Thủ đô Tehran chìm trong khủng hoảng nước

Tehran, vùng đô thị khoảng 15 triệu dân, đang đối mặt khủng hoảng nước nghiêm trọng khi mưa không đến dù đã vào mùa mưa. Tổng thống Masoud Pezeshkian cảnh báo nước sẽ bị cạn kiệt nếu đến tháng 12 vẫn không có mưa và cho rằng người dân có thể buộc phải rời đi, phản ánh mức độ căng thẳng của tình hình dù nhiều chuyên gia đánh giá việc sơ tán toàn bộ cư dân là không khả thi.

Khủng hoảng nước không chỉ giới hạn ở thủ đô. Khoảng 20 tỉnh tại Iran chưa có giọt mưa nào từ cuối tháng 9, trong khi khoảng 10% số đập trên cả nước gần như cạn nước. Giáo sư Amir AghaKouchak nhận định Iran đang trải qua đợt hạn hán tồi tệ nhất trong ít nhất 40 năm, trong bối cảnh mực nước các hồ chứa tiếp tục giảm vào thời điểm lẽ ra phải được bổ sung.

Các hồ chính cấp nước cho Tehran chỉ khoảng 11% dung tích. Đập Latyan, cách thủ đô khoảng 15 dặm, chỉ gần 9% và đã để lộ đáy sông khô cạn với vài dòng nước nhỏ. Đập Amir Kabir, cách Tehran khoảng 40 dặm về phía Tây Bắc, hiện chỉ khoảng 8% dung tích. Tại Mashhad, thành phố lớn thứ hai của Iran, nước trong các hồ chứa chỉ khoảng 3%.

Các chuyên gia cho rằng đây là tình trạng “phá sản nước”, khi Iran rút nước từ sông hồ, đầm lầy và tầng ngậm nước nhanh hơn nhiều so với tốc độ được bổ sung. Nhu cầu tự chủ lương thực trước các lệnh trừng phạt đã thúc đẩy mở rộng nông nghiệp tưới tiêu ở vùng khô hạn, khiến diện tích canh tác tăng gấp đôi từ năm 1979. Nông nghiệp hiện chiếm khoảng 90% lượng nước sử dụng, với các cây trồng ưa nước như lúa.

Hồ Urmia ở Tây Bắc Iran là ví dụ điển hình - từ một trong những hồ nước mặn lớn nhất thế giới, hồ đã co lại mạnh do hạn hán và hệ thống đập, giếng khoan phục vụ nông nghiệp làm nghẽn dòng chảy. Hạ tầng cũ kỹ khiến khoảng 30% nước sạch bị thất thoát qua đường ống, trong khi hoạt động của các ngành như dầu khí cùng gia tăng dân số đô thị tiếp tục đẩy nhu cầu nước lên cao.

Iran đã trải qua 6 năm hạn hán liên tiếp với lượng mưa thấp và nhiệt độ tăng cao mà một phân tích gần đây cho rằng điều đó khó có thể xảy ra nếu không có biến đổi khí hậu do con người gây ra. 

Chính phủ Iran đã triển khai gieo mây tạo mưa, nhưng hiệu quả còn gây tranh cãi. Các chuyên gia cho rằng chỉ cải cách sâu rộng, giảm phụ thuộc vào các ngành tiêu tốn nhiều nước mới có thể đối phó khủng hoảng, song những biện pháp này dự báo sẽ vấp phải phản ứng mạnh và tạo thêm sức ép kinh tế, xã hội lên Iran trong tương lai.