Bước đi chiến lược của Tổng thống Trump hướng tới Trung Á

Tổng thống Donald Trump (ở giữa bên trái) tham dự bữa tối với các nhà lãnh đạo từ các quốc gia Trung Á, ngày 6/11/2025 tại Phòng phía Đông của Nhà Trắng ở Washington (Ảnh: AP)

Lãnh đạo các quốc gia gồm: Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan và Uzbekistan đã tham dự hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Trung Á trong bối cảnh Washington tăng cường chiến lược tiếp cận các kim loại đất hiếm quan trọng phục vụ công nghệ cao và quốc phòng.

Đây là hội nghị nằm trong khuôn khổ cơ chế hợp tác "C5+1" (gồm 5 nước Trung Á và Hoa Kỳ), đánh dấu mối quan tâm mới của Washington với khu vực từng bị xem là "ngoại vi" trong nhiều thập kỷ. Trung Á vốn sở hữu trữ lượng lớn kim loại đất hiếm và uranium - các nguyên liệu chiến lược cho điện thoại thông minh, xe điện, máy bay chiến đấu và năng lượng hạt nhân.

Mỹ hiện đang tìm cách giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc, quốc gia đang khai thác khoảng 70% trữ lượng đất hiếm toàn cầu và kiểm soát tới 90% công đoạn chế biến. Tại hội nghị "C5+1", Tổng thống Trump cam kết với các nhà lãnh đạo Trung Á rằng Washington sẽ "mở đường trực tiếp tới Nhà Trắng", đồng thời nhấn mạnh khu vực này "xứng đáng được chú ý hơn" trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ.

Trước đó, một nhóm nghị sĩ lưỡng đảng tại Quốc hội Mỹ đã giới thiệu dự luật nhằm bãi bỏ các rào cản thương mại thời Liên Xô vốn đang kìm hãm đầu tư Mỹ vào Trung Á. Trong buổi tiếp đón các nhà lãnh đạo Trung Á tại Bộ Ngoại giao Mỹ ngày 5/11 nhân dịp kỷ niệm 10 năm thành lập cơ chế C5+1, Ngoại trưởng Marco Rubio đã tuyên bố rằng đây là cơ hội mới đầy hứa hẹn, khi lợi ích quốc gia của hai bên đang hội tụ.

Thực tế, các nước Trung Á lâu nay xuất khẩu kim loại chiến lược chủ yếu sang Trung Quốc và Nga. Đơn cử, Kazakhstan năm 2023 xuất khoảng 3,07 tỷ USD kim loại quan trọng cho Trung Quốc và 1,8 tỷ USD cho Nga, nhưng chỉ khoảng 544 triệu USD cho Mỹ. Các chuyên gia vì thế đánh giá Trung Á đang là "mảnh ghép" chiến lược để Mỹ giành lại vị thế trong chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng, đồng thời giảm ảnh hưởng của Trung Quốc và Nga tại khu vực.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu này, các quốc gia Trung Á cần nguồn vốn và công nghệ từ bên ngoài để khai thác và chế biến khoáng sản - lĩnh vực mà họ còn nhiều hạn chế. Mỹ - đang mở rộng hợp tác với khu vực này - nhưng cũng phải cạnh tranh quyết liệt với Trung Quốc và Nga.

Trong khi đó, Trung Quốc từ đầu năm đã bắt đầu điều chỉnh chính sách xuất khẩu đất hiếm, mở rộng hạn chế trước khi tạm hoãn thực thi sau cuộc gặp giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình tại Hội nghị Cấp cao APEC vừa qua. Động thái này được xem là nỗ lực của Bắc Kinh nhằm duy trì ảnh hưởng trong lĩnh vực khoáng sản chiến lược.

Với việc tổ chức hội nghị C5+1 tại Washington và đặt trọng tâm vào tài nguyên chiến lược, Mỹ đang cho thấy một chuyển hướng đáng kể trong chính sách đối ngoại và công nghiệp của mình - từ tập trung khu vực châu Á - Thái Bình Dương sang khai thác tiềm năng Trung Á.

Bước đi này được coi là mắt xích quan trọng trong chiến lược rộng lớn hơn của Washington - đảm bảo nguồn cung khoáng sản chiến lược cho công nghệ và quốc phòng, củng cố quan hệ với các quốc gia có vị thế địa - kinh tế quan trọng, đồng thời giảm sự phụ thuộc vào Bắc Kinh.