Trong những năm gần đây, cải cách thủ tục hành chính (TTHC) đã trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu của Chính phủ Việt Nam. Từ việc tinh gọn bộ máy, giảm bớt tầng nấc trung gian, đến việc phân cấp, phân quyền mạnh mẽ cho địa phương, tất cả đều hướng tới một nền hành chính phục vụ, năng động và gần dân hơn. Đặc biệt, sau khi hợp nhất hai Bộ thành Bộ Nông nghiệp và Môi trường, yêu cầu cải cách càng trở nên cấp bách. Không chỉ là câu chuyện tổ chức bộ máy mà còn là bài toán xác định lại ranh giới thẩm quyền, trách nhiệm của từng cấp, từng ngành, bảo đảm nguyên tắc "rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm".
Chủ trương phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền trong giải quyết TTHC không đơn thuần là sự dịch chuyển quyền lực hành chính, mà còn là sự thay đổi cách tiếp cận quản lý: Trung ương tập trung vào hoạch định chính sách và định hướng chiến lược, địa phương được trao quyền nhiều hơn để xử lý công việc nhanh chóng, sát thực tế, giảm thiểu sự phụ thuộc vào cơ quan cấp trên.
Mô hình phân cấp, phân quyền mà Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang triển khai được xây dựng trên một nguyên tắc cốt lõi: phân biệt rành mạch chức năng kiến tạo chính sách của Trung ương và quyền thực thi nhiệm vụ cụ thể của địa phương. Trung ương chỉ giữ lại thẩm quyền giải quyết TTHC thuộc ba nhóm chính: (1) các vấn đề liên quan đến quốc phòng, an ninh, đối ngoại, bảo vệ bí mật nhà nước; (2) quản lý hàng hóa xuất nhập khẩu theo thông lệ, điều ước quốc tế yêu cầu cơ quan trung ương thực hiện; và (3) những vấn đề có tính chất chung trên địa bàn cả nước hoặc liên vùng, liên tỉnh. Điều này không chỉ giúp giảm tải cho cơ quan Trung ương mà còn trao quyền chủ động, nâng cao trách nhiệm của chính quyền địa phương, từ đó loại bỏ các khâu trung gian, giảm chi phí tuân thủ cho người dân và doanh nghiệp, đồng thời thúc đẩy ứng dụng chuyển đổi số một cách hiệu quả.
Từ chỉ đạo của Đảng, Chính phủ đến hành động của Bộ Nông nghiệp và Môi trường
Để hiện thực hóa chủ trương, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã bám sát hàng loạt văn bản quan trọng của Trung ương và Chính phủ, trong đó có: Nghị quyết số 60-NQ/TW (12/4/2025) về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền, trách nhiệm; Kế hoạch số 447/KH-CP (17/5/2025) của Chính phủ về xây dựng các Nghị định phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền gắn với mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp; Công điện số 83/CĐ-TTg (07/6/2025) của Thủ tướng Chính phủ về tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; Công điện số 85/CĐ-TTg (10/6/2025) về tăng cường các giải pháp quản lý, bình ổn giá vật liệu xây dựng…
Tất cả những văn bản này đều hướng tới một điểm chung: xác định rành mạch chức năng kiến tạo chính sách của Trung ương với quyền thực thi của địa phương, qua đó tránh tình trạng "quyền treo" hoặc "trách nhiệm mờ".
Công cuộc phân cấp, phân quyền tại Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã được triển khai bài bản qua hai giai đoạn rõ rệt:
Giai đoạn trước hợp nhất Bộ (trước ngày 01/3/2025):
Ngay từ trước khi hợp nhất, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã cho thấy sự chủ động mạnh mẽ trong việc phân cấp theo Quyết định số 1015/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Nhiều lĩnh vực then chốt đã có sự chuyển dịch đáng kể về thẩm quyền giải quyết TTHC về địa phương như:
- Lĩnh vực Đất đai - Phân cấp gần như toàn diện: Luật Đất đai năm 2024 đã phân cấp hoàn toàn thẩm quyền chấp thuận chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa, đất rừng từ cấp trung ương về địa phương. Phần lớn các chỉ tiêu sử dụng đất trong quy hoạch cấp tỉnh và huyện cũng được phân cấp, cùng với thẩm quyền quyết định chính sách đặc thù về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư từ Thủ tướng Chính phủ cho Hội đồng nhân dân cấp tỉnh. Thậm chí, thủ tục cấp Chứng chỉ định giá đất tại Bộ đã được bãi bỏ.
- Lĩnh vực Biển và hải đảo - Trao quyền cho địa phương quản lý vùng biển: Các thẩm quyền giao, công nhận, gia hạn, thu hồi khu vực biển trong vùng 06 hải lý được phân cấp từ Thủ tướng và Bộ về UBND cấp tỉnh, trừ các trường hợp liên quan đến nhà đầu tư nước ngoài. Đây là bước đi mạnh mẽ, giúp địa phương chủ động hơn trong khai thác, sử dụng tài nguyên biển.
- Lĩnh vực Môi trường - Giảm 57% TTHC tại Bộ: Nghị định số 05/2025/NĐ-CP đã phân cấp 57% số lượng TTHC giải quyết tại Bộ về địa phương, đặc biệt trong thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) và cấp giấy phép môi trường. Tỷ lệ cắt giảm TTHC về ĐTM đạt 83%, về Giấy phép môi trường đạt 87,4%.
- Lĩnh vực Tài nguyên nước - Linh hoạt hơn cho sản xuất: Một phần thẩm quyền cấp, gia hạn, điều chỉnh giấy phép khai thác, sử dụng nước mặt đã được trao cho địa phương, giúp rút ngắn thời gian xử lý các dự án sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản.
- Lĩnh vực Địa chất và khoáng sản - Giao quyền khai thác tận thu: Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 phân cấp Cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản nhóm III, IV, và một phần nhóm I, II tại khu vực nhỏ lẻ. Quyền phê duyệt đề án điều tra địa chất bằng vốn ngân sách địa phương cũng được giao cho cấp tỉnh.
- Các lĩnh vực khác: Trồng trọt, chăn nuôi - thú y, thủy sản - kiểm ngư, lâm nghiệp - kiểm lâm, thủy lợi, quản lý chất lượng nông lâm sản, đa dạng sinh học… đều được phân cấp triệt để, giảm tối đa thủ tục phải xin ý kiến Bộ.
Tính đến ngày 01/3/2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã phân cấp cho địa phương giải quyết 310 trên tổng số 630 TTHC, đạt tỷ lệ gần 50%.
Giai đoạn sau hợp nhất Bộ (sau ngày 01/3/2025):
Sau khi hợp nhất và theo các chỉ đạo quyết liệt của Trung ương, Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tiếp tục rà soát, hoàn thiện quy định pháp luật và đề xuất cơ chế phân quyền, phân cấp một cách mạnh mẽ hơn. Trên cơ sở đó, Bộ đã trình Chính phủ ban hành 03 Nghị định và tự ban hành 18 Thông tư chuyên ngành để quy định chi tiết việc phân cấp, phân quyền. Cụ thể:
- Bộ tiếp tục đề xuất phân cấp, phân quyền thêm 189 TTHC (trong đó: 104 TTHC phân quyền và 85 TTHC phân cấp), cụ thể như sau:
- Lĩnh vực trồng trọt và bảo vệ thực vật: phân quyền 03, phân cấp 19
- Lĩnh vực chăn nuôi và thú y: phân quyền 12, phân cấp 09
- Lĩnh vực thủy sản và kiểm ngư: phân quyền 07, phân cấp 04
- Lĩnh vực lâm nghiệp và kiểm lâm: phân cấp 02
- Lĩnh vực thủy lợi: phân cấp 14
- Lĩnh vực quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản: phân cấp 08
- Lĩnh vực tài nguyên nước: phân cấp 18
- Lĩnh vực địa chất và khoáng sản: phân quyền 18
- Lĩnh vực môi trường: phân quyền 05
- Lĩnh vực đa dạng sinh học: phân cấp 05
- Lĩnh vực khí tượng thủy văn: phân quyền 02, phân cấp 01
- Lĩnh vực biển và hải đảo: phân quyền 09, phân cấp 05
- Lĩnh vực đất đai: phân quyền 48 TTHC.
Đến thời điểm hiện tại, Bộ Nông nghiệp và Môi trường có 590 TTHC thuộc phạm vi quản lý của Bộ (trong đó cấp bộ là 238, cấp tỉnh: 297, cấp xã: 52, cơ quan khác: 04)
Không chỉ dừng lại ở việc phân cấp thẩm quyền, Bộ NN&MT còn cắt giảm, đơn giản hóa mạnh mẽ các điều kiện đầu tư kinh doanh và chi phí tuân thủ:
- Giảm 32,66% điều kiện đầu tư kinh doanh (266/845 điều kiện).
- Giảm 34,41% thời gian giải quyết TTHC (5.735/16.667 ngày).
- Giảm 52,42% chi phí tuân thủ (tương đương hơn 5.000 tỷ đồng).
Để đảm bảo việc chuyển giao không làm gián đoạn hoạt động, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đưa ra các nguyên tắc và hướng dẫn cụ thể:
- Kế thừa toàn bộ hồ sơ, tài liệu, các bước đã thực hiện và kết quả giải quyết của cơ quan phân quyền, phân cấp trước đó. Tuyệt đối không được yêu cầu cá nhân, tổ chức nộp lại hồ sơ hay thực hiện lại các bước.
- Các cơ quan được phân quyền, phân cấp có trách nhiệm ngay lập tức công bố danh mục TTHC thuộc thẩm quyền giải quyết và tiếp nhận, thực hiện quản lý nhà nước đối với các nhiệm vụ được chuyển giao.
- Trong vòng 03 tháng kể từ ngày Nghị định phân cấp có hiệu lực, cơ quan phân quyền, phân cấp có trách nhiệm chuyển giao hồ sơ, dữ liệu liên quan cho cơ quan được phân quyền, phân cấp.
- Đối với một số TTHC đặc thù như kiểm tra chất lượng thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y nhập khẩu đang thực hiện trực tuyến trên Cổng thông tin Một cửa quốc gia, các cơ quan chuyên môn của Bộ sẽ tiếp tục thực hiện đến hết ngày 31/12/2026. Cơ quan được phân quyền, phân cấp sẽ tiếp nhận từ thời điểm này hoặc sớm hơn nếu hệ thống của họ kết nối được với Cổng.
- Các cơ quan phân quyền, phân cấp có trách nhiệm hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện các nhiệm vụ đã phân quyền, phân cấp, đảm bảo hiệu lực, hiệu quả. Đồng thời, các cơ quan nhận phân cấp không được phép phân cấp tiếp nhiệm vụ đã được phân cấp.
Những nỗ lực phân cấp, phân quyền và cắt giảm TTHC của Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang tạo ra bước chuyển lớn, mở đường cho một bộ máy hành chính gọn nhẹ, linh hoạt, hiệu quả. Việc trao quyền mạnh mẽ cho địa phương, giảm gánh nặng cho Trung ương, kết hợp với ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số, đang mở ra một giai đoạn mới, hứa hẹn nâng cao đáng kể hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, tạo động lực mạnh mẽ cho sự phát triển của ngành nông nghiệp và môi trường Việt Nam. Đây thực sự là một bước ngoặt mạnh mẽ, khẳng định cam kết của Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong việc đồng hành cùng Chính phủ kiến tạo một môi trường kinh doanh minh bạch, thuận lợi, vì sự phát triển bền vững của đất nước.
Bình luận (0)