Ký sự Syria: Góc nhìn từ phía trong cuộc chiến là bộ phim tài liệu phát sóng trong khung giờ VTV Đặc biệt của Đài Truyền hình Việt Nam, được thực hiện bởi ê-kíp phim của Trung tâm Tin tức VTV24: nhà báo Lê Bình, quay phim Ngọc Phức và hai phóng viên Vân Anh, Phương My. Với nội dung xoay quanh cuộc nội chiến Syria, bộ phim sẽ mang đến cho khán giả truyền hình những trải nghiệm trần trụi nhất về sự tàn khốc của chiến tranh, gây xúc cảm mạnh.
Trong cuộc trò chuyện với VTV News trước thời điểm bộ phim được phát sóng, nhà báo Lê Bình – Giám đốc Trung tâm Tin tức VTV24 – đã chia sẻ những dấu ấn mà chị có khi thực hiện bộ phim đặc biệt này.
“Tôi quay trở lại Trung Đông vì một cuộc phỏng vấn. Tôi tin chắc rằng đó sẽ là cuộc trả lời phỏng vấn ấn tượng nhất trong cuộc đời làm báo của mình. Đó là cuộc phỏng vấn với Tổng thống Syria Bashar al-Assad. Đó là lý do chính tôi quay trở lại Trung Đông, và thêm nữa, tôi cũng muốn nhìn cuộc chiến Syria từ phía bên trong" - nhà báo Lê Bình nói - "Tuy nhiên, đến khi chạm trán với cuộc chiến, nó khác xa với sự tưởng tượng của tôi".
Lần thứ 2 trở lại Syria, chuyến đi lần này có gì đặc biệt hơn so với lần trước?
Nhà báo Lê Bình: Nó là hai hành trình khác nhau. Hành trình đầu tiên là Hành trình của sự sống và cái chết kể về những người di cư đã sống và chết như thế nào trên con đường chạy trốn khỏi Syria. Lần này ngược lại, đó là hành trình chúng tôi xâm nhập vào trong đất nước Syria, đi vào vùng chiến sự để tận mắt chứng kiến cuộc nội chiến. Tôi muốn được tự mình nhìn thấy bằng mắt, để sờ, "ngửi" xem chiến tranh là như thế nào.
Trước đó, tôi đã hình dung chiến tranh rất khủng khiếp, nhưng đến Syria, thực tế lại quá xa so với tưởng tượng của tôi. Không có một sự tưởng tượng nào của tôi chạm được đến sự thật khủng khiếp như vậy.
Điều khiến chị ấn tượng nhất trong cuộc hành trình tại Syria lần này?
Nhà báo Lê Bình: Trong hành trình này, sự ấn tượng cứ tăng dần lên và không có điều nào giống điều nào. Trên mảnh đất đó, sự đau thương vô cùng, sự man rợ khủng khiếp vô cùng và chiến tranh khốc liệt vô cùng, ngay cả sự vui vẻ của người dân Syria cũng ấn tượng. Họ bình thản với bom đạn giống như điều gì đó không liên quan đến mình. Trên đường, bom đạn cứ nổ còn người dân chẳng ai quan tâm hay để ý, chỉ có chúng tôi hay những chú chim là bị giật mình vì bom đạn.
Nếu để nói thì hành trình này quá ấn tượng. Tôi không biết cái nào ấn tượng hơn cả. Cái nào cũng để lại trong lòng chúng tôi cả sự ám ảnh. Nó khắc sâu vào tâm trí và cả giấc ngủ, để lại một vết rất sâu.
Đoàn làm phim chụp ảnh cùng các nhân vật tại Homs, Syria.
Tác nghiệp tại một nơi đầy bom đạn, có khi nào chị thấy sợ và muốn trở về Việt Nam ngay lập tức?
Nhà báo Lê Bình: Đương nhiên có, ngay lần đầu tiên chúng tôi chạm phải một cuộc đánh bom khủng bố. Lúc đó, tôi mới nhận thông tin làng Kar, nơi sát biên giới Syria và Lebanon xảy ra 4 vụ đánh bom liên tiếp. Chúng tôi đã chạy đến hiện trường để ghi hình. Tại nhà tưởng niệm ở đó, chúng tôi đã rơi rất nhiều nước mắt vì sự đau khổ của những người phụ nữ nông dân, họ căm phẫn và tuyệt vọng khi không hiểu vì lý do gì, người thân, chồng, cha, con mình lại chết một cách oan uổng. Tuy nhiên, 30 phút sau khi rời đi, chúng tôi nhận tin chính ngôi đền thờ tưởng niệm ấy, nơi chúng tôi từng đứng, đã bị đánh bom tan nát. Trên thực tế, khi chúng tôi ở đó, bom đã được gài, chỉ là chưa kích nổ. Chúng tôi chỉ vuột khỏi tay thần chết trong 30 phút. Cảm giác đã bắt đầu rất sợ. Tôi hiểu chiến tranh không thể là trò đùa được.
Sợ như vậy sao chị không trở về ngay?
Nhà báo Lê Bình: Vì cuộc phỏng vấn với Tổng thống Syria Bashar al-Assad quá hấp dẫn, quyến rũ với tôi. Ông Bashar al-Assad là một nhân vật đặc biệt trên thế giới. Ông ấy là người lực lượng Hồi giáo IS muốn tiêu diệt, trong khi phương Tây không muốn ông ngồi ở vị trí Tổng thống. Tôi những tưởng cuộc phỏng vấn đó rất xa nhưng rồi nó lại là hiện thực trước mắt tôi.
Tuy nhiên, đến khi chạm trán với cuộc chiến thực sự, thấy nguy hiểm cận kề, biết được mình có thể chết bất cứ lúc nào, chúng tôi tin rằng sẽ không có lần thứ 4 thoát chết nên đã trở về.
Nói chúng tôi hèn hay tham sống đều đúng. Chúng tôi trở về vì chính sự hèn và tham sống của mình. Chúng tôi không dũng cảm. Vào đến cuộc chiến, nhìn tận mắt bản chất của chiến tranh, chúng tôi nghĩ mình không nên dũng cảm một cách vô ích.
Khung cảnh hoang tàn ở Syria
Hiện thực tàn khốc đó dường như đã có tác động nhiều tới bản thân chị…
Nhà báo Lê Bình: Tôi là người sống trong hòa bình. Khi sinh ra, tôi có tên là Bình vì lúc đó bắt đầu có tín hiệu của hòa bình và kết thúc chiến tranh ở Việt Nam. Tôi chỉ nghe về chiến tranh qua lời kể của bố, mẹ và những người thân trong gia đình. Lớn lên, tôi biết về nó qua sách vở và tiếp cận với những người đã thực sự sống trong cuộc chiến. Hình dung của tôi về chiến tranh đã rất khủng khiếp, những nỗi đau của dân tộc Việt Nam phải chịu chắc chắn sẽ hằn sâu trong tim của nhiều người, song đến khi tận mắt chứng kiến, tôi mới thấy chiến tranh kinh khủng đến thế nào. Nhưng có lẽ, cuộc chiến ở Việt Nam mang một màu sắc còn ở Syria, nó lại mang màu sắc khác.
Những điều tôi nhìn thấy rõ nhất là sự tàn bạo của chiến tranh và nó đã thay đổi con người như thế nào. Chiến tranh biến một người bác sĩ rất hiền lành trở thành người có thể thốt ra – “Nếu như gặp phiến quân ở đây, tôi sẽ xé xác chúng nó ra”. Người bác sĩ đó không bao giờ hại ai nhưng cuối cùng cô ấy lại có đầy hận thù. Nếu những hận thù đó cứ va đập, oan oan tương báo thì nhân loại này sẽ đi đến đâu? Chiến tranh không chỉ cướp đi mạng sống mà còn có thể thay đổi con người, nó có thể biến những người rất hiền lành trở nên dữ dội, thậm chí là hận thù.
Vậy trong bức tranh chiến tranh u tối đó, có mảng màu sáng nào không?
Nhà báo Lê Bình: Chiến tranh không thể có ánh sáng và hy vọng. Chính vị chỉ huy trận địa tại Syria cũng nói rằng bản thân họ không biết điều gì sẽ đến. Tôi nghĩ Tổng thống Bashar al-Assad hay người dân Syria cũng không thể quyết định số phận của mình. Cuộc chiến vẫn đang giằng co, nó đảo ngược nhau lúc nào cũng không thể biết.
Chiến tranh có máu, nước mắt, có nỗi đau tận cùng, có những tội ác khủng khiếp, còn với ánh sáng, tôi lại chưa nhìn thấy. Đó là bản chất của chiến tranh. Với Ký sự Syria: Góc nhìn từ phía trong cuộc chiến, tôi chỉ lột tả bản chất, bộ mặt khủng khiếp, man rợ của chiến tranh. Tôi nhìn thấy ở đó rất nhiều sự nhân danh. Chỉ vậy thôi và không thể có một tương lai tươi sáng nào mà tôi tự vẽ ra được.
Liệu chị có quá bi quan?
Nhà báo Lê Bình: Đó là bản chất của chiến tranh…
Xin cảm ơn những chia sẻ chân thành của chị!
Bộ phim tài liệu Ký sự Syria: Góc nhìn từ phía trong cuộc chiến sẽ được phát sóng vào 20h10 hôm nay (23/7) trên kênh VTV1. Mời quý vị và các bạn đón xem!