Việt Nam xây dựng hệ thống giao thông thông minh, vận hành đồng bộ từ năm 2026

Việt Nam đang bước vào một cuộc "chạy đua nước rút" để hoàn thành quá trình chuyển đổi số ngành giao thông, với trọng tâm là Hệ thống Giao thông Thông minh (ITS – Intelligent Transport System). Mục tiêu đầy tham vọng đã được đặt ra: ITS phải vận hành đồng bộ trên toàn mạng lưới cao tốc quốc gia từ ngày 1/1/2026.

Đây không chỉ là một nhiệm vụ kỹ thuật mà còn là cấu phần chiến lược, giúp hiện thực hóa mục tiêu quốc gia số, kiến tạo một hệ thống giao thông an toàn, bền vững và tối ưu hóa chi phí vận hành.

Quyết tâm "tháo gỡ điểm nghẽn" công nghệ

ITS, một xu hướng toàn cầu, sử dụng sức mạnh tổng hợp của công nghệ điện tử, tin học và viễn thông để kết nối con người, phương tiện và đường bộ thành một hệ sinh thái thông minh. Hệ thống này thu thập thông tin theo thời gian thực, cho phép nhà chức trách kiểm soát lưu lượng, cảnh báo sự cố và điều khiển giao thông gần như tức thời.

Tuy nhiên, ITS chỉ phát huy hiệu quả khi được thiết kế thống nhất, đồng bộ trên toàn tuyến, điều mà trước đây ta chưa thực hiện được một cách triệt để.

Trong bối cảnh hệ thống cao tốc, đặc biệt là các dự án thành phần của tuyến Bắc – Nam phía Đông, đang dần hoàn thiện. Tại cuộc họp kiểm điểm tiến độ giải ngân vốn đầu tư công năm 2025, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Việt Hùng nhấn mạnh: "ITS là một trong những nhiệm vụ trọng tâm phải hoàn thành đúng thời hạn. Các ban quản lý dự án và chủ đầu tư phải tập trung tối đa nguồn lực cho các gói ITS, công nghệ thông tin và thu phí tự động, bởi đây là những cấu phần quyết định khả năng vận hành thông suốt của hệ thống cao tốc trong giai đoạn 2026 – 2030."

Siết chặt kỷ luật: các mốc thời gian quyết định

Để bảo đảm mục tiêu đồng bộ từ 1/1/2026, Bộ Xây dựng đã đưa ra những yêu cầu và mốc thời gian chặt chẽ, thể hiện quyết tâm loại bỏ tình trạng chậm tiến độ:

• Chạy thử: Toàn bộ các gói thầu thuộc lĩnh vực ITS phải hoàn thành chạy thử trong năm 2025.
  
• Sửa lỗi phần mềm: Các nhà thầu công nghệ thông tin phải hoàn thành sửa lỗi trước ngày 15/12/2025.
  
• Hoàn tất xây lắp: Toàn bộ xây lắp phải hoàn tất trước ngày 30/11/2025.
  
• Cung cấp thiết bị và phần mềm: Phải hoàn thành trước ngày 31/12/2025.
  

Đồng thời, Cục Đường bộ sẽ tổ chức kiểm tra và báo cáo tiến độ hàng tuần để kịp thời xử lý vấn đề. Sự quyết liệt còn được thể hiện qua việc siết chặt kỷ luật giải ngân. Thứ trưởng Nguyễn Việt Hùng yêu cầu các đơn vị chưa cam kết phải báo cáo bằng văn bản, còn Vụ Kế hoạch – Tài chính sẽ rà soát và đề xuất điều chuyển vốn đối với các dự án không có khả năng hoàn thành.

Việc này cho thấy, mục tiêu ITS không chỉ đơn thuần là kỹ thuật mà còn là thước đo năng lực quản lý đầu tư công của các cơ quan liên quan.

Tiến độ thực hiện và kỳ vọng thay đổi diện mạo giao thông

Về tiến độ thực hiện, lãnh đạo Cục Kinh tế – Quản lý đầu tư xây dựng xác nhận một bước tiến quan trọng: Các gói thầu lắp đặt thiết bị cho 5 dự án thành phần cao tốc Bắc – Nam giai đoạn 2017 – 2020 đã nhập khẩu và tập kết 100% thiết bị cần thiết. Nhiều đoạn như Nghi Sơn – Diễn Châu, Vĩnh Hảo – Phan Thiết và Phan Thiết – Dầu Giây đang gấp rút hoàn tất lắp đặt tại hiện trường. Đối với 12 dự án giai đoạn 2021 – 2025, quá trình lựa chọn nhà thầu đã hoàn tất và các gói thầu đang lần lượt khởi công.

Việc hoàn thành đúng hạn sẽ tránh được tình trạng "xong đường nhưng thiếu công nghệ", một vấn đề đã từng xảy ra tại nhiều dự án trong quá khứ.

Sự ra đời và vận hành đồng bộ của ITS được kỳ vọng sẽ thay đổi căn bản cách thức vận hành giao thông Việt Nam: giảm ùn tắc, tối ưu lưu lượng, tăng năng lực khai thác mà không cần mở rộng mặt đường quá nhiều. Quan trọng hơn, hệ thống cảnh báo sự cố theo thời gian thực sẽ giúp giảm tai nạn, bảo vệ môi trường và tăng trải nghiệm người dùng.

Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045, mạng lưới giao thông thông minh đóng vai trò then chốt. ITS đi vào vận hành không chỉ là bước tiến công nghệ, mà còn thể hiện cam kết mạnh mẽ của Chính phủ trong việc hiện đại hóa hạ tầng, hội nhập tiêu chuẩn quốc tế, và là nền tảng vững chắc để tiến tới các mô hình giao thông thế hệ mới như giao thông tự hành và trung tâm điều hành số hóa.