Thu hồi nhà ở xã hội bán sai đối tượng

Tại phiên họp thứ 4 của Ban Chỉ đạo Trung ương về chính sách nhà ở và thị trường bất động sản diễn ra cách đây 2 ngày, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu các địa phương chấn chỉnh tình trạng tiêu cực trong xét duyệt, mua bán, cho thuê nhà ở xã hội; xử lý nghiêm hành vi môi giới trái phép, trục lợi trong quá trình làm thủ tục hồ sơ.

Yêu cầu này được đưa ra trong bối cảnh thời gian gần đây, tại nhiều địa phương phát triển mạnh nhà ở xã hội như Bắc Ninh, Hải Phòng đã phát hiện hàng loạt sai phạm trong mua bán, sử dụng nhà ở xã hội. Hệ quả là hàng trăm căn hộ bị yêu cầu thu hồi hoặc hủy hợp đồng mua bán.

Bắc Ninh là một trong những địa phương vượt chỉ tiêu nhà ở xã hội được Chính phủ giao trong năm nay, với hơn 16.000 căn hộ. Tuy nhiên, qua công tác thanh tra, kiểm tra, cơ quan chức năng đã phát hiện nhiều trường hợp lợi dụng chính sách. Tại một số dự án, hàng trăm hợp đồng mua bán đã bị yêu cầu hủy, nhiều hộ dân nhận thông báo thu hồi nhà. Ngân hàng Chính sách xã hội cũng tiến hành thu hồi các khoản vay ưu đãi liên quan.

Theo ghi nhận của phóng viên Hòa An, đây là một trong những dự án nhà ở xã hội có số lượng căn hộ bị thu hồi nhiều nhất từ trước tới nay, với 54 căn hộ. Hai nguyên nhân chính dẫn đến việc thu hồi là do thu nhập của người mua vượt mức quy định hoặc người mua đã có nhà, đất ở nơi khác nhưng không kê khai trung thực trong hồ sơ.

Ngoài ra, theo phản ánh của người dân, sau khi được bàn giao nhà, một số hộ gia đình không sử dụng để ở mà cho thuê lại, trong đó có cả người nước ngoài, đi ngược lại mục tiêu nhân văn của chính sách nhà ở xã hội là dành cho người thu nhập thấp.

Ông Trần Văn Chung, đại diện Ban Quản lý lâm thời chung cư Môi trường Xanh, cho biết: “Chủ trương của Nhà nước là đúng đắn. Người dân thực hiện mua, chủ đầu tư cũng có phần chủ quan, người dân không nói hết sự thật của mình nên dẫn tới sai sót trong hồ sơ mua bán. Những trường hợp không đúng tiêu chuẩn thì mới bị thu hồi. Sau khi được giải thích, người dân cũng ủng hộ". 

Liên quan đến quá trình xử lý, ông Nguyễn Hữu Cảnh, đại diện Công ty Môi trường Xanh, thông tin: “Công ty tiến hành thu hồi dần dần, không thể thực hiện trong ngày một ngày hai. Đến nay, cơ bản đã thu hồi xong và hoàn trả lại tiền cho các trường hợp liên quan". 

Tại Hải Phòng, Thanh tra thành phố cũng vừa yêu cầu hủy hợp đồng mua bán của 14 căn nhà ở xã hội do người mua kê khai không trung thực, đồng thời tiếp tục rà soát thêm 25 trường hợp khác.

Bên cạnh việc xử lý sai phạm, nhiều địa phương đang đẩy mạnh các biện pháp tiền kiểm và hậu kiểm trong quá trình xét duyệt mua nhà ở xã hội. Theo đó, danh sách các trường hợp đủ điều kiện mua nhà sẽ được công khai, minh bạch trên cổng thông tin điện tử để người dân cùng giám sát, nhằm hạn chế tình trạng trục lợi chính sách.

Xử lý dứt điểm bán nhà ở xã hội sai đối tượng

Như đã phản ánh trong phóng sự trước, nhiều căn nhà ở xã hội sau khi được bàn giao đã không được sử dụng đúng mục đích, thậm chí bị cho thuê lại, trong đó có trường hợp cho người nước ngoài thuê để trục lợi. Trong khi đó, vẫn còn không ít người lao động thu nhập thấp thực sự chưa có chỗ ở ổn định.

Đặt ra vấn đề làm thế nào để thu hồi dứt điểm các căn hộ bán sai đối tượng, bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật và đưa nhà ở xã hội trở lại đúng mục tiêu ban đầu, phóng sự tiếp tục phản ánh những khó khăn và giải pháp trong quá trình xử lý.

Theo quy định hiện hành, ngoài việc bị thu hồi căn hộ, các cá nhân vi phạm có thể bị xử phạt hành chính đến 60 triệu đồng, tổ chức vi phạm bị phạt đến 120 triệu đồng. Tuy nhiên, trên thực tế, việc thu hồi các căn hộ sai phạm không hề dễ dàng.

Tại một dự án nhà ở xã hội trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, các hộ dân đã vào ở từ khoảng 10 năm trước. Thời điểm đó, giá bán căn hộ của chủ đầu tư chưa tới 7 triệu đồng/m². Qua rà soát, có 32 căn hộ bị yêu cầu thu hồi do bán sai đối tượng. Thế nhưng, cho đến nay, chủ đầu tư vẫn chưa thu hồi được bất cứ căn hộ nào.

Lý giải nguyên nhân, ông Đỗ Đức Hùng, Phó Tổng Giám đốc Công ty Phát triển nhà Bắc Ninh cho biết, quá trình thực hiện gặp nhiều vướng mắc. “Do một số hướng dẫn chưa thật sự rõ ràng. Ví dụ, bán lại cho đối tượng đúng là người thu nhập thấp thì bán theo giá nào, xử lý hồ sơ kế toán ra sao, hoàn trả tiền cho các hộ theo giá đã mua. Giá căn hộ cách đây 10 năm thì nay số tiền đó không thể mua được nhà theo giá hiện tại, gây rất nhiều khó khăn cho các hộ bị thu hồi”, ông Hùng nói.

Tuy nhiên, đại diện Sở Xây dựng tỉnh Bắc Ninh khẳng định, để bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật, việc thu hồi các căn hộ sai phạm sẽ được triển khai quyết liệt.

Ông Nguyễn Tuấn Dũng, Phó Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Bắc Ninh cho biết: “Sở Xây dựng sẽ yêu cầu chủ đầu tư thực hiện thu hồi. Trong trường hợp các chủ hộ không bàn giao nhà ở, Sở sẽ báo cáo UBND tỉnh để tổ chức cưỡng chế theo đúng quy định của Luật Nhà ở”.

Sau khi thu hồi, các căn hộ sẽ được bán lại cho những người đủ điều kiện, đúng đối tượng theo quy định. Cơ quan chức năng cũng nhấn mạnh, nhà ở xã hội không phải bán xong là không còn được kiểm tra, giám sát.

Vì vậy, để tránh rủi ro bị thu hồi nhà sau nhiều năm sinh sống ổn định, người dân cần trung thực ngay từ khâu kê khai hồ sơ xét duyệt ban đầu, nhằm bảo đảm quyền lợi của chính mình và giữ đúng ý nghĩa nhân văn của chính sách nhà ở xã hội.

Giải pháp kiểm soát bán nhà ở xã hội đúng đối tượng

Theo quy định hiện hành, hồ sơ mua nhà ở xã hội do chủ đầu tư tiếp nhận và xét duyệt ban đầu, sau đó chuyển Sở Xây dựng kiểm tra, công bố danh sách các trường hợp đủ điều kiện. Nhiều ý kiến cho rằng cách làm này tiềm ẩn nguy cơ phát sinh tiêu cực, do đó cần có giải pháp kiểm soát chặt chẽ hơn nhằm bảo đảm việc bán nhà ở xã hội đúng đối tượng và xử lý nghiêm các sai phạm.

Từ thực tiễn triển khai, đại diện doanh nghiệp cho rằng cần giao việc xét duyệt cho một cơ quan chuyên trách để bảo đảm thống nhất và minh bạch.

Ông Nguyễn Trung Kiên, Giám đốc Phát triển dự án Công ty Khu công nghiệp Sài Gòn – Hải Phòng cho rằng: việc chưa giao cho một cơ quan chức năng cụ thể khiến quá trình xét duyệt còn bất cập. Theo ông, nên có một cơ quan chuyên biệt thực hiện xét duyệt, sau đó cấp cho người dân một loại “thẻ” đủ điều kiện để đăng ký mua nhà ở xã hội tại các dự án. Cơ quan này sẽ quản lý danh sách tập trung, thay vì giao toàn bộ khâu xét duyệt cho doanh nghiệp như hiện nay.

Ở góc độ quản lý nhà nước tại địa phương, lãnh đạo Sở Xây dựng tỉnh Bắc Ninh đề xuất tăng cường chế tài để nâng cao tính răn đe.

Ông Nguyễn Tuấn Dũng, Phó Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Bắc Ninh kiến nghị Bộ Xây dựng xem xét bổ sung các chế tài mạnh hơn đối với hành vi kê khai không trung thực, cố tình trục lợi chính sách. Trường hợp sai phạm mang tính hệ thống, cần nghiên cứu xem xét xử lý hình sự để bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật.

Trong khi đó, đại diện Bộ Xây dựng nhấn mạnh vai trò giám sát của chính quyền địa phương và trách nhiệm tuân thủ pháp luật của cả chủ đầu tư lẫn người dân.

Bà Tống Thị Hạnh, Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng) yêu cầu UBND cấp tỉnh tăng cường rà soát, đánh giá kỹ các dự án nhà ở xã hội; đồng thời hướng dẫn chủ đầu tư và người dân thực hiện đúng quy định pháp luật. Người dân chỉ nên mua nhà ở xã hội tại các dự án đủ pháp lý và thông qua chủ đầu tư, không mua bán qua các tổ chức trung gian.

Theo ghi nhận tại nhiều địa phương, việc thu hồi các căn hộ nhà ở xã hội bán sai đối tượng có trường hợp phải kéo dài tới 3 năm, gây chậm trễ trong việc đưa nhà ở xã hội đến đúng người thụ hưởng.

Thực tế cho thấy, chỉ khi các khâu xét duyệt, quản lý và giám sát được siết chặt, các sai phạm được xử lý dứt điểm và công khai, minh bạch, thì chính sách nhà ở xã hội mới thực sự phát huy ý nghĩa nhân văn, đưa những căn nhà đến đúng người lao động thu nhập thấp đang cần một chỗ ở ổn định.