Cách đây hơn 50 năm, ngày 9/8/1968, chân đập ở hồ Tân Minh (xã Thanh Vận - Chợ Mới, Bắc Kạn) bất ngờ bị vỡ, khiến 13 chiến sỹ thanh niên xung phong đang làm nhiệm vụ hi sinh. Thế nhưng cho đến hôm nay, những nỗi đau lại một lần nữa đến với thân nhân các liệt sỹ khi họ phát hiện rằng bên dưới những ngôi mộ vẫn quanh năm thờ cúng trong nghĩa trang không hề có hài cốt mà chỉ toàn đất đá.
Đập thủy lợi Tân Minh, nguồn cung cấp nước tưới tiêu cho hàng nghìn ha đất nông nghiệp của xã Thanh Vận, cũng là nơi ghi dấu sự hy sinh của 13 chiến sỹ thanh niên xung phong của đơn vị C933 khi xây dựng con đập này.
Sau 3 lần quy tập, hài cốt của 13 chiến sỹ thanh niên xung phong đã được đưa về nghĩa trang liệt sỹ tỉnh Bắc Kạn, thế nhưng tất cả đều không xác định được danh tính.
Theo đề nghị của thân nhân các liệt sỹ, Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh Bắc Kạn đã tiến hành khai quật phần mộ của 13 thanh niên xung phong để giám định ADN. Người thân của các liệt sỹ cũng được mời đến lấy mẫu để so sánh. Thế nhưng hy vọng bao nhiêu thì thất vọng bấy nhiêu khi bên dưới 13 ngôi mộ không hề có hài cốt. Chỉ có những chiếc túi nylon đựng đất, đá bên trong. Ngay cả đến tiểu sành, một vật dụng tùy táng bắt buộc phải có khi quy tập hài cốt liệt sỹ, ở dưới những ngôi mộ này cũng không có.
Câu hỏi "Trách nhiệm thuộc về ai?" cũng đã được phóng viên VTV chuyển tới Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh Bắc Kạn - đơn vị chủ trì cuộc khai quật cũng như quản lý tất cả các chính sách thương binh liệt sỹ trên địa bàn. Tuy nhiên, đơn vị này không còn giữ được bất cứ tài liệu gì liên quan đến việc quy tập hài cốt của C933 thanh niên xung phong. Theo lãnh đạo Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh Bắc Kạn, những túi nylon đất đá được tìm thấy có thể do hài cốt đã hóa thành đất. Tuy nhiên, chính trong buổi khai quật, ngôi mộ thứ 14 của liệt sỹ thuộc một đơn vị khác cũng nằm trong danh sách giám định AND lại có đầy đủ tiểu sành, hài cốt. Liệt sỹ này cũng hy sinh năm 1968, tại tỉnh Bắc Kạn, chỉ khác đơn vị với 13 liệt sỹ thanh niên xung phong. Sự việc này khiến cho lời giải thích hài cốt để lâu hóa thành đất trở nên khó thuyết phục đối với thân nhân của 13 liệt sỹ thuộc C933.
Đến thời điểm hiện tại, 13 phần mộ đã được xây trả lại nguyên trạng, thế nhưng câu hỏi "Sau 3 lần quy tập, hài cốt các liệt sỹ giờ đang ở đâu?" vẫn chưa có lời giải.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!