Đạo diễn Lina Phạm: Tôi muốn đưa “Tiếng nói của lương tri” tới đông đảo người xem

Là phóng viên Ban Truyền hình Đối ngoại, Đài THVN, hành trình trở thành đạo diễn phim tài liệu, rồi giành Giải thưởng Bông Sen Bạc, với Phạm Thùy Linh như một giấc mơ.

Trả lời PV Thời báo VTV sau lễ trao giải, Phạm Thùy Linh chia sẻ: "Tôi thậm chí run rẩy vì bất ngờ! Tiếng nói của lương tri được hội đồng giám khảo uy tín của LHP Việt Nam vinh danh với Bông Sen Bạc, với một "tay ngang" như tôi, đó là điều may mắn và vinh dự".

PV: Xin chúc mừng Phạm Thùy Linh. Đón nhận giải thưởng Bông Sen Bạc, bên cạnh cảm xúc, Linh có thể chia sẻ về những dấu ấn trong quá trình thực hiện bộ phim này?

Đạo diễn Phạm Thùy Linh: Trước hết, với tôi bộ phim như một dấu ấn nhân duyên, khi cả nhân vật và câu chuyện phim tìm đến đúng thời điểm, với đầy đủ yếu tố cấu thành nên một tác phẩm tài liệu thuyết phục. Tôi đã nỗ lực dành đủ sự tập trung, năng lực và trí tuệ để thực hiện bộ phim. Khi tác phẩm thành hình, được ghi nhận, tôi nghĩ rằng câu chuyện đã chọn mình.

Bởi thế, tôi đón nhận Bông Sen Bạc với sự biết ơn vô hạn. Tôi cũng cảm thấy mình thực sự may mắn khi trong muôn vàn câu chuyện của cuộc sống, tôi đã được gặp câu chuyện Tiếng nói của lương tri để kể và chạm vào trái tim khán giả.

Câu chuyện ấy đã tìm tới tôi trong một chiều mùa đông cách đây 3 năm, hoàn toàn tình cờ và cũng không có gì quá ấn tượng. Một người đàn ông Mỹ gầy, cao dong dỏng hẹn gặp tôi trước cổng Đài THVN. Rụt rè và trầm lặng, ông nói với tôi câu chuyện về người cha của mình.

 Đó là lần đầu tiên tôi được tiếp cận một đề tài như vậy, tôi cảm nhận về người đàn ông đó như một kho từ điển. Ông biết rất nhiều và dồn dập cung cấp cho tôi những thông tin, những con người, sự kiện mà ngay lúc đó, tôi chưa thể tiếp thu ngay. Thế nhưng, linh tính mách bảo tôi rằng đây là câu chuyện có nhiều lát cắt, góc khuất ẩn ức. Tôi xin phép ông cho tôi thời gian để sắp xếp, đọc và thẩm thấu câu chuyện.

Sự kết nối đó dần dần sâu sắc thêm với những tư liệu, cuốn sách mà người đàn ông Mỹ cung cấp. Càng tìm hiểu, tôi càng thấy nhiều điều lôi cuốn, tôi dần hiểu thêm về những chi tiết lịch sử của giai đoạn đó. Có nhiều chi tiết, câu chuyện cụ thể chưa từng được công bố. Tôi hiểu rằng, đã có những người Mỹ sẵn sàng từ trong ngục tù cất lên tiếng nói phản chiến, đứng về phía chúng ta. Họ sẵn sàng gánh chịu kết cục ra đi ở độ tuổi rất trẻ, vì không chịu được áp lực dư luận.

Câu chuyện này lớn hơn hơn rất nhiều chuyện của một cá nhân, bởi nó gói trong lòng bi kịch của một gia đình, một thời đại, một xã hội. Ở đó, có những người lính Mỹ đã đấu tranh và đưa ra quyết định của lương tri. Việc đi tìm câu trả lời cho điều gì khiến họ đấu tranh đã giúp chúng ta hiểu được sự nhân văn và chính nghĩa của Việt Nam, qua chính góc nhìn của người Mỹ!

Chiến tranh đã lùi xa, việc đi tìm lại những nhân chứng lịch sử, tiếng nói tin cậy trong quá khứ, với một người làm phim trẻ chắc hẳn gặp rất nhiều khó khăn?

Đúng vậy. Tôi đã cùng nhân vật chính của mình gặp lại những nhân chứng như trại trưởng, quản giáo ở Nhà tù Hỏa Lò và một số nhà tù khác ở miền Bắc. Các nhân chứng tuổi đều đã cao, như ông Trần Trọng Duyệt, khi tôi tìm gặp đã 95 tuổi. 

Tôi nhận ra rằng nếu mình không thực hiện ngay bộ phim này thì họ sẽ không còn thời gian nữa, rất có thể tôi sẽ bỏ lỡ cơ hội quý lưu lại tiếng nói từ những nhân chứng đã tham gia trực tiếp vào câu chuyện quan hệ đối ngoại của Việt Nam khi đó, đặc biệt là vấn đề đối xử với các tù binh, phi công Mỹ.

Sau bộ phim, hai nhân vật chính cũng đã không còn. Rất may, tôi đã kịp thời ghi lại ý kiến của họ. Như bác Trần Trọng Duyệt, nhân vật trại trưởng xuất hiện nhiều trong các phim Hollywood của Mỹ về tù binh chiến tranh tại Việt Nam, ông đã cung cấp cho tôi nhiều ý kiến quý giá về chính sách với tù binh Mỹ của Việt Nam ngày đó.

Thông điệp mà Tiếng nói của lương tri mong muốn chuyển tải đến người xem là gì?

Tôi đã tự hỏi động cơ của nhân vật của mình là gì. Cuối cùng, tôi đã tìm được câu trả lời, không ai có thể chạy trốn khỏi tòa án lương tâm của chính mình.Với người lính Mỹ trong câu chuyện này, đó có thể xem là la bàn lương tâm khiến ông quyết định phải làm những điều đúng đắn, dù có phải chịu hậu quả như thế nào.

Bản thân tôi luôn thích tìm hiểu những câu chuyện, đề tài, những số phận con người có tính cách đặc biệt, khác đám đông. Bởi nó giúp tôi có thêm nhiều góc nhìn, đặc biệt là hiểu thêm về sự dũng cảm, niềm tin và sự độc lập suy nghĩ.

Tôi đã dành thời gian 3 năm để theo đuổi đề tài, bởi câu chuyện rất phức tạp, trải dài qua nhiều năm và gắn với những giai đoạn của cuộc chiến, đặc biệt là những vấn đề về nhân đạo trong đối xử với tù binh chiến tranh. Khi bắt đầu, một số ý kiến nói với tôi rằng đề tài rất khó, quá nhạy cảm. 

Nỗi đau chiến tranh đâu đó vẫn còn tồn tại trong xã hội Mỹ, văn hóa Mỹ, phim Mỹ… Nhưng càng như vậy, tôi lại càng bị thôi thúc bởi mong muốn đưa đến công chúng, bạn bè thế giới góc nhìn và tiếng nói từ phía Việt Nam. Để làm được điều này, việc đưa ra đầy đủ luận chứng, luận cứ một cách cụ thể và cẩn trọng là hết sức quan trọng.

Tôi muốn người xem cảm nhận vì sao có những lựa chọn đi ngược số đông, dám chịu đựng áp lực dư luận mà không gục ngã như thế. Đó là bài học cho thế hệ sau phân biệt đúng- sai. Khi hành động dựa trên chính trực và lương tri thì sớm muộn con người sẽ nhận được quả ngọt từ chính sự dũng cảm đó. Bằng chứng là nhân vật người con trong bộ phim này đã hiểu quyết định của cha mình khi đó. Và chính ông đã trở thành cầu nối giữa con người với con người trong mối quan hệ Việt- Mỹ ngày nay.

Đã hơn nửa thế kỷ trôi qua kể từ khi tiếng nói của lương tri được cất lên lần đầu tiên tại nhà tù Hoả Lò. Đến nay, người cất lên tiếng nói ấy đã không còn. Nhưng ánh sáng lương tri vẫn lấp lánh trong từng hành động của những người ở lại.

Với những ý nghĩa đó, tôi mong muốn câu chuyện Tiếng nói của lương tri sẽ được lan tỏa, đến với đông đảo người xem.

Giải thưởng Bông Sen Bạc chắc chắn sẽ là động lực để một nhà báo, đạo diễn trẻ như Thùy Linh tiếp tục với những bộ phim tài liệu trong tương lai?

Giải thưởng này chính là động lực để tôi tiếp tục cố gắng với những đề tài sau, những bộ phim sắp tới mà tôi muốn làm. Tôi luôn cảm thấy sự biết ơn vô hạn khi những câu chuyện ý nghĩa như thế đã tìm đến mình, và thấy mình cần nỗ lực để xứng đáng với từng câu chuyện được kể.

Tôi cũng tâm niệm bản thân mình như con tằm trong một cái kén, lần sau phải tự phá kén của chính mình để đi tìm những cách kể, những góc nhìn tốt hơn. Làm phim tài liệu là một quá trình trưởng thành, sau mỗi câu chuyện, tôi có được những bài học và thêm vốn liếng với nghề. Tôi đem những vốn liếng đó vào hành trình của mình với hi vọng mang lại những điều mới mẻ cho khán giả.

Cảm ơn Thùy Linh và chúc bạn thành công!