Thương mại điện tử nông sản: Lối mở thị trường trong hành trình nông nghiệp thông minh ở Lai Châu

Chuyển đổi số trong nông nghiệp không còn là câu chuyện công nghệ thuần túy, mà đang trở thành lời giải cho bài toán thị trường – "nút thắt" kéo dài nhiều năm đối với các tỉnh miền núi, vùng cao. Tại Lai Châu, nơi sản xuất nông nghiệp còn manh mún, phụ thuộc lớn vào thương lái, thương mại điện tử đang dần mở ra một cách tiếp cận mới, giúp người dân trực tiếp kết nối với người tiêu dùng, từng bước nâng giá trị nông sản và chủ động hơn trong sinh kế.

Thực tiễn ở xã Bình Lư cho thấy, khi chính quyền cơ sở đổi mới tư duy, khi có sự đồng hành bền bỉ và khi người dân được trang bị những công cụ số phù hợp, nông nghiệp thông minh không còn là khái niệm xa vời. Nó đang hiện diện trong từng thửa ruộng rong riềng, từng lò miến thủ công, từng phiên bán hàng trực tuyến giữa núi rừng Tây Bắc.

Theo Bí thư xã Bình Lư Nguyễn Tiến Thịnh, ngay từ khi mô hình chính quyền địa phương hai cấp được hình thành, xã đã xác định yêu cầu xuyên suốt là phải đổi mới tư duy phát triển. Ông ví tiềm năng của Lai Châu, cả về nông nghiệp lẫn du lịch, như "những cô gái đang ngủ quên trong rừng", cần được đánh thức bằng cách làm mới, bằng tư duy thị trường và công nghệ. Bình Lư có lợi thế về đất đai, khí hậu, con người; người dân chăm chỉ, sản phẩm làm ra sạch và an toàn, song trong thời gian dài vẫn chưa được nâng tầm, chưa tiếp cận được thị trường rộng lớn.

Là địa bàn cửa ngõ giáp Sa Pa, Bình Lư xác định phải định hình lại toàn bộ không gian và tư duy phát triển, trong đó nông nghiệp được lựa chọn là một trong ba đột phá chiến lược của nhiệm kỳ. Trong bối cảnh chuyển đổi số được Trung ương chỉ đạo quyết liệt, xã lựa chọn ứng dụng công nghệ để nâng tầm nông sản, song hành hai yêu cầu: bảo đảm chất lượng sản phẩm và từng bước đáp ứng quy mô, sản lượng theo nhu cầu thị trường.

Từ định hướng đó, Bình Lư đang xây dựng các mô hình nông nghiệp gắn với công nghệ cao như vùng nuôi cá nước lạnh, vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, đồng thời đặt mục tiêu đưa miến rong Bình Lư – sản phẩm truyền thống – phát triển theo mô hình làng nghề trên nền tảng số. Với khoảng 3.000 ha trồng rong riềng trên toàn tỉnh, việc tổ chức lại sản xuất, chuẩn hóa quy trình, xây dựng thương hiệu và quảng bá trên không gian số được xem là hướng đi để tạo điểm nhấn cho nông sản địa phương.

Không chỉ dừng lại ở sản xuất, Bình Lư coi chuyển đổi số là một trong ba đột phá chiến lược, cùng với nông nghiệp và du lịch. Xã triển khai tập huấn công nghệ cho cán bộ xã, cán bộ bản; từ sử dụng các nền tảng số cơ bản đến từng bước tiếp cận ứng dụng trí tuệ nhân tạo. Đến nay, 35/35 bản đã xây dựng được trang thông tin điện tử. Cách làm "đi chậm mà chắc" này nhằm tạo nền tảng "bình dân học vụ số", trước khi lan tỏa sâu rộng đến người dân.

Ở chiều ngược lại, thương mại điện tử chỉ thực sự đi vào đời sống khi có những người trực tiếp đồng hành với bà con. Vũ Bích Hồng, chủ kênh TikTok "Cô Ba Hồng", người con dâu của Lai Châu, là một trong những cầu nối như vậy. Từ việc livestream bán hàng, chị không chỉ quảng bá nông sản mà còn hỗ trợ bà con học cách bán hàng trên nền tảng số, từng bước làm quen với thị trường trực tuyến.

Hiện tại, đã có khoảng 20 người dân ở Bình Lư, chủ yếu là phụ nữ, biết livestream bán hàng, với mức thu nhập từ vài triệu đến hơn 10 triệu đồng mỗi tháng. Có hộ bán sỉ đạt sản lượng lên tới hàng trăm tấn trong một mùa vụ. Từ khoai sâm, bà con tiếp tục phát triển sản phẩm miến rong khoai sâm, kết hợp nguyên liệu truyền thống với cách làm mới, tạo thêm giá trị gia tăng.

Theo chị Hồng, khó khăn lớn nhất trong quá trình hỗ trợ bà con không nằm ở công nghệ, mà ở niềm tin. Rào cản ngôn ngữ, tâm lý e dè, lo ngại bị lừa khiến việc tiếp cận ban đầu diễn ra rất chậm. Để tạo được niềm tin, chị nhiều lần ăn ở cùng bản, trực tiếp mua nông sản của bà con mang đi bán, chứng minh hiệu quả bằng kết quả thực tế. Khi nhìn thấy sản phẩm bán được, có tiền về tay, bà con mới dần tin và bắt đầu học cách livestream, bán hàng trên nền tảng số.

Từ góc độ tổ chức hội, Chủ tịch Hội Nông dân xã Bình Lư Vàng Văn Ngọc cho biết, nền tảng số đã giúp thay đổi rõ rệt cách tiêu thụ nông sản. Nếu trước đây mỗi hộ chỉ bán được vài chục cân miến mỗi ngày, thì nay có những phiên livestream bán được cả tấn hàng. Quan trọng hơn, giá trị sản phẩm được nâng lên đáng kể: từ chỗ thường bị ép giá ở mức khoảng 55.000 đồng/kg, nay bán trực tiếp cho người tiêu dùng có thể đạt 120.000 đồng/kg. Hội Nông dân xã lựa chọn cách làm "người biết nhiều dạy người biết ít", hình thành tổ công nghệ số cộng đồng để lan tỏa kỹ năng bán hàng trên môi trường số.

Từ thực tiễn cơ sở, tỉnh Lai Châu xác định chuyển đổi số trong nông nghiệp là hướng đi quan trọng, trong đó thương mại điện tử đóng vai trò là công cụ nâng cao thu nhập cho người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số. Theo lãnh đạo UBND tỉnh Lai Châu, đưa nông sản lên nền tảng số không chỉ giúp mở rộng kênh tiêu thụ, mà quan trọng hơn là tạo ra sự thay đổi căn bản trong tư duy sản xuất – từ nhỏ lẻ, phụ thuộc thương lái sang chủ động xây dựng thương hiệu, tiếp cận thị trường rộng lớn hơn.

Thời gian qua, tỉnh đã phối hợp với nhiều đơn vị uy tín trong lĩnh vực công nghệ và thương mại điện tử để hỗ trợ nông sản, sản phẩm OCOP của bà con vùng cao tiếp cận trực tiếp thị trường trong và ngoài nước. Các sản phẩm nông sản đặc trưng như chè, mắc ca, chuối, gạo Séng Cù, mật ong… từng bước được đưa lên các sàn thương mại điện tử và nền tảng mạng xã hội. Không chỉ hỗ trợ kỹ thuật đăng bán, quảng bá sản phẩm, các đơn vị còn tổ chức nhiều lớp tập huấn kỹ năng kinh doanh online, kết nối với các sàn như TikTok, giúp người dân làm quen với quy trình bán hàng số.

Song song với đó, tỉnh chú trọng tổ chức các lớp tập huấn kỹ năng số cho người dân, đặc biệt là phụ nữ và thanh niên nông thôn; phối hợp với các đơn vị như: Viettel, Bưu điện, các sở, ngành liên quan hướng dẫn bà con đăng ký tài khoản, chụp ảnh sản phẩm, niêm yết giá và giao dịch trực tuyến. Cách làm này nhằm giúp người dân từng bước thay đổi tư duy, từ sản xuất nhỏ lẻ sang tiếp cận thị trường theo hướng bài bản hơn.

Thực tế cho thấy, thương mại điện tử không phải "chiếc đũa thần" có thể giải quyết mọi vấn đề trong một sớm một chiều. Hạ tầng, kỹ năng, ngôn ngữ và niềm tin vẫn là những rào cản không nhỏ đối với người dân vùng cao. Tuy nhiên, với sự đổi mới tư duy của chính quyền, sự đồng hành thực chất của các tổ chức, cá nhân và việc trao cho người dân những công cụ phù hợp, thương mại điện tử đang dần trở thành một phần của sinh kế, mở ra lối đi mới cho nông nghiệp Lai Châu trên hành trình hướng tới phát triển bền vững.