải mời diễn giả mà chính học sinh đang tự kiến tạo môi trường các em mong muốn.

Tại nhiều tỉnh, thành, học sinh còn sáng tạo bằng những hình thức giản dị nhưng sâu sắc như: viết thư chia sẻ nỗi lòng, vẽ tranh minh họa những hành vi tử tế, hoặc trang trí hành lang bằng những câu nhắn nhủ “Đừng bắt nạt, hãy bao dung hơn”, “Một lời nói cũng có thể chữa lành”.

Khi những thông điệp này được viết bằng nét chữ học trò, dán ngay trên bức tường mà các em đi qua mỗi ngày, hiệu ứng lan tỏa trở nên mạnh mẽ hơn. Thay vì khẩu hiệu cứng nhắc, đó là lời nhắn giữa những người bạn - vừa gần gũi, vừa chân thành.

Lớp học của thời đại mới

Một trong những nỗ lực đáng ghi nhận nữa là nhiều trường đã đưa nội dung phòng ngừa xung đột vào các giờ kỹ năng sống: kỹ năng giao tiếp, kỹ năng kiểm soát cảm xúc, kỹ năng hợp tác và giải quyết vấn đề. Đây là những kỹ năng cốt lõi để học sinh biết cách gỡ rối trước khi xung đột trở thành bạo lực.

Đặc biệt, sự gia tăng của mạng xã hội khiến bạo lực học đường không chỉ xảy ra ở sân trường mà còn diễn ra trên không gian số. Một số trường đã mở lớp kỹ năng công dân số cho học sinh: cách phản hồi bình luận độc hại, cách nhận diện tin giả, giới hạn chia sẻ hình ảnh và cách báo cáo khi bị quấy rối trực tuyến. Việc trang bị kiến thức này giúp học sinh hiểu rằng bạo lực bằng lời nói, bình luận, tin nhắn cũng gây tổn thương như bạo lực trực tiếp.

Có thể thấy rõ một điều: khi học sinh lên tiếng, thông điệp chống bạo lực học đường không còn là khẩu hiệu, mà trở thành một chuyển động xã hội nhỏ nhưng mạnh mẽ. Các em nói về sự an toàn, biến trường học thành môi trường an toàn hơn. Khi tiếng nói đó được lắng nghe và tôn trọng, môi trường học đường sẽ trở nên lành mạnh, tích cực và nhân ái hơn, đúng như mong đợi của phụ huynh, giáo viên và của chính thế hệ trẻ.