Vì sao Tổng thống Trump muốn Mỹ kiểm soát Greenland?

Ngày 23/12, theo Reuters, Tổng thống Mỹ Donald Trump tái khẳng định Washington cần Greenland vì lý do an ninh quốc gia, đồng thời cho biết một đặc phái viên mới được bổ nhiệm sẽ “dẫn dắt nỗ lực” liên quan hòn đảo Bắc Cực này. Phát biểu trên lập tức bị Đan Mạch và chính quyền Greenland chỉ trích.

Theo giới phân tích, Greenland có vị trí chiến lược đặc biệt khi nằm trên tuyến đường ngắn nhất giữa châu Âu và Bắc Mỹ, đóng vai trò quan trọng trong hệ thống cảnh báo tên lửa đạn đạo của Mỹ. Washington cũng quan tâm đến việc mở rộng hiện diện quân sự tại đây, bao gồm triển khai radar giám sát các vùng biển giữa Greenland, Iceland và Anh - khu vực hoạt động của hải quân và tàu ngầm hạt nhân Nga.

Phát biểu với báo chí, ông Trump cho rằng Greenland cần thiết cho an ninh quốc gia Mỹ, không phải vì tài nguyên. Ông nói khu vực ven biển Greenland có sự hiện diện của tàu Nga và Trung Quốc, dù dữ liệu hàng hải cho thấy phần lớn tàu Trung Quốc hoạt động ở Bắc Cực Thái Bình Dương, còn tàu Nga chủ yếu quanh bờ biển nước này.

Hiện Mỹ duy trì sự hiện diện quân sự thường trực tại căn cứ không quân Pituffik, phía Tây Bắc Greenland. Theo thỏa thuận ký năm 1951, Mỹ có quyền di chuyển và xây dựng căn cứ quân sự tại Greenland với điều kiện thông báo cho Đan Mạch và Greenland. Đan Mạch lâu nay chấp nhận vai trò của Mỹ do không đủ năng lực tự bảo vệ Greenland và dựa vào các bảo đảm an ninh trong NATO.

Greenland từng là thuộc địa của Đan Mạch, trở thành lãnh thổ chính thức năm 1953 và được trao quyền tự trị rộng rãi từ năm 2009, bao gồm quyền tổ chức trưng cầu dân ý về độc lập. Theo luật hiện hành, quốc hội Greenland có thể khởi động đàm phán với Đan Mạch về độc lập, song quá trình này cần được người dân Greenland và quốc hội Đan Mạch phê chuẩn.

Các cuộc khảo sát cho thấy đa số trong khoảng 57.000 dân Greenland ủng hộ độc lập, nhưng nhiều ý kiến cảnh báo việc tách khỏi Đan Mạch quá nhanh có thể khiến Greenland dễ bị tổn thương. Nền kinh tế hòn đảo hiện phụ thuộc lớn vào ngành đánh bắt cá và các khoản trợ cấp hàng năm từ Đan Mạch, chiếm khoảng một nửa ngân sách công.

Trong nhiệm kỳ đầu, ông Trump từng đề xuất mua Greenland, nhưng bị Thủ tướng Đan Mạch bác bỏ là “phi lý”. Lần này, cả Thủ tướng Đan Mạch và Thủ hiến Greenland đều khẳng định Greenland thuộc về người dân Greenland và không thể bị sáp nhập vì bất kỳ lý do an ninh nào.