TUY NHIÊN, khao khát có con - một nhu cầu rất nhân văn của những người không may bị hiếm muộn - đang bị một số đối tượng biến tướng thành dịch vụ thương mại để kiếm tin môi giới, từ mang thai hộ đã chuyển sang đẻ mướn, đẻ thuê trong nhiều trường hợp.

Tháng 1/2019, công an TP.HCM đã phát hiện một đường dây tổ chức mang thai hộ trái pháp luật, hoạt động xuyên quốc gia. Đây là vụ án đầu tiên liên quan đến loại tội phạm mới này bị triệt phá trên địa bàn TP.HCM. Đối tượng có tên là Goulin, người Trung Quốc móc nối với 1 đối tượng tên Trang tại phòng khám Thiên Hòa Hà Nội để tìm người mang thai hộ thuê. Sau khi tìm được 6 người đồng ý mang thai hộ thì đưa vào TP.HCM. Tại đây, một người do lo lắng sợ bị bán đã gọi điện cho Công an TP.HCM. Thủ đoạn của các đối tượng là lập một trang Facebook giả tên là Mai Anh và kêu gọi các phụ nữ mang thai hộ để kiếm lời.

Tháng 4/2019, một đường dây tổ chức mang thai hộ xuyên quốc gia vừa bị phòng Cảnh sát Hình sự, Công an tỉnh Quảng Ninh triệt phá. Bước đầu xác định, 20 phụ nữ thuộc nhiều địa phương trong cả nước đã mang thai hộ trong đường dây, trong đó tập trung chủ yếu Bình Thuận, Nghệ An, Cà Mau, Đồng Tháp, Thanh Hóa. Đây là đường dây với số lượng phụ nữ mang thai hộ lớn nhất từ trước đến nay. Hiện 5 phụ nữ đang ở Trung Quốc chờ sinh. Một số người đã trở về địa phương, nhiều địa chỉ chưa xác thực. Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an thành phố Hạ Long (tỉnh Quảng Ninh) đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can, bắt khẩn cấp đối với Phạm Thị Huế (sinh năm 1984, trú tại Bắc Giang) và Ninh Thị Hải Yến (sinh năm 1988, trú tại Hà Nội) về tội "tổ chức mang thai hộ nhằm mục đích thương mại".

Kể từ đầu năm 2019 tới nay, nhiều đường dây tổ chức mang thai hộ phi pháp đã bị phanh phui. Nhưng có phải tới thời điểm này, hoạt động trên mới nở rộ? Hay nhờ sự phát triển của công nghệ, hành vi này đang có điều kiện bùng phát rộng?

BÙNG NỔ DỊCH VỤ MANG THAI HỘ TRÊN MẠNG XÃ HỘI

Quy định về mang thai hộ vì mục đích nhân đạo tại Việt Nam nêu rõ việc người mang thai hộ phải là người thân của vợ hoặc chồng. Quy định này nhằm kiểm soát việc mang thai hộ vì mục đích thương mại. Tuy nhiên, theo điều tra của phóng viên VTV, một số bệnh viện, cơ sở y tế tư nhân đã bỏ qua quy định pháp lý trên. Những cơ sở này không được Bộ Y tế cho phép thực hiện kỹ thuật mang thai hộ. Từ đây, dịch vụ đẻ thuê, đẻ mướn được hình thành.

Không những vậy, trên thực tế, thị trường này đang ngày càng sôi động ngoài sự kiểm soát của pháp luật. Hàng loạt đường dây mang thai hộ âm thầm hoạt động. Chỉ cần ở đâu có nhu cầu, các đối tượng môi giới sẽ bằng cách nào đó luôn luôn sẵn sàng cung cấp.

Chỉ với một tài khoản Facebook là dễ dàng thâm nhập vào thị trường mua bán trứng và mang thai hộ. Chỉ cần một bài đăng "muốn mang thai hộ, bán trứng", ngay lập tức, các môi giới sẽ nhảy vào. Điều kiện cần đối với người bán trứng là những cô gái trẻ từ 20 đến 25 tuổi, còn mang thai hộ thì dưới 35 tuổi.

Các cò môi giới của dịch vụ mang thai hộ được ví như những vòi bạch tuộc vươn dài từ mạng xã hội ra đời thực. Mỗi đường dây thường có nhiều môi giới đảm nhiệm từng công việc. Sau những thỏa thuận ban đầu, có đối tượng môi giới tổ chức những buổi gặp gỡ cho người muốn mang thai hộ với các gia đình. Chính xác hơn, đây giống như cuộc lựa chọn - xem mặt, xem tính cách, kiểm tra sức khỏe rồi quyết định. Tất cả cùng mong muốn giữ bí mật mọi thông tin về cá nhân và quá trình mang thai. Những phụ nữ đang cần tiền, đã ly hôn được đối tượng môi giới hướng tới để dụ dỗ, lôi kéo.

Với đường dây mang thai hộ xuyên quốc gia, sau khi có người đồng ý, các đối tượng liên lạc nhà xe đưa phụ nữ về các khu vực biên giới, chờ đưa sang nước ngoài. Điều kiện mang thai hộ rất dễ, chỉ cần gửi ảnh, chứng minh thư hoặc hộ chiếu là lên đường.

Trong vai người có thể mang thai hộ, phóng viên VTV được nhóm môi giới hẹn đi cùng một phụ nữ khác tại Thanh Hóa. Quá trình di chuyển, môi giới thường xuyên yêu cầu chụp ảnh và gọi điện theo dõi hành trình. Điểm đến là bến xe gần cửa khẩu Hữu Nghị, Lạng Sơn. Tại đây, mắt xích đầu tiên trong đường dây xuất hiện đó là một người địa phương, thường xuyên đón và đưa phụ nữ sang Trung Quốc mang thai hộ theo con đường mòn ven rừng.

Tại ranh giới 2 quốc gia, bên kia tường rào có một người phụ nữ đã đợi sẵn. Lấy lý do bỏ quên va li và đau bụng, phóng viên trong vai người mang thai hộ đã xin quay về. Dù không được nhóm đối tượng đồng ý nhưng phóng viên đã nhanh chóng xin đi nhờ xe ra khỏi khu vực này.

Tình trạng mượn mạng xã hội để giao dịch, quảng cáo dịch vụ mang thai hộ đến nay chưa có con số thống kê chính thức bao nhiêu phụ nữ đã tham gia, nhưng 200 - 300 triệu đồng là một số tiền không nhỏ và sức hấp dẫn của nó đang hình thành nên một thị trường mang thai hộ bất hợp pháp.

MANG THAI HỘ CHUI: ĐỔI ĐỜI HAY ĐỔI MẠNG

Theo ghi nhận tại Trung Quốc, ngôi nhà 6 tầng là nơi nuôi những người mang thai hộ. Họ gọi đây là công việc cho thuê tử cung. Những phụ nữ đẻ thuê không hợp đồng, không cam kết, không giấy tờ, không được pháp luật nước bạn bảo vệ. Thậm chí, có những phụ nữ đã bị ép quan hệ trực tiếp để có con.

Niềm tin duy nhất của những người phụ nữ này là các tài khoản Zalo, Facebook, trong khi môi giới thì sử dụng vô số tài khoản ảo.

Theo chia sẻ từ chính những người phụ nữ đồng ý mang thai hộ, một trong những nguyên nhân khiến họ quyết định tham gia hoạt động này là bởi muốn có tiền, có cơ hội thay đổi cuộc sống hiện tại của bản thân, dù biết rằng việc mang thai hộ có thể mang tới cho bản thân cũng như đứa trẻ nhiều nguy hiểm.

"Đối với sự tồn tại của những đường dây này, khi căn cứ vào luật pháp, mang thai hộ với mục đích thương mại thì những người tổ chức hoạt động này có thể bị xử phạt tối đa 5 năm tù, nên những đường dây chính là tồn tại của các băng nhóm tội phạm, cần xử lý triệt để. Những người mang thai hộ đi lén lút ra nước ngoài, họ không được bảo vệ về y tế nên rất nguy hiểm tới tính mạng, chưa nói tới việc họ đã tiếp tay cho hành vi phạm tội của các tổ chức mang thai hộ".

"Hơn nữa, bản thân họ cũng có thể trở thành nạn nhân của những vụ buôn bán người, bởi khi ra nước ngoài, sau khi đẻ xong thì có thể bị bán. Cuối cùng, đối với đứa trẻ sau khi được sinh ra thì việc nó có thể được nhận làm con nuôi thì chưa thể biết chính xác. Quyền của đứa trẻ sẽ không được đảm bảo", Thượng tá Đinh Văn Trình - Phó Trưởng phòng Phòng chống tội phạm mua bán người, Cục Cảnh sát hình sự, Bộ Công an – cho biết.

Những người mang thai hộ đều giấu gia đình, nên việc tìm kiếm hỗ trợ nạn nhân trong các đường dây mang thai hộ xuyên quốc gia rất khó khăn. Hầu hết các đường dây gần đầy đều do có người bỏ trốn về nước và tố cáo. Theo Cục Cảnh sát hình sự, Bộ Công an, nhiều phụ nữ mang thai hộ đã nói với gia đình là họ đi xuất khẩu lao động. Và khi họ gặp rủi ro, không trở về các gia đình vẫn nghĩ họ đang đi xuất khẩu lao động.

KHI HÀNH TRÌNH TÌM NGƯỜI MANG THAI HỘ GIAN NAN VÀ CẦN CẢ... SỰ MAY MẮN

Việc bắt những đường dây mang thai hộ có yếu tố nước ngoài cho thấy đang có một thị trường ngầm, làm dịch vụ mang thai hộ chui. Với sự phát triển của mạng xã hội, thị trường này càng khó kiểm soát. Những phụ nữ cần tiền là đối tượng để những đường dây này nhắm đến. Thế nhưng, những khách hàng của họ là ai? Chỉ là những cặp vợ chồng khao khát có con nhưng không thể, dù đã can thiệp các giải pháp y tế khác?

Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 cho phép mang thai hộ với mục đích nhân đạo. Quy định rõ ràng với các điều mục cụ thể, nhưng thực tế vẫn có không ít người  loay hoay, không biết phải làm thế nào, vì hành trình tìm người mang thai hộ rất khó khăn, nhất là việc tìm và chứng minh người mang thai hộ mang tính hợp pháp.

Chia sẻ cùng phóng viên, một cặp vợ chồng hiếm muộn cho biết 21 loại văn bản là những loại giấy tờ mà họ muốn tìm người mang thai hộ phải chuẩn bị. Sống tại Hà Nội, là những cán bộ Nhà nước và rất thông thạo thủ tục hành chính, nhưng họ cũng mất gần 1 tháng để hoàn thành hồ sơ. Đó là chưa kể tới những bộ hồ sơ của họ sau 6 lần làm các phương pháp hỗ trợ sinh sản không thành công.

"Mỗi lần thấy vợ đau đớn như vậy mình không kìm long được. Thực ra mình có động viên vợ tìm cách nhờ người nhưng vợ lại mong muốn trực tiếp sinh nở. Cũng hiểu giới hạn của mình, việc này kéo dài thì ngoài chuyện tinh thần, thể chất thì còn là vấn đề kinh tế nữa, nó rất tốn kém... Trong trường hợp trời chưa thương mình thì mình đành chờ đợi cơ hội tiếp theo", thành viên gia đình đã thực hiện hồ sơ mang thai hộ cho biết.

Bất đắc dĩ, các cặp vợ chồng vô sinh hiếm muộn mới phải tìm cách có con bằng hình thức mang thai hộ, bởi thực lòng ai cũng muốn được thực hiện thiên chức của người mẹ, mang nặng đẻ đau. Hầu như họ đều phải chịu những ảnh hưởng tâm lý, nhất là với trường hợp phải qua nhiều lần thất bại.

Đã 4 năm, một gia đình hiếm muộn đã rời Hà Nội vào TP.HCM sinh sống. Căn phòng nhỏ là nơi vợ chồng chị tá túc trong thời gian điều trị bệnh. Theo chỉ định của bác sĩ, vợ chồng này phải tìm người mang thai hộ. Sau đó, anh chị đã tìm được người bà con bên chồng và người này cũng đồng ý giúp. Tuy nhiên, khi làm thủ tục bệnh viện thông báo người mang thai hộ không "cùng hàng" mà là "cháu" của chị, theo quy định pháp luật sẽ không được.

Còn một trường hợp bệnh nhân khác từ Quảng Ngãi vào TP.HCM. Ngay khi vừa có Nghị định 10/2015 cho phép mang thai hộ, chị rất mừng. Thế nhưng chị rất ngỡ ngàng khi bị từ chối vì người này là "cô", cũng không "cùng hàng" với chị. Chị bị từ chối điều trị mang thai hộ.

Khi tìm được người mang thai hộ, một câu hỏi khác đặt ra là trong quá trình mang thai, người mang thai hộ nảy sinh tình cảm với thai nhi thì sao? Có thể lắm! Sau 9 tháng 10 ngày mang nặng đẻ đau, vậy họ có được công nhận là mẹ đứa trẻ không?

Những niềm hy vọng có con lần lượt bị dập tắt bởi vướng quy định, bởi khúc mắc, nghi vấn... Vì vậy, đã có nhiều người tìm đến bước đường cùng là thuê người mang thai hộ, bất chấp những nguy hiểm chờ họ phía trước.

THÁO GỠ VƯỚNG MẮC THỰC HIỆN MANG THAI HỘ

Việc mang thai hộ chui gây ra rất nhiều rủi ro cho cả 2 phía, người nhờ mang thai hộ và người được nhờ. Và người được hưởng lợi duy nhất đó là những người môi giới, những người tổ chức dắt mối mang thai hộ. Để hạn chế những rủi ro và những hậu quả phức tạp khó lường này, theo góp ý của nhiều chuyên gia, quy định đối tượng được nhờ mang thai hộ phải mở rộng hơn nữa.

Theo Luật sư Nguyễn Văn Hậu, gốc của vấn đề này nằm ở việc hiện nay pháp luật quy định khá "giới hạn" bó hẹp những trường hợp được mang thai hộ. Cụ thể, quy định người được nhờ mang thai hộ phải là người thân thích "cùng hàng" của vợ hoặc chồng. Quy định này rất khó cho các cặp vợ chồng hiếm muộn.

Trước những vướng mắc trên, Chi hội Luật gia Bệnh viện Từ Dũ đã gửi văn bản đề nghị Bộ Y tế sớm bổ sung quy định, mở rộng đối tượng cho phép mang thai hộ, giúp các gia đình hiếm muộn tìm được niềm vui con cái một cách an toàn và đúng các quy định pháp luật.

Mang thai hộ là một quy định với mục đích nhân văn, giúp mang tới niềm hạnh phúc lớn lao cho nhiều gia đình hiếm muộn, giúp nhiều người thực hiện được mơ ước trở thành cha mẹ. Tuy nhiên,  hành động đó sẽ không còn là đúng nữa khi nó trái pháp luật, bởi cả bên mang thai hộ và bên nhờ người mang thai hộ đều phải đối mặt với những nguy hiểm. Kẻ được lợi ở đây chỉ là môi giới, những người tổ chức dắt mối mang thai.