Lễ trao giải thưởng VinFuture năm 2024
Những đóng góp đột phá để thúc đẩy sự tiến bộ của học sâu nhận Giải thưởng VinFuture Grand Prize 2024
Những đóng góp đột phá để thúc đẩy sự tiến bộ của học sâu của 5 nhà khoa học, bao gồm
- Giáo sư Yoshua Bengio và Giáo sư Geoffrey E. Hinton, đến từ Canada, với nghiên cứu tiên phong về mạng nơ-ron và các thuật toán Học sâu.
- Ông Jen-Hsun Huang, đến từ Mỹ, với kiến trúc thuật toán cho học sâu và điện toán tăng tốc.
- Giáo sư Yann Lecun, đến từ Mỹ, với nghiên cứu tiên phong về mạng nơ-ron tích chập cho thị giác máy tính.
- Giáo sư Fei-Fei Li, đến từ Mỹ, vì những đóng góp tiên phong cho thị giác máy tính và nhận dạng hình ảnh quy mô lớn.
Vì lý do sức khỏe cá nhân và gia đình, Giáo sư Geoffrey E. Hinton và Giáo sư Fei-Fei Li không thể đến Việt Nam để đón nhận vinh dự này.
Thủ tướng Phạm Minh Chính lên sân khấu trao giải thưởng cao nhất trị giá 3 triệu USD cho các nhà khoa học.
Các nhà khoa học nhận giải thưởng chính trị giá 3 triệu USD
Giải thưởng chính được trao vì những đóng góp đột phá để thúc đẩy sự tiến bộ của học sâu (deep learning), mở ra một kỷ nguyên đột phá cho những đổi mới sáng tạo về công nghệ, nhờ đó máy móc có thể "học" từ lượng dữ liệu khổng lồ và đạt được độ chính xác đáng kinh ngạc trong các tác vụ như nhận diện hình ảnh, xử lý ngôn ngữ tự nhiên và đưa ra quyết định.
Từ năm 2012, Học sâu trở thành một công cụ mang tính cách mạng. Không có lĩnh vực nào Học sâu không tham gia, hầu như không quốc gia nào Học sâu không hiện diện.
Khi kết hợp với dữ liệu lớn, Học sâu có thể tạo ra những ứng dụng mạnh mẽ, giúp xử lý và khai thác lượng dữ liệu khổng lồ để nghiên cứu, tính toán trước các tình huống, giải quyết các vấn đề phức tạp trong khoa học và thực tiễn cuộc sống.
Tất cả các ngành Khoa học đều đã tận dụng được sức mạnh của Học sâu để đẩy nhanh các khám phá và mở rộng ranh giới sự hiểu biết của con người. Thành tựu mà thuật toán này mang lại trong một thời gian ngắn, như phát triển các vật liệu mới, dự đoán chính xác cấu trúc protein… có thể sánh ngang với sự tiến bộ trong cả trăm năm của nhiều lĩnh vực nghiên cứu.
Theo các nhà khoa học, dù đã tạo nên những thay đổi sâu sắc trong cách con người sống và làm việc, song thuật toán Học sâu và các ứng dụng mới chỉ ở giai đoạn bình minh. Tương lai của Học sâu là không có giới hạn, với tốc độ tăng trưởng theo cấp số mũ.
Đặc biệt, Học sâu kết hợp cùng Dữ liệu lớn sẽ là chìa khóa giải quyết những thách thức lớn nhất mà nhân loại phải đối mặt, như biến đổi khí hậu, dịch bệnh hay bùng nổ dân số, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống của hàng tỷ người và đặt nền móng cho một tương lai tốt đẹp hơn.
Ban nhạc Rock Imagine Dragons trình diễn trên sân khấu lễ trao giải VinFuture 2024
Giải đặc biệt dành cho nhà khoa học nghiên cứu lĩnh vực mới được trao cho các tác giả công trình phát triển liệu pháp tế bào CAR-T để điều trị ung thư và các bệnh khác
Giải thưởng được trao cho Giáo sư Zelig Eshhar (Israel), Giáo sư Carl H. June (Mỹ) và Giáo sư Michel Sadelain (Mỹ) với công trình phát triển liệu pháp tế bào CAR-T để điều trị ung thư và các bệnh khác. Vì lý do sức khỏe nên Giáo sư Zelig Eshhar không thể đến Việt Nam nhận Giải thưởng VinFuture, nên bà Sharon Eshhar là con gái của Giáo sư Eshhar sẽ thay mặt bố để nhận Giải Đặc biệt dành cho Nhà nghiên cứu các lĩnh vực mới.
Mỗi năm, thế giới có hơn 19 triệu ca mắc mới ung thư và hơn 10 triệu người tử vong vì bệnh này. WHO dự báo, đến năm 2050, mỗi năm sẽ có 35 triệu ca mắc ung thư trên toàn cầu, tăng gần gấp đôi so với hiện nay. Ước tính, trong giai đoạn từ 2020 đến 2050, ung thư sẽ gây thiệt hại cho nền kinh tế thế giới hơn 25 nghìn tỷ USD.
Một bước ngoặt trong y học đã diễn ra khi liệu pháp tế bào CAR-T ra đời, mang lại cơ hội sống cho những bệnh nhân ung thư không đáp ứng với các phương pháp điều trị truyền thống.
Tế bào T là một loại tế bào bạch cầu, có khả năng nhận diện và tiêu diệt các tế bào bất thường hoặc các tế bào bị nhiễm virus trong cơ thể. Tuy nhiên, các tế bào T đôi khi không thể nhận ra hoặc bỏ qua những mối đe dọa này, như trong trường hợp ung thư.
Khi điều trị, bệnh nhân sẽ được thu thập các tế bào T từ máu. Tế bào T sau đó được sửa đổi gen và trang bị thêm các thụ thể mới trên bề mặt. Thụ thể này được gọi là CAR, giúp tế bào T nhận diện được tế bào ung thư.
Các tế bào CAR-T sau đó được tiêm trở lại cơ thể bệnh nhân để tiêu diệt tế bào ung thư mục tiêu.
Đến nay, đã có 6 liệu pháp tế bào CAR-T được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ phê duyệt để điều trị bệnh ung thư máu, với tỷ lệ đáp ứng điều trị từ 60 - 90%, giúp cứu sống hàng nghìn bệnh nhân mỗi năm.
Liệu pháp CAR-T đã mở ra cuộc cách mạng trong điều trị ung thư với mức độ cá nhân hóa cao. Nghiên cứu này còn thúc đẩy những đổi mới được ứng dụng thành công trong lâm sàng và phát triển ngành sản xuất dược phẩm sinh học trên toàn cầu, góp phần kiến tạo một thế giới khỏe mạnh hơn.
Giáo sư Carl H. June cũng cho biết, ông muốn chia sẻ vui mừng về giải thưởng này tới những đồng nghiệp tại VinFuture cũng như trên toàn cầu.
"VinFuture giúp thúc đẩy các đột phá khoa học, nhấn mạnh tầm quan trọng của phát triển bền vững. Đây cũng là nguồi động viên cho cộng đồng khoa học, giúp biến những khám phá khoa học này trở thành vật chất có ích cho mọi người", ông nói thêm.
Trên sân khấu nhận giải Giáo sư Michel Sadelain cho biết, việc sử dụng Car-T không chỉ giúp ích cho chữa bệnh ung thư và còn nhiều bệnh truyền nhiễm khác và liên quan đến cấy ghép.
Giải thưởng dành cho nhà khoa học nữ được trao cho nhà khoa học tạo ra những tiến bộ trong thiết kế vật liệu polymer
VinFuture chính là giải thưởng đầu tiên và duy nhất trên thế giới sở hữu hạng mục giải thưởng dành riêng để tôn vinh các nhà khoa học nữ. VinFuture hiểu rằng, con đường khoa học vốn dĩ cực kỳ chông gai và phụ nữ làm khoa học sẽ phải đối mặt với khó khăn gấp bội. Thế nhưng, ngày nay, ngày càng nhiều những người phụ nữ thành công, chứng minh năng lực xuất chúng của mình bằng những thành tựu to lớn đóng góp vào kho tàng khoa học - công nghệ nhân loại.
Giải Đặc biệt VinFuture 2024 dành cho Nhà khoa học nữ được trao cho Giáo sư Kristi Anseth - nhà khoa học đến từ Mỹ vì đã tạo ra những tiến bộ trong thiết kế vật liệu polymer và các phương pháp cho ứng dụng y sinh.
Công trình này không chỉ đặt nền móng cho các nghiên cứu nhằm duy trì và tái tạo mô mà còn được kỳ vọng tạo ra bước ngoặt trong lĩnh vực y học tái tạo.
Theo đó, các vật liệu polymer sẽ được ứng dụng trong việc điều trị tổn thương mô, phục hồi chức năng, thậm chí tạo ra các cơ quan thay thế, giúp giảm nhu cầu cấy ghép vĩnh viễn thiết bị cứng, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của hàng triệu người.
Phát biểu tại sự kiện, giáo sư Kristi S. Anseth cho biết rất vinh hạnh khi nhận giải thưởng tôn vinh những nhà khoa học nữ và dành lời cảm ơn cho những người cộng sự đã sát cánh bên mình trong suốt những năm qua.
Đặc biệt, bà gửi lời cảm ơn tới chồng và con gái - những người luôn ủng hộ bà vô điều kiện. Bà hy vọng có thể thấy cô con gái 17 tuổi của mình cùng thế hệ trẻ tham gia nghiên cứu khoa học nhiều hơn nữa, và thế giới sẽ có thêm nhiều nhà khoa học nữ.
Nhà khoa học Bangladesh giành giải cho Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển
Trong suốt thế kỷ 19 và 20, Bangladesh liên tục đối mặt với các đợt bùng phát dịch tả lớn. Mặc dù vaccine tiêm phòng bệnh tả đã được phát triển từ năm 1885, nhưng thường có nhiều phản ứng phụ, hiệu quả hạn chế, và không phù hợp với chương trình y tế cộng đồng quy mô lớn vì đắt đỏ. Cuối năm 1992, Bangladesh đối mặt với các đợt bùng phát dịch tả bất thường.
Qua nghiên cứu, các nhà khoa học đã phát hiện ra chủng vi khuẩn tả mới mang tên O139, một trong 2 chủng gây ra phần lớn các ca bệnh tả. Từ phát hiện đó, các nghiên cứu lâm sàng quy mô lớn sử dụng một chủng vaccine sống giảm động lực của Việt Nam đã giúp các nhà khoa học Bangladesh tối ưu và phổ cập thành công 2 loại vaccine phòng bệnh tả dạng uống có tên là Shanchol và Cholvax. Chỉ với 1 liều vaccine uống duy nhất, con người có thể tăng khả năng chống lại bệnh tả lên tới 65% trong 2 năm đầu.
Vaccine dạng uống giúp việc vận chuyển, lưu trữ và sử dụng dễ dàng, thuận tiện hơn, đặc biệt là tại các vùng xa xôi, điều kiện kinh tế khó khăn, nơi việc bảo quản lạnh gần như không thực hiện được.
Giải Đặc biệt VinFuture 2024 dành cho Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển được trao cho Tiến sĩ Firdausi Qadri đến từ Bangladesh vì sự đổi mới cải tiến vaccine dạng uống ngừa bệnh tả ở các nước đang phát triển, hướng tới chấm dứt sự hoành hành của dịch tả trên toàn cầu.
Trên sân khấu lễ trao giải, Tiến sĩ Firdausi Qadri cho biết: "Tôi vô cùng vinh dự nhận giải đặc biệt cho nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển cho 4 thập kỷ nỗ lực phòng chống bệnh lây nhiễm gồm bệnh tả, COVID để có vaccine giá phải chăng cho người dân của các nước cần nhất. Và nhờ những giải thưởng như VinFuture mà chúng tôi mở rộng quy mô cũng như nỗ lực của mình".
Bà cũng khẳng định, giải thưởng không chỉ phản ánh thành tựu cá nhân mà còn là tưởng thưởng cho các đồng nghiệp và phản ánh sức mạnh của khoa học trong xây dựng cuộc sống tốt đẹp hơn cho mọi người.
"Hy vọng đây sẽ là là cảm hứng cho phụ nữ và đàn ông trẻ khắp nơi để tiếp tục thúc đẩy sự nghiệp nghiên cứu để cải thiện sức khỏe người dân", Tiến sĩ Firdausi Qadri cho biết.
Thủ tướng Phạm Minh Chính: Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo là con đường ngắn nhất để bứt phá, vươn xa, bay cao
Phát biểu tại lễ trao giải, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định, trong thế giới đầy biến động với nhiều khó khăn, thách thức ngày nay, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo là con đường ngắn nhất, hiệu quả nhất để chúng ta bứt phá, vươn xa, bay cao, hội nhập trong tiến trình phát triển, làm cho thế giới, nhân loại ngày càng tốt đẹp, ấm no và hạnh phúc hơn.
Cũng theo Thủ tướng, trong nỗ lực “bắt kịp, tiến cùng, bứt phá và vượt lên”, Việt Nam xác định rõ ý nghĩa đặc biệt quan trọng, ưu tiên nguồn lực và tập trung hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách cho phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, nhất là trong các ngành, lĩnh vực mới nổi, đặc biệt quan trọng như chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh tế sáng tạo, chip bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây, Internet vạn vật…
Thủ tướng Phạm Minh Chính tại lễ trao giải VinFuture 2024
"Đảng và Nhà nước Việt Nam và chúng tôi tin tưởng rằng, giải thưởng VinFuture tiếp tục tạo động lực, truyền cảm hứng mạnh mẽ cho các nhà khoa học, doanh nhân, nhất là đối với thế hệ trẻ Việt Nam với nhiệt huyết, khát vọng, ý chí vươn lên và sự kiên trì, bền bỉ để hiện thực hóa những ước mơ, hoài bão của mình.Việt Nam luôn đặc biệt quan tâm đến khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, coi đây là yêu cầu khách quan, lựa chọn chiến lược, là ưu tiên hàng đầu và là quốc sách để thúc đẩy phát triển nhanh và bền vững trong kỷ nguyên mới – kỷ nguyên vươn mình giàu mạnh, thịnh vượng của dân tộc, như đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã định hướng", Thủ tướng nhấn mạnh.
Trong bài phát biểu của mình, Thủ tướng cũng một lần nữa khẳng định, Việt Nam cam kết tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để nhà khoa học và khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo ngày càng tỏa sáng, phát triển mạnh mẽ. Với tinh thần “lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ”, Việt Nam luôn hoan nghênh, khuyến khích các nhà khoa học, cộng đồng doanh nghiệp, nhà đầu tư hiện thực hóa các ý tưởng, cơ hội, dự án đầu tư của mình tại Việt Nam. Việt Nam cam kết tiếp tục cải thiện mạnh mẽ môi trường khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, luôn là đối tác tin cậy, là người bạn đồng hành thủy chung và nỗ lực hết sức mình để đóng góp cho vai trò là một trong những “người truyền lửa” trong phát triển hệ sinh thái khoa học công nghệ, khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo toàn cầu.
Giải thưởng VinFuture qua 4 mùa giải ngày càng chứng minh tầm vóc và sức ảnh hưởng
Phát biểu khai mạc Lễ trao giải, Giáo sư Richard Friend, Chủ tịch Hội đồng giải thưởng VinFuture, cho biết, những công trình được giải đã mang lại tác động sâu rộng tới sự phát triển toàn cầu.
"Đó là kết tinh của những nỗ lực không ngừng nghỉ của nhân loại. Đồng thời, những khám phá này cũng là lời nhắc nhở rằng dù hiểu biết của loài người về thế giới vật chất nhiều đến đâu, thì vẫn còn vô vàn bí ẩn chờ chúng ta khám phá. Càng tiến xa hơn với những công cụ và ý tưởng mới, thế giới tự nhiên càng tiếp tục đem đến nhiều bất ngờ và những cơ hội mới", GS Richard Friend cho hay.
"Tôi xin gửi lời đến các Chủ nhân Giải thưởng rằng công trình của quý vị là những minh chứng rõ nét cho tầm vóc và tầm ảnh hưởng ngày càng lan rộng của Giải thưởng VinFuture qua 4 mùa giải. Chúng tôi chúc mừng hành trình đầy cảm hứng của quý vị, từ những ý tưởng căn bản ban đầu đến những thành tựu vang dội trên quy mô toàn cầu", GS Richard Friend nói thêm.
GS Richard Friend dẫn chứng, hai nhóm nhà khoa học từng được vinh danh bởi VinFuture đã tiếp tục được cộng đồng khoa học quốc tế công nhận tại Giải Nobel. Năm 2021, nhóm Chủ nhân Giải thưởng Chính VinFuture mùa đầu tiên, Tiến sĩ Katalin Karikó và Giáo sư Drew Weissman, đã xuất sắc được trao Giải Nobel Y học năm 2023. Công trình nghiên cứu đột phá về biến đổi và kiểm soát mARN và đầu những năm 2000 đã giúp phát triển vaccine chống lại Covid, hứa hẹn là nền tảng cho việc phát triển nhiều phương pháp điều trị mới.
Sau đó, Tiến sĩ John Jumper và Tiến sĩ Demis Hassabis đến từ Google DeepMind, Chủ nhân Giải Đặc biệt dành cho Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới năm 2022, đã tiếp tục được vinh danh với Giải Nobel Hóa học năm 2024 nhờ công trình đột phá về mô hình AI dự đoán cấu trúc protein.
VinFuture 2024 thu hút số lượng đề cử kỷ lục
VinFuture 2024 đã thu hút số lượng kỷ lục, gần 1.500 dự án nghiên cứu, được đề cử bởi hơn 9.000 đối tác đến từ hơn 80 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Số lượng các nhà khoa học quốc tế trở thành đối tác đề cử tăng gấp gần 8 lần, số lượng đề cử tăng 2,5 lần so với mùa đầu tiên.
Với thông điệp "Bứt phá kiên cường", VinFuture 2024 sẽ vinh danh các công trình nghiên cứu và phát minh mang tính đột phá và có tác động sâu rộng, giúp nhân loại kiên cường vượt qua khó khăn và chạm tới những đỉnh cao mới. Như thông lệ, hệ thống giải thưởng VinFuture năm nay gồm 4 hạng mục.
Trong đó, giải thưởng chính trị giá hơn 76 tỷ đồng, tương đương 3 triệu USD, là một trong các giải thưởng thường niên có giá trị lớn nhất từ trước đến nay trên toàn cầu. Ba giải đặc biệt mỗi giải trị giá gần 13 tỷ đồng, tương đương 500 nghìn USD sẽ được dành cho Nhà khoa học nữ, Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển và Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới.
Lễ trao giải VinFuture 2024 được truyền hình trực tiếp trên kênh VTV1, Đài Truyền hình Việt Nam vào 20h10 ngày 6/12.
Tại lễ trao giải, chủ nhân giải Grammy, ban nhạc Rock Imagine Dragons sẽ mang đến những màn biểu diễn hấp dẫn, truyền cảm hứng và động lực cho khán giả.
Trong khi đó, nhạc trưởng người Nhật Honna Tetsuji và Dàn nhạc giao hưởng quốc gia Việt Nam, nghệ sĩ violin Hoàng Hồ Khánh Vân, vũ đoàn Nhà hát Nhạc Vũ Kịch Việt Nam sẽ thăng hoa trong những màn biểu diễn mang đậm bản sắc truyền thống và vẻ đẹp hiện đại của Việt Nam.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!