Đêm nghệ thuật Thiêng: Khi bản sắc trở thành “tài sản” của người Dao đỏ

Đêm nghệ thuật “Thiêng” mang đến nhiều cảm xúc với cộng đồng dân tộc Dao đỏ và du khách

Người Dao kể câu chuyện của mình

Đêm nghệ thuật Thiêng diễn ra giữa lòng Sân Quần, Sa Pa, tỉnh Lào Cai, dù trong cơn mưa lạnh nhưng sự hòa quyện giữa nghệ thuật và bản sắc dân tộc Dao đỏ lại tạo nên những cảm xúc ấm áp. Chứng kiến những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc tỏa sáng trên sân khấu, người Dao đỏ không khỏi tự hào.

Thiêng không chỉ là một show diễn. Đó là một hành trình để sống cùng văn hóa Dao, nơi ánh sáng, âm thanh và con người cùng cất lên tiếng nói thiêng liêng về cội nguồn, về những giá trị được gìn giữ qua bao thế hệ.

Từ bốn phương, âm thanh của thiên nhiên ùa về. Tiếng trống dội sâu vào lòng đất, tiếng tù và vọng núi, tiếng nước hòa cùng lời Páo dung (diễn xướng dân ca ngẫu hứng của người Dao) trầm mặc ngân dài. Tiếng thiêng của những bài văn cúng tạo nên một không gian phập phồng linh cảm, nơi con người đối thoại với đất trời bằng ngôn ngữ của đức tin.

Trên sân khấu ấy, các nghệ nhân Dao đỏ cùng dàn diễn viên chuyên nghiệp dệt nên tấm thảm văn hóa sống động. Mỗi bước chân, mỗi điệu múa, mỗi lời ca không phải là biểu diễn mà là sự hồi sinh của ký ức, là niềm tin đang tự thắp sáng mình.

Ánh sáng chuyển sắc như nhịp điệu của thiên nhiên: Màu nâu đất ấm trong cảnh "Tìm đất, lập bản"; màu lam phảng phất trong "Cầu mưa"; sắc lửa rực hồng trong "Bếp thiêng", và thứ ánh sáng trắng thanh khiết khi 12 ngọn đèn cấp sắc bừng lên giữa màn sương Sa Pa. Những bức tranh thờ, những mảng đỏ biểu tượng, những đường nét bản địa được tôn lên bằng ánh sáng… tất cả như hơi thở của núi rừng hóa thành nghệ thuật.

Người xem được dẫn dắt qua một hành trình tâm linh: Đất - nước - lửa - tình yêu - thiêng và kết - hành trình người Dao tìm lại niềm tin vào đạo tổ và linh khí của đất trời.

Tác giả kịch bản Hà Văn Thắng chia sẻ: "Tôi không tái hiện một cách đơn thuần, mà để chính người Dao kể lại câu chuyện của họ. Khi họ hát Páo dung, thực hiện nghi lễ cấp sắc hay thực hành những nét văn hóa của mình trên sân khấu, họ đang sống trong văn hóa, chứ không "diễn" nó".

Để làm được điều đó, đạo diễn Đặng Xuân Trường và ê kíp đã miệt mài nhiều tháng trời sống và làm việc với bà con Dao ở Sa Pa. Mỗi phân đoạn, mỗi động tác đều được kiểm chứng bởi các nghệ nhân am hiểu phong tục, để mọi chi tiết đều chân thực và có hồn.

Anh Chảo Láo Tả, thanh niên Dao đỏ tham gia vở diễn, chia sẻ: "Điều tôi trân trọng nhất là thầy Trường (đạo diễn Đặng Xuân Trường - PV) luôn tôn trọng bản sắc. Thầy hỏi ý kiến từng thầy cấp sắc, từng người dân trong bản. Thiêng là sân khấu, nhưng lại rất gần với lễ thực, không bị thay đổi. Nhiều bạn trẻ bây giờ chạy theo lối sống hiện đại, quên mất văn hóa của mình. Khi thấy nghi lễ cấp sắc được tôn vinh, chúng tôi thấy tự hào và muốn gìn giữ hơn bao giờ hết".

Từ bản sắc đến sản phẩm du lịch

Với Chảo Láo Tả, Thiêng là một trải nghiệm đặc biệt: "Tôi là người Dao chính gốc. Nhiều năm nay, tôi thấy văn hoá Dao dần bị mai một người trẻ chưa hiểu hết cái hay, cái đẹp nên dễ bỏ qua hoặc coi là phiền toái. Thiêng giúp chúng tôi nhìn lại và tự hào hơn với di sản của mình."

Những nghi lễ như tìm đất, cầu mưa, nhóm lửa, cấp sắc đều là các phần thiêng trong đời sống và khi được khâu nối lại bằng ngôn ngữ sân khấu, ánh sáng, âm nhạc, tất cả trở nên vừa gần gũi, vừa choáng ngợp.

Mẩy Vy đảm nhiệm vai trò dẫn chuyện trong vở diễn, chia sẻ: "Hai tháng trước, khi đang vụ gặt, thầy Trường mang kịch bản lên xã và bảo chúng tôi chuẩn bị. Ai được chọn phải thực sự có tinh thần, vì ở bản bận lắm vừa làm nương, vừa lo việc nhà. Thầy nói: Không phải ai cũng được góp mặt, mà chỉ những người thật sự yêu văn hoá của mình mới có thể làm. Nghe vậy, tôi thấy vinh dự lắm."

"Thiêng không chỉ là một buổi biểu diễn với tôi, đó là khoảnh khắc để hiểu sâu hơn về nguồn cội, và thấy tự hào vì được là người Dao", Mẩy Vy xúc động.

Không khí Sa Pa sau đêm công diễn Thiêng vẫn còn ngân mãi nhiều cảm xúc. Giữa cơn mưa lạnh, người dân, du khách và nghệ sĩ như vẫn chưa rời khỏi thế giới huyền ảo của ánh sáng, âm nhạc và lời Páo dung ngân vọng. Trên phố núi, câu chuyện về đêm diễn đầu tiên của Sa Pa - một show nghệ thuật sinh ra từ chính lòng dân, kể về chính họ… đang trở thành đề tài được nhắc đến nhiều nhất.

Thiêng đã bổ sung cho bức tranh thiên nhiên hùng vĩ và giàu bản sắc của Sa Pa một sắc màu mới: nghệ thuật biểu diễn phục vụ du lịch, được kiến tạo từ chính chất liệu của đời sống bản địa. Không chỉ là một chương trình sân khấu, đây là một sản phẩm văn hoá du lịch, kết tinh giữa sáng tạo của nghệ sĩ và niềm tự hào của cộng đồng.

Điều đặc biệt nhất của Thiêng không chỉ là nghệ thuật, mà là để chứng minh điều quan trọng hơn: làm nghệ thuật tử tế, khơi gợi tình yêu và niềm tự hào với văn hóa của chính cộng đồng dân tộc, đồng thời giới thiệu cho thế giới những nét đẹp, sự thiêng liêng trong văn hóa dân tộc. 

Thiêng góp phần bổ sung cho bức tranh văn hóa - du lịch Lào Cai sắc màu mới, kết tinh giữa sáng tạo của nghệ sĩ và niềm tự hào của cộng đồng; đồng thời giúp Lào Cai giải quyết bài toán biến di sản thành đặc sản, tạo sinh kế từ vốn văn hóa của đồng bào.