Nguyên nhân khiến Việt Nam từ vị trí tăng trưởng cao xuống dưới trung bình của thế giới
Ngày 27/9, tại Nhà Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ và Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đồng chủ trì Tọa đàm tham vấn chuyên gia về kinh tế - xã hội.
Phát biểu bế mạc tọa đàm, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ gửi lời cảm ơn đến các đại biểu, chuyên gia trong nước và quốc tế đã tham dự Tọa đàm và cho ý kiến tâm huyết, trách nhiệm với khát khao cống hiến đóng góp cho đất nước và Quốc hội.
Đây là cuộc Tọa đàm tham vấn chuyên gia đầu tiên được tổ chức trong nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV nhưng đã thu hút được nhiều ý kiến chất lượng, sâu sắc. Các ý kiến, đề xuất tại Tọa đàm là chất liệu quan trọng để các cơ quan của Quốc hội thẩm tra chính thức các báo cáo kinh tế, xã hội của Chính phủ trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ Hai tới; cũng là cơ sở để Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, nghiên cứu và triển khai các công việc thuộc thẩm quyền để cùng với Chính phủ và cả hệ thống chính trị sớm đưa đất nước vượt qua những khó khăn hiện nay.
Ghi nhận các ý kiến trao đổi, thảo luận tại Tọa đàm, điểm lại những nội dung chính Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, các đại biểu đều thống nhất rằng, việc kiểm soát thành công dịch COVID-19 và một số giải pháp, chính sách hỗ trợ mạnh mẽ của năm 2020 đã giúp Việt Nam ngăn chặn suy giảm kinh tế, bảo vệ sức khỏe, tính mạng người dân, giúp Việt Nam đạt mức tăng trưởng 2,91% - một trong những mức cao nhất thế giới và được duy trì khá tốt những tháng đầu năm 2021.
Tuy nhiên, do đại dịch, sức khỏe người dân và doanh nghiệp bị suy giảm đáng kể. Cùng với đó, với chủng mới của virus, dịch bệnh bùng phát mạnh trở lại vào năm 2021, tác động nặng nề đến kinh tế - xã hội, hệ thống y tế và sức khỏe thể chất và tinh thần người dân.
Chủ tịch Quốc hội cho biết, theo đại diện của Ngân hàng thế giới và các ý kiến thảo luận đã xác định 5 nguyên nhân khiến cho Việt Nam chuyển từ vị trí "ngôi sao" của thế giới trong năm 2020 xuống tốc độ tăng trưởng trung bình của thế giới vào 2021 và các năm tiếp theo.
Theo đó, các nguyên nhân được chỉ ra là:
- Tình hình y tế đang chuyển biến xấu;
- Chương trình vaccine triển khai chậm, đứng sau các nước trong khi vực ASEAN về độ phổ cập vaccine;
- Việc áp dụng các biện pháp cách ly, phong tỏa, hạn chế di chuyển nghiêm ngặt hơn và trong tổ chức thực thi còn thiếu đồng bộ, nhất quán, thiếu linh hoạt phối hợp, tác động đến kết quả của phòng chống dịch và trong duy trì chuỗi cung ứng và hoạt động của kinh tế xã hội;
- Các chương trình ứng phó quy mô còn khiêm tốn tính trên tỷ lệ GDP, thiếu cân bằng giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ, tài khóa chủ yếu giãn hoãn các khoản thuế, giảm chậm nộp và trực tiếp chi tiền mặt còn ít;
- Các chương trình trợ giúp xã hội quy mô vẫn còn hạn chế.
Các đại biểu cũng đã đưa ra nhận định về xu hướng tình hình thế giới năm 2021 và thời gian tới. Theo đó, dự báo tăng trưởng thế giới ở mức 5,6%-6% tuy nhiên triển vọng kinh tế toàn cầu có sự phân hóa sâu sắc. Có nhóm các nước phục hồi mạnh là các nước phát triển do chủ động vaccine, đạt miễn dịch cộng đồng và có quy mô các gói hỗ trợ rất lớn, siêu nới lỏng cả về tài chính và tiền tệ. Nhóm các nước phục hồi chậm đối mặt với rủi ro bùng phát trở lại của dịch bệnh, số ca tử vong tăng là ở những nước đang phát triển trong đó có Việt Nam.
Chủ tịch Quốc hội bày tỏ tán thành với nhận định của đại diện Quỹ Tiền tệ quốc tế IMF đưa ra tại Tọa đàm là việc phục hồi kinh tế vẫn chưa thể được đảm bảo ngay cả ở những nước có tỷ lệ lây nhiễm thấp nếu vẫn tồn tại dịch ở các nước khác, do đó cần chia sẻ bình đẳng vaccine. Đồng thời rủi ro toàn cầu có thể có suy giảm tăng trưởng trong trung và dài hạn. Đây là rủi ro kép. Chiến lược vaccine toàn cầu chậm hơn dự kiến, độ bao phủ không đồng đều. Chính sách tài chính, tài khóa toàn cầu có thể bị thắt chặt hơn nêu các nước tiên tiến thắt chặt chính sách tài khóa, tiền tệ nhanh hơn dự kiến để đối phó với rủi ro gia tăng lạm phát sau thời gian siêu nới lỏng.
Với nhận định này, Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ và Quốc hội cần tính toán kỹ những tác động này. Vì khi chúng ta bắt đầu phục hồi được thì các nước phát triển có thể đã thắt chặt chi tiêu để đối phó với những bất ổn vĩ mô. Nếu tăng trưởng kinh tế của các đối tác chiến lược, thành viên các Hiệp định thương mại tự do như CPTPP, RCEP, EVFTA… chững lại hoặc suy giảm sẽ ảnh hưởng tới sự phục hồi của Việt Nam. Do đó, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh “không thể lạc quan một chiều được”, phải đánh giá, dự báo được để có những chính sách phù hợp.
Vận dụng linh hoạt, sáng tạo mục tiêu kép trong điều kiện bình thường mới
Tại Tọa đàm, các đại biểu cũng trao đổi về các biện pháp phòng, chống dịch và thích ứng với dịch bệnh, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ ghi nhận nhiều diễn giả dự báo chưa thể khắc phục được ngay dịch bệnh trong năm 2021-2022 và có thể kéo dài; ngày càng nhiều nước chuyển sang mô hình thích ứng, sống chung an toàn với dịch bệnh, chuyển từ đóng cửa, giãn cách sang tăng nhanh tiêm vaccine và giảm tỷ lệ tử vòng, tăng khả năng sẵn sàng của hạ tầng y tế và nâng cao ý thức Nhân dân.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ chủ trì tọa đàm
Về một số bài học của quốc tế có thể gợi ý chính sách cho Việt Nam, các chuyên gia cho rằng, mục tiêu xuyên suốt là bảo vệ sức khỏe nhân dân cả về thể chất và tinh thần; đồng thời duy trì linh hoạt các hoạt động kinh tế, xã hội bình thường ở mức độ tối đa có thể trong điều kiện có dịch bệnh.
Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, thực chất ở đây là tìm điểm cân bằng tối ưu giữa mục tiêu phòng, chống dịch và phát triển kinh tế, xã hội để có các biện pháp phù hợp, áp dụng linh hoạt theo thời điểm, địa điểm, diễn biến của dịch, không nhất thiết phải trên diện rộng mà phải có lộ trình, mở dần nhưng có kiểm soát để vừa bảo vệ thành quả chống dịch vừa phục hồi được kinh tế.
Để thực hiện được mô hình này thì có 3 điều kiện:
Một là, ý thức của người dân và cộng đồng, nhất là ý thức tự bảo vệ sức khỏe;
Hai là, tiêm chủng vaccine và năng lực của hệ thống y tế;
Ba là, sự linh hoạt, không cứng nhắc, kịp thời điều chỉnh và thích ứng với diễn biến của dịch bệnh, tính toán kỹ lưỡng bài toán giữa lợi ích và chi phí, trong đó có lợi ích về kinh tế, y tế, xã hội, chính trị, không để đứt gãy chuỗi sản xuất… Cần có khung chính sách về thích ứng với COVID-19 được nghiên cứu, thảo luận kỹ lưỡng, thấu đáo, quyết định một cách quyết đoán và tổ chức thực hiện nhất quán từ trên xuống dưới.
Cùng với đó, cần coi trọng vai trò của công nghệ và dữ liệu khoa học, dữ liệu về dịch tễ học. Cần có lộ trình mở cửa nền kinh tế phù hợp trên cơ sở tỷ lệ tiêm chủng vaccine, không mở cửa ồ ạt, đồng đều mà có lộ trình, có điều kiện cho từng ngành, lĩnh vực, đối tượng cá nhân và doanh nghiệp. Chống dịch và phát triển kinh tế phải hết sức chú trọng khía cạnh xã hội và tâm lý của người dân. Nới lỏng có chọn lọc một số hoạt động xã hội để hạn chế sức ép của dịch bệnh đối với xã hội.
Về mục tiêu, các chuyên gia cho rằng, cần vận dụng linh hoạt, sáng tạo mục tiêu kép trong điều kiện bình thường mới, trong đó, mục tiêu xuyên suốt là bảo vệ sức khỏe của người dân là trên hết và trước hết. Nhiều ý kiến cho rằng, cuối năm 2021 có thể chuyển sang giai đoạn thích ứng với COVID-19, khôi phục kinh tế, xã hội với lộ trình và bước đi cụ thể, tạo nền tảng và bước đi vững chắc cho phục hồi kinh tế trong năm 2022 và các năm tiếp theo.
Về quan điểm, các chuyên gia nhấn mạnh, thích ứng với COVID-19 phải sử dụng tổng hợp các chính sách, phương thức, cách làm, biện pháp phù hợp trên cơ sở chủ động, khoa học, sáng tạo để đạt hiệu quả cao hơn cả về phòng, chống dịch và phục hồi kinh tế.
Dự báo dịch bệnh còn kéo dài nên các chính sách, biện pháp phòng, chống dịch và thích ứng với diễn biến của dịch bệnh cần tính đến tác động lâu dài; xử lý hài hòa các mối quan hệ giữa y tế và kinh tế, xã hội, trong đó cần nhấn mạnh y tế là trụ cột, khoa học công nghệ là then chốt, kinh tế là nền tảng và bảo đảm an sinh xã hội, giữ vững ổn định chính trị xã hội là nhiệm vụ thường xuyên. Các chính sách, biện pháp thích ứng với đại dịch phải dựa trên cơ sở khoa học, thận trọng, kỹ lưỡng, đánh giá tổng thể và có lộ trình thực hiện phù hợp. Huy động phân bổ nguồn lực xã hội cho công tác phòng, chống dịch phải có trọng tâm, trọng điểm, đúng mục tiêu, đúng đối tượng, tiết kiệm và hiệu quả, dự báo được những tác động lâu dài.
Tranh thủ tối đa việc thích ứng để làm động lực cho việc hoàn thiện thể chế. Tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng bền vững, bao trùm, nhất là chuyển mạnh sang số hóa. Hạ tầng số hiện đại cộng với niềm tin số là thời cơ để các nước bứt phá. Do đó, phải đẩy mạnh số hóa, xanh hóa nền kinh tế, hiện đại hóa nền y tế, cải thiện năng lực quản trị quốc gia, quản trị doanh nghiệp… Trên cơ sở đó có kế hoạch và giải pháp cụ thể cho năm 2021-2022 và tính toán những biện pháp lâu dài cho giai đoạn tới.
Các chuyên gia cũng đề nghị Quốc hội cần tăng cường hơn nữa năng lực hoàn thiện thể chế, nhất là thể chế cho tăng trưởng xanh, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, các mô hình kinh tế mới… Tăng cường giải trình tại các Ủy ban của Quốc hội để đồng hành hiệu quả nhất với Chính phủ, Thủ tướng trong công tác phòng, chống dịch, dưới sự lãnh đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và huy động tối đa sức mạnh của cả hệ thống chính trị. Tăng cường giám sát để bảo đảm công khai, minh bạch trong quá trình ban hành chính sách và thực thi chính sách, nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động của Tổ thường trực của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phòng, chống COVID-19 để hoàn thiện thể chế, kiến tạo phát triển trong giai đoạn đặc biệt hiện nay.
Chủ tịch Quốc hội cho biết, các ý kiến tại Tọa đàm sẽ được các Ủy ban của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ được nghiên cứu kỹ lưỡng trong quá trình thẩm tra, xem xét, quyết định các chính sách phát triển kinh tế - xã hội. Quốc hội và Chính phủ đang rất quyết liệt trong việc hoàn thiện thể chế. Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã quyết định sẽ tổ chức Diễn đàn kinh tế xã hội thường niên (dự kiến trong quý I/2022 về chủ đề Phục hồi kinh tế sau đại dịch).
"Tôi tin tưởng rằng, những khó khăn hiện nay chỉ là trước mắt, tạm thời, chúng ta vẫn có những nền tảng tốt để có thể sớm trở lại trạng thái bình thường trước đại dịch. Với sự chung sức đồng lòng, chúng ta sẽ vượt qua những khó khăn, thách thức trong giai đoạn đặc biệt này" - Chủ tịch Quốc hội phát biểu bế mạc tọa đàm.
Bài tuyên truyền thực hiện Nghị quyết 84/NQ-CP ngày 29/5/2020 của Chính phủ.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!