Chính quyền địa phương hai cấp: Phân quyền sâu, trách nhiệm lớn

Giám sát thực tế để vận hành thông suốt

Chiều 29/10/2025, Tổ công tác giám sát số 13 của Ban Thường vụ Thành ủy TP Hồ Chí Minh, do ông Nguyễn Văn Thọ – Phó Chủ tịch Thường trực UBND Thành phố làm Tổ trưởng – đã có buổi làm việc với các phường, xã gồm: Bình Tây, Bình Tiên, Phú Lâm, Bình Phú, Bắc Tân Uyên, Thường Tân, Cát Lái, Hiệp Bình và An Khánh về việc triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Buổi làm việc được tổ chức theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến, thể hiện tinh thần chủ động của Thành ủy và UBND Thành phố trong việc tiếp cận, hỗ trợ cơ sở.

Tại buổi làm việc, ông Nguyễn Ngọc Cường – Phó Chánh Văn phòng UBND Thành phố – đề nghị các đơn vị được giám sát chuẩn bị báo cáo đầy đủ, đặc biệt tập trung những khó khăn, vướng mắc trong công tác: bảo vệ bí mật Nhà nước, phòng chống tham nhũng – lãng phí, sắp xếp trụ sở công vụ dôi dư sau khi sáp nhập/tổ chức lại bộ máy. Ông nhấn mạnh: "Việc giám sát không chỉ nhằm kiểm tra mà còn để hỗ trợ cơ sở tháo gỡ vướng mắc, giúp chính quyền hai cấp vận hành trơn tru hơn".

Từ thực tiễn cơ sở, nhiều vấn đề mới xuất hiện

Đại diện các phường, xã đã phản ánh nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Phường Bình Tiên cho biết, giai đoạn đầu đã chủ động giải quyết nhiều việc, nhưng hiện nay vẫn còn vướng mắc khi xây dựng mô hình trạm y tế phường và việc tiếp nhận chức năng, nhiệm vụ của Văn phòng Đăng ký đất đai tại cơ sở.

Phường Phú Lâm chia sẻ, sau khi sáp nhập, vẫn tồn tại trụ sở dôi dư, khó khăn trong điều chỉnh quy hoạch phục vụ phát triển y tế – giáo dục, và đề xuất về bố trí trụ sở sinh hoạt khu phố, điều tiết cán bộ.

Phường Bình Tây phản ánh thiếu nhân sự công nghệ thông tin tại phường để thúc đẩy chuyển đổi số ở khu phố; đề nghị Thành phố có giải pháp đồng bộ, lâu dài.

Tất cả các đơn vị đều kiến nghị Thành phố sớm có cơ chế phân cấp, phân quyền rõ ràng hơn, đồng thời hỗ trợ về nhân sự, hạ tầng và nguồn lực để đảm bảo tính đồng bộ giữa các phường, xã.

Những thực tiễn này cho thấy dù mô hình đã được triển khai, nhưng việc vận hành hiệu quả còn phụ thuộc lớn vào khả năng giải quyết "cơ sở vật chất", "nhân lực", "quy hoạch" và "chuyển đổi số" tại địa bàn phường, xã – điều mà phân quyền chỉ là bước đầu, còn trách nhiệm vận hành mới là thách thức chính.

Phân quyền sâu – trách nhiệm lớn và hoàn thiện thể chế

Ở góc độ trung ương, trong khi mô hình chính quyền hai cấp đang được triển khai, thì tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV đang xem xét nhiều dự luật có tác động trực tiếp tới chính quyền địa phương: như Luật Đất đai (sửa đổi), Luật Quy hoạch (sửa đổi) và các nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính. Nếu được thông qua, những chính sách này sẽ mở rộng thẩm quyền cho cấp tỉnh và cơ sở trong việc quản lý đất đai, quy hoạch, đầu tư công và phân bổ nguồn lực – vốn là các lĩnh vực then chốt của chính quyền địa phương.

Tuy nhiên, phân quyền đi kèm trách nhiệm lớn. Chính quyền địa phương hai cấp không chỉ được giao thêm quyền mà còn cần chịu trách nhiệm rõ ràng hơn trong tổ chức thực hiện, kiểm tra, giám sát và chịu hậu quả nếu không hoàn thành nhiệm vụ. Theo lãnh đạo nhiều phường, xã ở TP Hồ Chí Minh, điều này đòi hỏi:

Thứ nhất: Thể chế pháp lý rõ ràng, minh bạch, tránh chồng chéo, đặc biệt trong phân cấp, ủy quyền, phân định nhiệm vụ, trách nhiệm giữa cấp tỉnh, cấp huyện/xã.

Thứ hai: Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ ở cơ sở cả về chuyên môn, công nghệ thông tin, chuyển đổi số; đảm bảo cơ sở vật chất, trụ sở, nguồn lực thực hiện nhiệm vụ mới.

Thứ ba: Kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc thực thi ở cơ sở và có cơ chế hỗ trợ kịp thời khi phát sinh vướng mắc để tránh tình trạng "có quyền nhưng không làm được".

Thứ tư: Kết nối giữa trung ương – địa phương – cơ sở: từ Quốc hội, Chính phủ đến UBND Thành phố tới các phường, xã cần có luồng thông tin, phản hồi, điều chỉnh liên tục dựa vào thực tiễn.

Riêng tại TP Hồ Chí Minh, việc Tổ công tác giám sát số 13 làm việc trực tiếp với phường, xã được chính quyền Thành phố đánh giá tạo hiệu ứng tốt: lắng nghe thực tiễn, tháo gỡ khó khăn tại cơ sở, không để hệ thống mới bị "lệch nhịp". Những kiến nghị, đề xuất từ cơ sở sẽ là dữ liệu quan trọng để Thành phố và trung ương tiếp tục hoàn thiện thể chế và cơ chế vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp.