Khi bắt tay vào triển khai một nhiệm vụ khoa học mới, các nhà khoa học tại Viện Công nghệ sinh học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, thường phải lên dự toán trước 1-2 năm xem cần mua những thiết bị, vật tư gì, trọng lượng bao nhiêu?
Nếu được phê duyệt, họ tiếp tục chờ làm thủ tục đấu thầu, kéo dài thậm chí đến nửa năm. Như vậy, phải đến 2 năm sau mới bắt tay vào nghiên cứu được. Để đảm bảo kịp tiến độ đề tài, nhà khoa học phải tự loay hoay, vận dụng mọi cách để có được vật tư làm thí nghiệm.
Tại Viện Khoa học vật liệu, các nhà khoa học cho biết đề tài được tài trợ từ nguồn ngoài ngân sách Nhà nước kinh phí lớn nhưng thủ tục khai báo vật tư chỉ cần khoảng vài dòng. Còn đề tài do ngân sách Nhà nước cấp, thủ tục phức tạp gấp hàng chục lần. Thủ tục nhiều nên giấy tờ của Viện để thanh toán bao giờ cũng nhiều hơn cả báo cáo tổng kết đề tài.
Nếu đề tài do nguồn ngoài ngân sách nhà nước tài trợ, thì thủ tục mua vật tư nghiên cứu rất linh hoạt, được mua làm nhiều lần. Còn với những đề tài do ngân sách Nhà nước cấp, họ phải mua toàn bộ trong một lần dù có thể sau 2 năm, vật tư, công nghệ thay đổi.
Thủ tục phức tạp, đến lúc nghiệm thu kết quả đề tài cũng có phần cứng nhắc. TS Trịnh Thành Trung, Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, kết quả nghiên cứu đề tài khoa học thường phải đúng như dự kiến ban đầu mới được nghiệm thu. Do vậy, họ phải công bố những kết quả đúng như dự kiến mặc dù có thể kết quả nghiên cứu rẽ sang một hướng khác.
Có thể thấy, cơ chế quản lý khoa học còn cứng nhắc đang tạo ra những rào cản trên con đường nghiên cứu, sáng tạo, tìm kiếm các hướng đi đột phá của các nhà khoa học. Vì vậy, cần sự thay đổi trong tư duy quản lý, đặc biệt là quản lý tài chính và nghiệm thu kết quả nghiên cứu.
Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh mục tiêu thúc đẩy đổi mới sáng tạo, ứng dụng mạnh mẽ khoa học và công nghệ, nhất là những thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, tạo động lực mạnh mẽ cho phát triển nhanh và bền vững. Việc tháo gỡ các nút thắt, khai thông chính sách có vai trò quyết định trong việc thực hiện thành công và bền vững các mục tiêu mà Nghị quyết XIII của Đảng đã đề ra.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!