Roberto Martinez: Bản sao không hoàn chỉnh của Guardiola

"Pep Guardiola là một trong những HLV xuất sắc nhất thế giới, đó chẳng phải ý kiến gì mới mẻ với bất cứ ai. Thật tuyệt khi ông ấy sẽ đến với Premier League. Ông ấy sẽ mang tới giải đấu một triết lý bóng đá đã rất rất thành công. Không nghi ngờ gì, điều đó sẽ ảnh hưởng tới các HLV trẻ Anh và sẽ là làn gió mới đối với các trận đấu tại đây. Ông ấy là một người Catalan, vì vậy tôi biết đích xác Pep Guardiola là người như thế nào... Rất khó để tìm một HLV khác như ông ấy...".

Tại trung tâm huấn luyện của Everton, Martinez đã nói những lời trên khi hay tin Pep Guardiola nhận lời về dẫn dắt Man City. Martinez thường bị chỉ trích là người thiếu thực tế, nhưng hôm nay là một câu chuyện khác. Trong đôi mắt của vị chiến lược gia cá tính lóe lên sự háo hức khi ông ca ngợi người đồng hương Catalan. Buổi họp báo giống hơn với một buổi thuyết trình để Martinez có thể nói về "đàn anh" của mình, bởi lẽ, triết lý bóng đá của Martinez cũng đến từ cùng một nơi - cả về mặt địa lý lẫn tư duy với Pep Guardiola.. Hai vị chiến lược gia có những mối liên hệ vô tình - đó là khát khao muốn biết đội bóng của mình thành một cỗ máy chuyền bóng, từ từ, ròng thòng lọng vào cổ đối phương rồi bóp nghẹt. Họ cũng chia sẻ những góc nhìn về cách một trận đấu nên diễn ra. Họ giống như hai hạt đậu cùng lớn lên trong một mảnh đất, nhưng lại cho ra những kết quả khó khăn.

Trong thế giới bóng đá hiện nay, HLV có thể được xếp vào hai nhóm: thực dụng và bay bổng. Chủ nghĩa thực dụng có thể áp đặt lên mọi đội bóng. Thay vì quan tâm tới phong cách thi đấu, sự mãn nhãn của người hâm mộ, mục tiêu giành 3 điểm qua mỗi trận đấu được đặt lên hàng đầu. Thực dụng đang sống tốt tại Premeir League. Những vị chiến lược gia như Tony Pulis hay Sam Allardyce đều nổi danh nhờ nó. Mặc dù, bóng đá là trò chơi của hai đội và không phải lúc nào đội bóng mà họ dẫn dắt cũng có được kết quả như ý. Song chí ít, họ cũng hoàn thành được những gì mà bản thân đề ra: Cầm những đội bóng thường thường bậc trung tại Premier League - và giúp họ trở nên khó bị đánh bại hơn.

Pulis và Allardyce, đức tin của họ với bóng đá, trái ngược hoàn toàn với Guardiola hay Martinez - những người theo đuổi sự hoàn hảo trong lối chơi, những HLV muốn biến bóng đá thành thứ gì đó tiệm cận nghệ thuật. Họ chia sẻ lòng tin kiên định rằng một đội bóng ngày càng phải hướng tới sự hoàn mỹ, chứ không chỉ đơn thuần duy trì những gì mà một CLB đang có. Tiêu chí ấy luôn được đề cao và không thể đem ra thương lượng.

Tuy nhiên, sự khác biệt chính là ở chỗ, Guardiola được quyền điều khiển Barcelona. Đó là điều mà Martinez hay những HLV khác theo đuổi triết lý giống ông không có được. Đôi khi, một vị kiến trúc sư tài năng cũng cần có những người thợ giỏi để hoàn thành tốt công trình. Barcelona có Messi, có Pep Guardiola, có Xavi, Iniesta, Sergio Busquets, Puyol, Pique... với giá trị chuyển nhượng lên tới hàng trăm triệu Euro còn Everton có mỗi Martinez để phục vụ cho triết lý ấy.

Chứng cuồng tín (Monomania) được định nghĩa là hành vi bận tâm quá mức đến một việc hay một ý tưởng nào đó. Những người đã từng đọc tác phẩm kinh điển của văn học Mỹ - Moby Dick (hay The Whale - Con cá voi) có thể định hình về nó một cách dễ dàng. Trong truyện, thuyền trưởng Ahab luôn nung nấu ý định trả thù con cá voi Moby Dick hung dữ từng cắn đứt chân mình. Thuyền trưởng Ahab luôn cố chấp thực hiện dự định dù cho điều đó khiến ông ta đặt tính mạng của mọi người trong đoàn vào nguy hiểm. Trong câu chuyện ấy, Ahab là một dạng cuồng tín: Bất chấp tất cả để thực hiện mục tiêu. Cụm từ này trong ngôn ngữ Hy Lạp cổ là "monos", có nghĩa là "đơn thân" hay "đơn độc" và nó diễn đạt đích xác cách mà sự cố chấp của một người có thể khiến người khác phải xa lánh. Sự xuất hiện của loại suy nghĩ ấy sẽ khiến người đó đi tới lằn ranh của sự điên rồ.

Giống những con người có mặt trong đoàn của thuyền trưởng Ahab, những CĐV Everton cũng đang bị ám ảnh bởi sự lo sợ. Thiên tài Albert Einstein từng nói: "Kẻ điên rồ là kẻ lặp đi lặp lại những điều tương tự và mong chờ những kết quả khác nhau"...Họ sợ rằng, sự cuồng tín của Martinez đang ngày một khiến The Toffees thụt lùi hơn. Kế hoạch A của Martinez đang không thành công tại Premier League và ông không đủ mềm dẻo để có thể thay đổi cả một hệ thống khi mọi thứ đang không đi đúng hướng. Nếu chứng cuồng tín của thuyền trưởng Ahab trong Moby Dick là ám ảnh trả thù con cá voi thì điểm yếu của HLV Roberto Martinez chính là cố gắng để bắt chước mô hình mà Pep Guardiola từng thành công.

"Barcelona là đội bóng gần nhất với quê hương của tôi (Balaguer ở Catalonia). Tôi luôn theo dõi đội bóng này" - Martinez từng nói như thế vào năm 2009 - "Tôi đã gặp Pep Guardiola vài lần, ông ấy là một người rất ấn tượng. Pep Guardiola biết rõ điều mình muốn và sẽ làm việc cật lực vì nó. Ông ấy là một hình mẫu tuyệt vời không chỉ cho giới HLV mà còn cả những vị lãnh đạo CLB trong việc đưa ra những quyết định khó khăn hơn".

Pep Guardiola có sự hỗ trợ của các ngôi sao, của đội bóng chủ quản còn Roberto Martinez thì không.

Martinez kiên trì theo đuổi lối đá ban bật và coi đây là nhiệm vụ của mình để trau dồi các kỹ thuật cho các cầu thủ nhằm tăng cường chất lượng cho mỗi trận đấu. Martinez từng giúp Swansea và Wigan được nhiều người biết đến mà đỉnh cao là chức vô địch FA Cup cùng Wigan năm 2013. Nhưng triết lý ấy cũng khiến Wigan tụt xuống vực sâu với việc xuống hạng ở mùa giải sau đó.

Triết lý bóng đá mà Martinez cố gắng gầy dựng tại Wigan hay Everton đang cho ra những kết quả thậm chí không bằng những HLV theo đuổi trường phái thực dụng như Tony Pulis. Trong 256 trận nắm quyền ở 2 CLB, Martinez chỉ có 80 trận thắng, 74 trận hòa và thua tới 102 trận. Trong khi đó, Pulis có 84 trận thắng, 74 trận hòa và 102 trận thua sau 256 trận trên cương vị HLV của Stoke City, Crystal Palace và West Brom. Pulis đạt tỷ lệ thắng trận 31,9 %, nhiều hơn 31,2% của Martinez!

Martinez gia nhập Everton từ năm 2013 sau sự ra đi của David Moyes với hy vọng tiếp tục duy trì sự chắc chắn đặc sản của đội chủ sân Goodison Park mà vị chiến lược gia người Scotland đã gây dựng nhiều năm và giúp đội bóng ngày càng phát triển hơn. Mùa giải đầu tiên trên ghế nóng The Toffees, Martinez giúp Everton về đích ở vị trí thứ 5. Người hâm mộ hài lòng với kết quả khả quan ấy dù rằng đôi lúc vẫn có những ì xèo về sự thiếu ổn định của Everton.

Sau khi mất suất Champions League trong gang tấc ở mùa giải đầu tiên nắm quyền, Martinez tiếp tục thất bại trong việc giải quyết những vấn đề tồn đọng của CLB trong 2 năm tiếp theo. Khi được hỏi rằng vì sao Everton đang hoạt động thiếu hiệu quả, huyền thoại CLB - ông Neville Southall nhận định rằng đó là vấn đề của hàng thủ. "Vấn đề của Everton là cân bằng sức mạnh tấn công và phòng ngự. Tôi không thấy có vấn đề gì với lối chơi tấn công của đội bóng hiện tại. Thực tế là trong quá khứ, ghi thật nhiều bàn vào lưới đối thủ vẫn quan trọng hơn là việc giữ sạch lưới. Tuy nhiên, thực tế là Everton đang có một đội hình chất lượng. Họ có những ngoại binh trên hàng công và hàng thủ. Họ có bộ tứ hậu vệ tốt và sự thực nếu không thể bảo vệ khung thành với 5 ngoại binh ở hàng thủ, tốt nhất là đừng nên chơi bóng ở Premier League nữa!".

Everton hiện đang xếp thứ 12, ngay sau West Brom của Tony Pulis. Đáng lo ngại, hàng thủ Everton đang có sự xuất hiện của những trụ cột ĐTQG Anh như Phil Jagielka, John Stones hay Leighton Baines, ngoài ra còn có hậu vệ phải sáng giá người Ireland - Seamus Cole nhưng họ vẫn thường xuyên để thủng lưới vì những sai lầm cá nhân. Sai lầm cá nhân đang dần trở nên phổ biến nơi hàng phòng ngự Everton đặc biệt khi CLB này phải đối phó với những đội bóng chơi pressing tốt - khi những phương án phá đường chuyền và tổ chức phòng ngự trong những tình huống cố định không được thực hiện tốt.

Một phần nguyên do, có thể được lý giải bởi triết lý bóng đá của Martinez. Hồi tháng 2, vị chiến lược gia của Everton chia sẻ về quan điểm huấn luyện của mình trên tập: "Tôi tin rằng mỗi trận đấu phải có quan điểm tiếp cận cụ thể. Chấp nhận mạo hiểm, giữ bóng và trông cậy vào những cầu thủ có thể ghi bàn sẽ tốt hơn là xây dựng hệ thống, giữ sạch lưới, trông chờ vào các tình huống bóng chết và không chịu rủi ro. Đáng tiếc, quá nhiều HLV đang thành công với triết lý bóng đá này. Bạn có thể phân biệt những đội bóng có lịch sử với những đội bóng ăn xổi ở thì. Lối chơi thịnh hành có thể giúp bạn có được 40 điểm, thế là thành công. Không may, bạn có những HLV trẻ cố gắng để chơi thứ bóng đá đúng nghĩa và bị xuống hạng. Bóng đá, đôi lúc không phải thứ gì đó công bằng".

Khá dễ thấy, Martinez từ chối mọi sự thỏa hiệp về phong các thi đấu và tỏ rõ sự coi thường dành cho những ý kiến phản bác. Martinez muốn giành điểm của đối thủ và hy vọng sẽ làm được điều đó bởi ông khác biệt họ. Ông hiếm khi tập trung vào những bài tập phạt góc hay tình huống cố định trong đào tạo, bởi niềm tin rằng những thứ đó không xứng đáng với thương hiệu của bản thân. Đối với ông, chơi bóng là phải có sự mạo hiểm.

Thật không may cho Everton - và Wigan trước họ, đội bóng của Martinez đang thiếu trầm trọng những bàn thắng. Trong mùa giải 2012-13, Wigan xuống hạng với 73 bàn thua sau 38 trận. Đối với Everton hiện tại, hàng thủ của đội bóng cũng rất mong manh...

Một điểu chung khác nữa giữa Martinez và Guardiola đó là những lời động viên hết sức tích cực dành cho các học trò của mình. Martinez từng khen Gareth Barry là "một trong những cầu thủ Anh xuất sắc nhất lịch sử"; gần đây hơn, ông cũng thường ca ngợi Everton mỗi khi đội bóng tránh được một thất bại hoặc ra về chỉ với 1 điểm trong tay. Sự lạc quan quá đà hay nói cách khác đang biến Martinez trở thành một kẻ cường điệu và đó không phải điều hay ho. "CĐV chẳng hề muốn nghe HLV khen ngợi cầu thủ dù cho họ vừa ra sân và thua 1-3. Tôi không ghét bỏ Martinez nhưng tôi cho rằng vào mùa hè này, ông ấy cần ngồi lại và tìm một trợ thủ có thể giúp ông ấy cải thiện hàng phòng ngự", cựu danh thủ Southall cho hay.

Như ông Southall từng nói, Roberto Martinez không hoàn toàn thất bại. Mặt khác, triết lý bóng đá của Martinez cần một sự dài hơi. Romelu Lukaku, Ross Barkley, John Stones, Gerard Deulofeu... - Everton đang có những tài năng trẻ xuất sắc bậc nhất Premier League. Một số cái tên phù hợp với triết lý của Martinez và có thể sẽ được ông giữ lại Goodison Park.

Học viện bóng đá của Everton cũng được công nhận rộng rãi là một trong những nơi đào tạo bóng đá tốt nhất tại xứ sương mù hiện tại. Martinez đã mang cảm hứng từ La Masia của Barcelona, góp phần xây dựng các chương trình huấn luyện tài năng trẻ ở CLB, đưa những mô hình đào tạo bóng đá ở châu Âu như Futsal hay Rondos vào chương trình giảng dạy chính thức tại đây. Kết quả là rất khả quan, bằng chứng là Everton đang thu được "quả ngọt" ở các lứa tuổi.

Martinez ngày nay không phải cái tên tài năng nhất trong giới bóng đá Anh. Thời gian sẽ cho chúng ta biết liệu ông có thể học hỏi được từ những sai lầm của bản thân và thích nghi hơn với môi trường bóng đá Anh hay không. Biết đâu, một chút thực dụng sẽ mang lại hiệu quả tích cực hơn?

Mời quý độc giả theo dõi Truyền hình trực tuyến các kênh của Đài Truyền hình Việt Nam.