Theo ghi nhận của phóng viên VTV tại một cơ sở cai nghiện ma túy, mỗi phòng rộng tầm 10m2, có 2 chiếc giường nhưng có tới 4 người ở. Ngày rét còn đỡ, ngày nóng thì bí bách, chật chội. Buổi sáng, các học viên phải xếp hàng chờ vệ sinh cá nhân, có khi cả tiếng mới đến lượt.
Còn tại cơ sở cai nghiện ma túy công lập tỉnh Thái Bình, cơ sở này hoạt động đã 20 năm nhưng chưa được sửa chữa nâng cấp mới. Tường nhà bong tróc, dột nát, kính thì vỡ hết, cả phòng chỉ có một chiếc quạt. Do điều kiện ăn ở thiếu thốn nên trung tâm chỉ nhận cai nghiện cho học viên nam, còn học viên nữ được gửi đi tỉnh khác.
Nghị định của Chính phủ quy định, mỗi học viên cai nghiện được ở trong diện tích tối thiểu 6m2. Nhưng hiện nay, phần lớn các trung tâm không đạt được một nửa tiêu chí này, chưa nói đến có thư viện hay nơi rèn luyện thể chất cho học viên.
Cơ sở vật chất không đảm bảo, khiến cho nguy cơ vỡ trại, phá trại chực chờ. Thực tế, điều này đã xảy ra không ít lần, ảnh hưởng tới an ninh, an toàn xã hội.
Cần đảm bảo môi trường cho trẻ cai nghiện
Với trẻ từ 12 đến dưới 18 tuổi nghiện ma tuý, theo quy định, các em phải có khu ăn ở trị liệu riêng. Nhưng thực tế, các trung tâm cai nghiện chưa đáp ứng được yêu cầu này.
Một em nghiện ma túy cho biết, em bỏ học theo người quen xuống Hà Nội làm phụ hồ từ 3 năm trước. Mới 16 tuổi, nhưng em đã nghiện ma túy trong một thời gian dài.
Theo số liệu từ Bộ Công an, trong số hơn 235.000 người nghiện ma túy có hồ sơ quản lý của cả nước, số người từ 16 đến dưới 30 tuổi chiếm 48%, trong đó khoảng 60% người sử dụng ma túy lần đầu tiên có độ tuổi từ 15 tuổi đến 25 tuổi. Cá biệt, có những em 13 - 14 tuổi đã sử dụng ma túy.
Tại cơ sở cai nghiện ma túy số 2 Hà Nội, một khu vực sinh hoạt từ ăn ở, thư viện sách cho đến phòng tập luyện thể dục thể thao được bố trí để dành riêng cho đối tượng học viên từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi. Tuy nhiên, không phải nơi nào cũng có chỗ sinh hoạt riêng và có bác sỹ tâm lý điều trị cho các em như vậy. Hơn nữa, cơ sở này vẫn chung hàng rào với khu của người lớn.
Với sự xuống cấp của các trung tâm cai nghiện như hiện nay, rất khó để đảm bảo cho các em không bị gián đoạn thời gian học tập và có một môi trường cai nghiện thân thiện, hiệu quả.
Giải pháp giảm tải cho các trung tâm cai nghiện
Nhiều năm nay, các trung tâm cai nghiện không được nâng cấp hay xây mới do không có nguồn vốn. Nhân lực cho các trung tâm này cũng thiếu do công việc chịu nhiều áp lực. Vậy đâu là giải pháp để cải thiện tình trạng này.
Vừa qua, kết quả giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội tại các trung tâm cai nghiện cho thấy, các trung tâm mới chỉ đáp ứng nhu cầu cho 50% số người nghiện. Trong khi đó, số người nghiện thực tế ngoài cộng đồng cao hơn từ 3 - 5 lần số người đang được quản lý. Sau mỗi đợt truy quét, số người dồn về các trung tâm lại tăng mạnh gây ra tình trạng quá tải triền miên.
Hầu hết các cơ sở cai nghiện được xây dựng đã lâu hoặc tiếp nhận cơ sở vật chất từ hệ thống khác nên không có thiết kế phù hợp với việc tổ chức cai nghiện. Đến nay, mới chỉ có 8/63 tỉnh quan tâm, bố trí kinh phí cho việc nâng cấp, sửa chữa. Đầu tư trang thiết bị cho cơ sở cai nghiện theo quy định tại Nghị định 116 và số vốn được bố trí cũng ở mức rất thấp.
Chính sách thu hút, chế độ đãi ngộ đối với viên chức, người lao động làm việc tại các cơ sở cai nghiện bắt buộc hiện nay cũng chưa tương xứng với yêu cầu, nhiệm vụ, công việc nên không thu hút được người làm việc lâu dài, đặc biệt với vị trí bác sỹ, y tá. Điều này gây khó khăn cho công tác cai nghiện bắt buộc.
Hiện nay, việc xây dựng hệ thống các cơ sở cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tại cộng đồng còn nhiều khó khăn do lĩnh vực này chưa thu hút được đầu tư từ các cá nhân, tổ chức ngoài công lập. Vì vậy, thời gian tới công tác đầu tư cho các trung tâm cai nghiện cần được sự quan tâm hơn nữa của chính quyền các cấp.
Trước tình trạng quá tải và xuống cấp của các trung tâm cai nghiện ma túy, Ủy ban Xã hội của Quốc hội đã đề nghị, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội tiếp tục nghiên cứu, báo cáo và trình Chính phủ phương án hỗ trợ địa phương nâng cấp, sửa chữa, bổ sung trang thiết bị cho các cơ sở cai nghiện ma túy để bảo đảm theo đúng quy định của Luật Phòng, chống ma túy.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!