những vụ tử nạn xảy ra mà nguyên nhân được đổ cho nạn nhân hoặc những hòn đá vô tri vô giác. Doanh nghiệp ở đâu và quy trình an toàn lao động liệu đã đảm bảo cho tính mạng của những người thợ nghèo khổ này?
Đã có hàng loạt cái chết của người lao động, nhưng vì sao vẫn chưa có vụ nào được khởi tố?
Chừng nào hoạt động khai thác đá ở các địa phương chưa được đảm bảo an toàn thì sẽ vẫn phải trả giá bằng xương máu và sinh mạng của những người lao động. Chỉ riêng tại địa bàn huyện Kim Bảng, Hà Nam, từ đầu năm đến nay đã xảy ra 4 vụ tử nạn tại mỏ khai thác đá. Nếu may mắn sống sót, họ phải sống cuộc đời tàn tật sau này.
Từ một người khỏe mạnh, phút chốc anh Nguyễn Văn Lập (xã Tân Sơn, huyện Kim Bảng, Hà Nam) đã trở thành tàn tật. Hơn 1 năm nay, cuộc sống chỉ vỏn vẹn trên chiếc giường vài m2. Bị chấn thương sọ não vì đá rơi trúng đầu khi đang khai thác, vụ tai nạn thập tử nhất sinh khiến anh bại liệt.
Mỏ đá giờ là thứ duy nhất mà trong tâm trí anh còn nhớ vì đã trở thành nỗi sợ hãi không thể nào quên. Đi làm đá để có tiền trả nợ nhưng giờ anh trở thành gánh nợ của cả gia đình khi chỉ riêng khoản tiền vay để phẫu thuật đã lên đến vài trăm triệu đồng.
Ở ngôi làng thuộc xã Thanh Sơn, huyện Kim Bảng nằm sát dãy núi đá, nhiều người vẫn rỉ tai nhau gọi đây là làng góa chồng bên mỏ đá. Vì trong vòng chục năm trở lại đây, theo con số thống kê chưa đầy đủ, đã có hơn chục vụ tử nạn khiến nhiều gia đình lâm cảnh tang thương khi vợ mất chồng, con mất bố mà nguyên nhân do tai nạn trong khi khai thác đá.
Nhóm phóng viên thực hiện loạt phóng sự cho rằng, điều khiến họ thấy khó hiểu đến từ các con số thống kê các vụ tử nạn, khi có sự vênh nhau giữa chính các cấp cơ quan có thẩm quyền.
Theo báo cáo của Sở LĐ-TB&XH tỉnh Hà Nam, trong 3 năm gần đây xảy ra 2 vụ, khiến 2 người tử nạn tại mỏ đá trên địa bàn. Trong khi theo thống kê của riêng Công an huyện Kim Bảng, một huyện trong tỉnh, trong 3 năm đã có 6 vụ tử nạn tại mỏ đá trên địa bàn.
Một điểm chung dễ nhận thấy là đá rơi và người lao động tự ngã được kết luận là 2 nguyên nhân dẫn đến hàng loạt vụ tử nạn của người lao động tại các mỏ đá ở Hà Nam, Hòa Bình trong nhiều năm trở lại đây. Vì xác định lỗi thuộc về những người đã khuất hay những hòn đá vô tri nên không có vụ tử nạn nào bị khởi tố hình sự để điều tra trong những năm qua.
Tuy nhiên, tại buổi làm việc với phóng viên, lãnh đạo Cục An toàn lao động, Bộ LĐ-TB&XH cho biết, qua đánh giá các biên bản điều tra tai nạn lao động tại mỏ đá lại xác định, nguyên nhân chủ yếu của số vụ tử nạn là do lỗi của chủ sử dụng lao động khi vi phạm tiêu chuẩn, quy chuẩn về an toàn khai thác mỏ với tỷ lệ 50% trên tổng số vụ.
Ông Nguyễn Anh Thơ, Phó Cục trưởng Cục An toàn lao động, Bộ LĐ-TB&XH cho biết: "Qua biên bản điều tra thấy rất rõ vi phạm pháp luật về các quy chuẩn, tiêu chuẩn. Còn vì lý do gì không được khởi tố, đưa ra xét xử thì cần phải có tìm hiểu và trao đổi thêm. Có những vụ, nguyên nhân tai nạn chết người lại không gắn nhiều với quá trình lao động. Vì vậy, quá trình điều tra tiến hành không đầy đủ và nghiêm túc".
Có nhiều lý do khách quan có thể khiến quá trình điều tra gặp nhiều khó khăn trở ngại chẳng hạn như là gia đình nạn nhân từ chối giám định pháp y, doanh nghiệp giấu thông tin khiến hiện trường vụ tai nạn bị xáo trộn. Tuy nhiên, có một thực tế, khi xảy ra các vụ tử nạn, doanh nghiệp thường nhanh chóng dùng tiền để thỏa thuận với gia đình nạn nhân để tránh kiện tụng về sau.
Vì đã nhanh chóng thỏa thuận với gia đình nạn nhân nên công ty khai thác đá cũng yên tâm khi cho rằng vụ việc nhanh chóng được khép lại hồ sơ sau đó. Vì đã đồng ý với thỏa thuận bồi thường cùng yêu cầu không kiện tụng của chủ mỏ đá nên khi làm việc với cơ quan công an, phía gia đình nạn nhân cũng không có ý kiến gì nữa.
Có một thực tế đang tồn tại mà các địa phương như Hòa Bình hay Hà Nam, nơi tập trung nhiều mỏ khai thác đá lộ thiên, phải thẳng thắn thừa nhận là tình trạng khai thác sai thiết kế vẫn diễn ra phổ biến tại tất cả các mỏ trên địa bàn. Chủ mỏ được trục lợi từ hành vi sai trái này nhưng ngược lại, họ lại đẩy những người lao động phải làm việc trong điều kiện phải đối mặt với nhiều rủi ro.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!