Ngày 9/12, nhiều bang của Mỹ và Chính phủ liên bang đã phát đơn kiện Facebook, trong đó cáo buộc  gã khổng lồ này đã giành vị thế độc quyền trong lĩnh vực mạng xã hội, triệt tiêu các đối thủ tiềm năng, đặc biệt là thông qua 2 vụ thâu tóm ứng dụng Instagram vào năm 2012 và WhatsApp năm 2014.

FTC: Facebook dập tắt khả năng cạnh tranh của những đối thủ khác 

Trong đơn kiện, Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) đề nghị tòa án ra phán quyết yêu cầu Facebook bán các công ty con gồm Instagram và WhatsApp, đồng nghĩa với việc chia tách công ty Facebook hiện nay. Đơn kiện của liên minh các tiểu bang cũng kêu gọi Facebook phải chia tách nếu cần thiết.

FTC nhấn mạnh, những vụ mua bán của Facebook đã vượt qua các cơ quan quản lý và dập tắt khả năng cạnh tranh của những đối thủ khác.

Theo Bloomberg, đề nghị của FTC với tòa án là "mối đe dọa hiện hữu" với đế chế truyền thông xã hội cho CEO Mark Zuckerberg dày công xây dựng.

Mark Zuckerger trong một phiên điều trần tại Thượng viện Mỹ năm 2018

Lý giải cho nhận định này, Bloomberg cho hay, hiện  phần lớn tăng trưởng doanh của công ty đến từ Instagram và WhatsApp. Quan trọng hơn, hai ứng dụng này chính là trọng tâm trong chiến lược kĩ thuật số của Facebook trong tương lai. Việc mất hai nền tảng này sẽ "đe dọa xóa bỏ phần lớn giá trị lâu dài của Facebook".

Cổ phiếu của Facebook đã tăng hơn 35% vào năm 2020. Với động thái mới FTC vào thứ 4, giá cổ phiếu lập tức giảm 4% và  kết thúc ngày giao dịch với mức giảm khoảng 2%.

Nói về khả năng Facebook phải chia tách, ông nhận định: "Những vụ chia tách là rất đáng sợ với các nhà đầu tư vì như thế có thể phá vỡ mô hình kinh doanh hiện có".

Tuy nhiên, theo ông Ives, cơ hội cho việc chia tách này là không  nhiều nếu không có những thay đổi về luật pháp từ Quốc hội. Mà điều này thì ông tin rằng, khó có thể xảy ra.

"Đó là câu chuyện ồn ào nhưng  nó không thay đổi nhiều tình hình của Facebook trong thời gian tới’, ông Dan Ives.

Việc mất đi Instagram và WhatsApp có thể sẽ để lại những hệ quả khôn lường với Facebook

Instagram và WhatsApp – "Bảo hiểm tương lai" của Mark Zuckerberg

Dù triển vọng còn xa nhưng khả năng về một sự chia tách không phải là không có thể, nhất là khi Washington đang giám sát chặt chẽ và sẵn sàng đưa những ông lớn công nghệ ra tòa. Tháng 10, Bộ Tư pháp Mỹ (DOJ) và 11 tiểu bang Mỹ đâm đơn kiện Google, với cáo buộc cản trở cạnh tranh trong lĩnh vực tìm kiếm và quảng cáo trực tuyến.

Nhóm Big Tech đã lần lượt phải điều trần trước Ủy ban Tư pháp Hạ viện vì cáo buộc có hành vi độc quyền

Cũng lần đầu tiên trong năm nay, CEO của nhóm Big Tech bao gồm Amazon, Apple , Facebook và Google lần lượt phải điều trần trước Ủy ban Tư pháp Hạ viện liên quan tới cáo buộc có hành vi độc quyền .

Vậy nếu, phải chia tách, Facebook đứng trước những nguy cơ nào? Để trả lời câu hỏi này, tờ Bloomberg đã nhấn mạnh tới tầm quan trọng của hai "đứa con" Instagram và WhatsApp với Facebook.

Theo đó, Facebook và Markzuckerberg quyết định mua lại hai nền tảng đối thủ đầy hứa hẹn này, chính xác để chuẩn bị cho tương lai, khi một ngày nào đó chính Facebook sẽ "lụi tàn". Khi đó, Instagram và WhatsApp là những nơi mà Mark Zuckerberg muốn người dùng chuyển sang.

Thực tế những khoản đầu tư khổng lồ của Mark vào Instagram và WhatsApp đang bắt đầu thành công. Để phản đối việc chia tay, Facebook lập luận rằng những khoản đầu tư của công ty đã tạo ra một Instagram và WhatsApp như ngày nay.

"Chúng tôi đã cải thiện đáng kể dịch của Instagram và WhatsApp sau khi mua lại. Các ứng dụng này cũng đã tiếp cận được với nhiều người hơn.  Chúng tôi đã cạnh tranh hết mình và chúng tôi cạnh tranh công bằng. Tôi tự hào về điều đó", Mark Zuckerberg viết trong lá thư gửi nhân viên trong tuần trước.

Nếu một cuộc "chia tay" là bắt buộc thì đâu sẽ thiệt hại của các bên trong tương lai?

*Thương mại điện tử

Facebook đang sắp hết chỗ để đặt quảng cáo trên mạng xã hội chủ lực của mình. Nếu quá nhiều quảng cáo trong nguồn dữ liệu có thể làm giảm trải nghiệm của  người dùng. Vì thế, Facebook  phải dựa nhiều hơn vào doanh thu từ hành vi mua sắm của người dùng.

Quảng cáo trên New Feed là con gà đẻ trứng vàng của Facebook nhưng thực tế là sắp hết chỗ để đặt quảng cáo trên MXH này

Trong năm nay, Facebook đã cho ra mắt tính năng cho phép người dùng mua sắm trực tiếp thông qua hình ảnh và video trên Instagram, đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp trên khắp thế giới sử dụng WhatsApp để giao tiếp với khách hàng. 

Facebook cũng yêu cầu các doanh nghiệp phải có trang Facebook để chạy quảng cáo Instagram. Công ty có trụ sở tại Menlo Park, California cũng đang có kế hoạch kết nối các cuộc trò chuyện trên  WhatsApp với hoạt động mua sắm trên Instagram.

Nhưng nếu hai "vệ tinh" Instagram và WhatsApp, con đường trở thành một gã khổng lồ thương mại điện tử của Facebook sẽ khó hơn rất nhiều.

*Tăng trưởng doanh thu

Số lượng người dùng của Facebook đã bắt đầu chững lại ở một số thị trường có giá trị nhất. Bản thân mạng xã hội lớn nhất thế giới cũng lên tiếng cảnh cáo trong nhiều năm qua rằng,  không gian quảng cáo chính trên News Feed đang đạt đến mức bão hòa.

Điều này đồng nghĩa với việc  tăng trưởng doanh thu những năm gần đây của công ty chủ yếu được thúc đẩy bởi "làn gió" Instagram.

Công ty nghiên cứu EMarketer ước tính doanh thu năm 2020 của Instagram sẽ là 28,1 tỷ USD, tương đương khoảng 37% tổng doanh thu quảng cáo của Facebook. Những con số này cho thấy, doanh thu hàng năm của Instagram đang ngày một lớn hơn trên tổng doanh thu quảng cáo của Facebook.

Doanh thu từ Instagram đang đóng góp ngày càng lớn cho sự phát triển của Facebook

Trong khi đó, WhatsApp hầu như không kiếm được tiền cho Facebook. 

Tuy  nhiên, điều này dự kiến sớm thay đổi khi  gã khổng lồ mạng xã hội đặt cược lớn vào các công cụ thanh toán, thương mại và dịch vụ cho hơn 2 tỷ người dùng của dịch vụ nhắn tin này. 

Bất kỳ đồng tiền nào phát sinh từ WhatsApp sẽ càng chắp thêm đôi cánh cho Facebook đi xa hơn.

Thị trường quốc tế

Cả WhatsApp và Instagram đều rất quan trọng đối với chiến lược quốc tế của Facebook. Hai ứng dụng này được đánh giá, mang lại cho Facebook chỗ đứng vững chắc tại các thị trường phát triển nhanh như Ấn Độ và Brazil.

Ở một số quốc gia, WhatsApp hoặc Instagram vượt xa công ty mẹ về lượng người dùng. Theo EMarketer, ở Ấn Độ, WhatsApp có hơn 100 triệu người dùng, nhiều hơn so với chính Facebook. 

Đây là thống kê rất quan trọng vì Facebook luôn coi Ấn Độ là "vùng đất" khổng lồ của internet toàn cầu. Mạng xã hội này đã không ít lần bày tỏ lo ngại những đối thủ đến từ Trung Quốc đã khai phá vùng đất đó trước mình.

Tại Nhật Bản, Instagram có hơn 70% người dùng so với nền tảng chính của Facebook.

Tại một số thị trường Instagram hay WhatsApp được ưa chuộng hơn Facebook

Trong khi Facebook vẫn là mạng xã hội lớn nhất trên thế giới, Instagram và WhatsApp chắc chắn sẽ mang lại cho công ty nhiều giá trị hơn so với  việc đứng độc lập như những dịch vụ đơn lẻ. Việc đánh mất những ứng dụng này sẽ làm giảm mạnh số người dùng, qua đó khiến doanh thu của Facebook bị ảnh hưởng lớn.

Công cụ để thu hút giới trẻ

Mọi người đều sử dụng Facebook trừ thanh thiếu niên. Viện nghiên cứu Pew Research cho biết, năm 2018, chỉ có 51% thanh thiếu niên từ 13 đến 17 tuổi sử dụng Facebook, giảm mạnh so với con số 71% của vài năm trước đó. Trong khi đó, Instagram được 72% thanh thiếu niên Mỹ sử dụng.

Facebook không còn phổ biến như trước đây với những người dùng Internet trẻ tuổi, một phần vì nó có nhiều sự cạnh tranh hơn nhằm vào Thế hệ Z. 

Nếu không có Instagram, Facebook sẽ phải xây dựng các sản phẩm riêng để thu hút nhóm người dùng Internet trẻ nhất và được "thèm muốn nhất". Đây vốn là điều mà Facebook chưa từng làm được. Không có dấu hiệu nào cho thấy sẽ có một giải pháp đột biến với Facebook nếu không có Instagram chung một mái nhà.

Uy tín

Khi Facebook phải đối mặt với các vụ bê bối về vi phạm quyền riêng tư, thông tin sai lệch và cáo buộc can thiệp bầu cử, nhiều người đã bày tỏ quan điểm sẽ bỏ mạng xã hội này và có kế hoạch sử dụng  Instagram hay WhatsApp như những lựa chọn thay thế.

Mặc dù, tất cả đều thuộc cùng một "mẹ", nhưng Facebook hiểu rằng "những thành viên mới" có danh tiếng tích cực hơn với mạng xã hội gốc.

Gần đây, Facebook đã áp dụng thương hiệu "mẹ" lên tất cả các thành viên khác trong gia đình như một nỗ lực nhằm lấy lại cảm xúc của người dùng. Chẳng hạn như "Instagram của Facebook".

WhatsApp + Instagram

Theo Bloomberg, Facebook không phải là công ty duy nhất gặp khó khăn nếu việc thoái vốn diễn ra.

WhatsApp đã mất 6 năm, không đặt mục tiêu doanh thu hay lợi nhuận lên hàng đầu, mà chỉ tập trung vào tăng độ tin cậy và tăng trưởng người dùng.

Nhóm WhatsApp đang xây dựng một chiến lược thanh toán và thương mại điện tử, nhưng không có gì đảm bảo kết quả sẽ thành công.

Trong khi đó, Instagram phụ thuộc vào Facebook trong phần lớn hoạt động của mình, bao gồm cả công nghệ hỗ trợ kinh doanh quảng cáo và kiểm duyệt nội dung.

Một phần nhỏ trên Instagram có thể xây dựng một nền tảng quảng cáo hoàn toàn mới. Nhưng nếu không có quyền truy cập dữ liệu mà  Instagram nhận được từ các hồ sơ người dùng của Facebook  thì việc thu tiền từ quảng cáo cũng không hề dễ dàng.

Ứng dụng chia sẻ ảnh hiện đang phụ thuộc rất nhiều vào công cụ giám sát nội dung tự động của Facebook để chống lại những nội dung khủng bố, lời nói thù ghét, phân biệt chủng tộc.

Cần nhớ, đây là công cụ mà Facebook đã tốn hàng  tỷ USD để phát triển và duy trì. Một Instagram độc lập cũng cần có một công cụ tương tự như thế. Lúc đó mọi chuyện sẽ khó khăn hơn rất nhiều.

Thực hiện: Thùy An 

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!