Đây là thông tin được chia sẻ tại tọa đàm "Ô nhiễm không khí và giao thông: cơ hội và thách thức cho Việt Nam và thế giới" diễn ra trong sáng 5/12, trong khuôn khổ Tuần lễ khoa học công nghệ của Quỹ VinFuture 2024.
Tại tọa đàm, các diễn giả đều cho rằng, ô nhiễm không khí là vấn đề nghiêm trọng tại nhiều khu vực, trong đó hoạt động giao thông vận tải là nguồn chính gây khói mù đô thị và suy thoái môi trường. Quá trình chuyển đổi hướng tới giao thông xanh như việc sử dụng xe điện (EV) đang cho thấy những cơ hội và thách thức đối với nỗ lực cải thiện chất lượng không khí.
Các diễn giả trong phiên tọa đàm
Phát biểu tại tọa đàm, PGS. Hồ Quốc Bằng - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, các nguồn gây ô nhiễm không khí của hai thành phố lớn là Hà Nội và TP Hồ Chí Minh chủ yếu là từ sản xuất công nghiệp, giao thông vận tải...
Theo số liệu thống kê vào năm 2022, Hà Nội, với khoảng 8,5 triệu dân có hơn 6 triệu xe máy, 690.000 ô tô, cùng khoảng 2.000 nhà máy. Các hoạt động giao thông đường bộ phát thải ra các khí như NOx (87%), CO (92%), SO2 (57%), NMVOC (86%), CH4 (96%) và 74% PM2.5. Hoạt động sản xuất công nghiệp phát thải 39% khí SO2 tại Hà Nội.
PGS. Hồ Quốc Bằng - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh
Còn tại TP Hồ Chí Minh, với hơn 9 triệu dân, có gần 7,4 triệu xe máy và 400.000 ô tô và 2780 cơ sở công nghiệp phát thải. Trong đó giao thông chủ yếu phát thải các chất ô nhiễm như NO2, CO (97,8%), SO2 (37,7%), NMVOC (42,9%), CH4, nhất là bụi mịn PM2.5 (18%).
Chia sẻ tại tọa đàm, GS. Yafang Cheng - Viện nghiên cứu Hóa học Max Planck (Đức), cho hay, khi chúng ta hít thở sâu là hít hàng triệu hạt bụi mịn trong không khí. Aerosol được hình thành từ các hạt bụi mịn, khó nhìn thấy nhưng đã góp phần làm tăng tỷ lệ tử vong trên toàn cầu.
Số liệu thống kê vào năm 2019 cho thấy, Aerosol đã góp phần khiến khoảng 9 triệu người ở độ tuổi trẻ tử vong. So với 7 triệu người chết vì đại dịch COVID-19 thì con số này cho thấy ô nhiễm không khi đang là vấn đề vô cùng cấp bách, cần phải được giải quyết nhanh chóng.
GS Cheng nhấn mạnh, các hạt aerosol sinh ra từ giao thông vận tải, sản xuất công nghiệp, và các phản ứng quang hóa trong không khí đã làm tăng sự tích tụ các hạt này trong tầng khí quyển. Trong mùa đông khi nhiệt độ thấp hạt aerosol gây nên hiện tượng sương mù. Điều đó ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người.
GS. Yafang Cheng - Viện nghiên cứu Hóa học Max Planck (Đức)
"Ta tò mò tại sao sương mù hay xảy ra vào mùa đông? Vào đông, ranh giới khí quyển thấp, chất gây ô nhiễm không phát tán nhanh và tích tụ ở vầng khí quyển, ánh sáng xuyên qua khó, năng lượng khó phát tán như Sulfate, nito… Nồng độ Aerosol tăng lên, hạn chế bức xạ ánh sáng mặt trời", GS Cheng giải thích.
Nói về những giải pháp nhằm cải thiện "sức khỏe" không khí, GS Daniel Kammen - Đại học California, Berkeley (Hoa Kỳ), thành viên Hội đồng Giải thưởng VinFuture cho biết, hành động của thế giới những năm qua dù đã có những thành công nhất định nhưng vẫn chưa đủ.
"Làm thế nào để chuyển tải thành hành động để mọi người cùng tham gia. Thành công đã có nhưng chưa đủ. Còn rất nhiều việc phải làm...", GS Daniel Kammen cho hay.
Cụ thể hơn về các giải pháp, GS Daniel Kammen, Đại học California, Berkeley cho rằng việc chuyển đổi sang giao thông xanh, đặc biệt là sử dụng xe điện, giảm sự phụ thuộc vào phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch là một trong những giải pháp hiệu quả. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh cần tăng cường hạ tầng sạc điện, hỗ trợ chính sách chuyển đổi xe cũ, và khuyến khích sản xuất xe điện với chi phí hợp lý để người dân dễ dàng tiếp cận.
Về mặt tài chính, Giáo sư Kammen nhấn mạnh vai trò của các cơ chế hỗ trợ quốc tế trong việc thúc đẩy chuyển đổi xanh tại các nước đang phát triển. “Kenya hiện đã có 50 công ty sản xuất xe hai bánh chạy điện, được hỗ trợ thông qua các sáng kiến như Net Zero World. Senegal và Nigeria cũng đang nhận được hỗ trợ tương tự”, kinh nghiệm này đặc biệt có ý nghĩa đối với Việt Nam, nơi xe máy chạy xăng vẫn là phương tiện giao thông chủ yếu.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!