Chỉ số rating tức là số lượng người theo dõi một chương trình truyền hình qua TV là chỉ số đánh giá hiệu quả chương trình truyền hình, là cơ sở xác định chương trình đó có hấp dẫn với khán giả và nhà quảng cáo hay không?
Chỉ số này vốn được thực hiện bằng phương pháp đặt máy đo theo dõi một số lượng TV nhất định để nội suy ra số lượt xem TV của khán giả. Tuy nhiên, ngày nay thói quen và phương thức xem truyền hình đã có nhiều thay đổi. Vì vậy sẽ cần có một phương thức mới để tính toán đúng đủ các chỉ số này.
Ứng dụng VTVGo được nhiều khán giả lựa chọn để xem các chương trình của VTV
Mô hình phân phối nội dung của đài Truyền hình Việt Nam
Với mô hình phân phối nội dung của Đài truyền hình Việt Nam bao gồm cả truyền hình truyền thống và các nền tảng số, ngoài sóng truyền hình với các kênh quốc gia thì nội dung của Đài truyền hình Việt Nam còn được chuyển tới khán giả qua các nền tảng số bao gồm ứng dụng VTVGo, báo điện tử, các OTT và các mạng xã hội phổ biến.
Khán giả không chỉ ngồi trước máy thu hình mà họ có thể xem qua nhiều thiết bị từ TV thông minh, smartphone, máy tính bảng hay bất cứ thiết bị kết nối internet nào. Vì vậy, nhiều chuyên gia đánh giá phương pháp đo rating dựa vào máy đo ngẫu nhiên đã lạc hậu và phải có một phương thức đo kiểm mới đúng và đủ hơn.
Giờ đây khán giả xem các chương trình của VTV không chỉ qua truyền hình truyền thống, truyền hình cáp, mà còn xem trên hạ tầng số. Cùng một nội dung, một chương trình nhưng có người xem qua tín hiệu cáp, có người xem qua Internet.
Cùng là xem qua màn hình tivi nhưng nguồn cấp tín hiệu là khác nhau. Chưa kể nếu xem trên các thiết bị di động, thiết bị thông minh khác...
Ông Thân Mạnh Hùng, Chủ cửa hàng tạp hoá, huyện Quốc Oai, Hà Nội cho biết, do thói quen đi ngủ sớm nên cả nhà ông thường xem lại phim trên ứng dụng VTVGo.
Tương tự, chị Lê Thị Bình ở Thanh Xuân Hà Nội cũng cho biết: "Mình thường đi làm về muộn nên sau khi cơm nước xong xuôi, tôi mới mở Thời sự VTV trên app ra để theo dõi cập nhật tin tức trong ngày".
Khán giả xem VTV qua ứng dụng VTVGo
Theo khảo sát của Bộ Thông tin và Truyền thông, 85% người dùng cho biết là họ vẫn duy trì thói quen xem các chương trình truyền hình, tuy nhiên có tới 30% cho biết họ xem qua internet và trên thiết bị cá nhân.
Ông Phạm Hoàng Hải, Giám đốc trung tâm Đo kiểm Phát thanh truyền hình và Thông tin điện tử, Bộ Thông tin và Truyền thông đánh giá: "Như vâỵ người dùng đã có sự dịch chuyển lớn về cách xem các nội dung truyền hình và vì thế thì việc đo lường một cách đầy đủ và khái quát được thị trường truyền hình cần sử dụng các công nghệ dữ liệu lớn, thống kê được dữ liệu từ OTT, IPTV truyền hình Internet. Từ đó mới có được kết quả khách quan về lượng người xem truyền hình tại Việt Nam".
Theo đại diện một số OTT lớn, từ đầu năm đến nay ứng dụng đã thu hút được hàng tỷ lượt xem truyền hình, trong đó phần đông người dùng tìm đến các nội dung chính luận, tin tức.
Ông Hoàng Văn Hào, Đại diện truyền thông của FPT Play nhận định: "Theo thống kê của chúng tôi, 9 tháng đầu năm nay, tỷ lệ người dùng truy cập vào nhóm kênh VTV chiếm 40% tổng số người dùng xem truyền hình trên nền tảng FPT. VTV1 và VTV3 chiếm nhiều nhất và khung giờ phổ biến là từ 19-21h hàng ngày".
Chương trình được phần đông người dân Việt Nam quan tâm, luôn coi là địa chỉ tin tức tin cậy hàng đầu, chương trình Thời sự 19h luôn có rating truyền hình cao nhất. Mặc dù vậy lượng người xem trên các nền tảng số cũng rất rất đáng kể. Chỉ tính riêng trên ứng dụng VTVGo, luôn có khoảng 100.000 người xem trực tiếp chương trình khi đang phát sóng.
Hiện cả nước đang có khoảng 16 triệu thuê bao truyền hình truyền thống tức là bao gồm thuê bao IPTV, truyền hình Cable, đầu thư DTH hay DVB. Nhưng số người dùng OTT lại hơn gấp đôi con số này. Khoảng 36 triệu. Vì vậy nếu không có phương án tính đúng, đủ bao gồm tất cả các nền tảng thì có tới 60% lượt xem truyền hình không được ghi nhận.
Chưa kể hiện nay rating chỉ đang phản ánh lượt xem live tại thời điểm phát còn xem lại hoàn toàn không được đưa vào. Lượng người xem là cơ sở để định giá nội dung và vì vậy theo các chuyên gia cần thiết phải có một phương pháp đo đếm mới đầy đủ hơn ở trên mọi nền tảng, mọi hạ tầng từ TV, OTT hay thậm chí là cả nội dung truyền hình đăng tải trên các mạng xã hội phổ biến. Khi đó, mỗi nội dung sẽ có giá trị cao hơn nhiều so với hiện tại.
Nhiều khán giả chọn cách tiếp cận các chương trình của VTV qua các phương tiện, ứng dụng khác nhau bên cạnh xem tivi truyền thống
Cần có phương pháp mới định giá nội dung
Theo các chuyên gia với sự thay đổi trong thói quen của người xem, cần có phương pháp mới trong đo lường tỷ lệ người xem cũng như định giá nội dung.
Ông Huỳnh Long Thuỷ, Tổng giám đốc Công ty cổ phần VieOn cho biết: "Phương pháp đo rating truyền thống bị tác động bởi con người, tức là từ khâu đặt mẫu cho tới tính toán là thủ công. Vì thế người ta có thể can thiệp vào các mẫu đó làm thay đổi rating Chúng tôi tính toán chỉ cần thay đổi 15 mẫu là đã cho ra một kết quả rất khác. Còn với OTT chúng ta sẽ đo đếm đủ và biết chương trình có giá trị hay không. Việc lên kế hoạch chương trình dựa vào dữ liệu chuẩn nó sẽ mang lại giá trị tốt hơn cho khán giả bởi khi ta biết khán giả là ai thì ta sản xuất nội dung trúng với thị hiếu của họ".
Các bộ phim của VTV thường có lượng người xem rất lớn không chỉ trên truyền hình mà còn qua các ứng dụng, mạng xã hội
Theo các chuyên gia quốc tế, nhiều đài truyền hình trên thế giới cũng đã gặp phải tình huống tương tự khi hoạt động truyền thông dịch chuyển lên hạ tầng số và cũng cần có những tính toán mới phù hơp
"Đó là thách thức chung mà chúng tôi thấy trong các lĩnh vực truyền thông truyền thống trong giai đoạn chuyển đổi sang mô hình số. Rõ ràng là chúng ta đã có nhiều cách hơn để tiếp cận với khán giả nên vì thế mà doanh thu từ hoạt động quảng cáo trên các hạ tầng cũ bị cạnh tranh và tất nhiên là có thể giảm. Cũng vì thế mà chúng ta phải chuyển mình nhiều hơn những gì chúng ta vẫn nghĩ. Phải định nghĩa lại hoạt động này và xây dựng được một mô hình phức hợp với một phương pháp đo đếm, tính toán đầy đủ", ông David L. Roger, Chuyên gia Chuyển đổi số, Đại học Columbia, Mỹ nhận định.
Thống kê hiện tại cho thấy, lượng người xem trên ứng dụng VTVGo đã tương đương từ 50- 60% rating TV truyền thống. Nếu tính đúng, đủ và gồm cả nhiều nền tảng OTT khác thì lượng người xem truyền hình có thể tương đương với từ 2-3 lần so với chỉ số rating hiện tại. Giá trị quảng cáo mang lại cho các thương hiệu vì thế sẽ ngày càng lớn và hiệu quả. Đài Truyền hình Việt Nam hiện đang lập kế hoạch để tính toán đúng, đủ và hiệu quả hơn các chỉ số này.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!