Tôi đến Vườn quốc gia Chư Yang Sin bởi sự thôi thúc từ những bài viết của Trung tâm hành động vì động vật hoang dã WildAct huy động sự giúp đỡ của cộng đồng cho một cán bộ kiểm lâm từng bị bắn 17 phát đạn vào cơ thể. Và rất nhiều hình ảnh các đối tượng lâm tặc dựng cả lán trại để bẫy thú cũng như xẻ thịt thú trong rừng, cũng khiến tôi muốn tìm hiểu về công tác bảo tồn ở nơi này.
Vườn Quốc gia (VQG) Chư Yang Sin có diện tích 59.484,09 ha, cách trung tâm thành phố Buôn Ma Thuột 50km, thuộc 2 huyện: huyện Lắk và huyện Krông Bông. Khu hệ thú VQG Chư Yang Sin là nơi tập trung nhiều loài thú lớn có giá trị bảo tồn cao được Quốc tế quan tâm như: Bò tót, Sơn dương, Mang lớn và một số loài linh trưởng: Vượn đen má vàng, Voọc chà vá chân đen, Khỉ mặt đỏ, Khỉ đuôi lợn. Hệ thực vật của VQG Chư Yang Sin có tổng số 189 loài nguy cấp, quý hiếm được đánh giá xếp hạng đe dọa tại Danh lục Đỏ IUCN 2021, Sách Đỏ Việt Nam 2007. Với những tài nguyên thiên nhiên quý giá như vậy, VQG Chư Yang Sin cũng trở thành miếng mồi béo bở của nhiều đối tượng. Các loài đặc hữu và hệ sinh thái đang bị đe dọa bởi nạn săn bắt trái phép. Nỗ lực bảo tồn tại chỗ bị cản trở bởi các cuộc chạm trán nguy hiểm với thợ săn hung hãn, các cán bộ kiểm lâm còn thiếu thiết bị và năng lực để đối phó với nhiều trường hợp hiểm nguy.
Kiểm lâm bật khóc vì bất lực trước các nhóm lâm tặc
Ngồi trên xe của các cán bộ kiểm lâm đi lên rừng, tôi cảm nhận được độ cao và độ dốc của địa hình Chư Yang Sin. Hệ thống thác và suối đẹp nguyên sơ, hùng vĩ, nhưng cũng được cảnh báo là rất nguy hiểm nếu không có người dẫn đường. Để đảm bảo hiệu quả tuần tra, lực lượng kiểm lâm thường tập trung vào những tuyến đường có nhiều thú rừng, gỗ quý hiếm mà người dân hay đặt bẫy.
Vẻ đẹp nguyên sơ đầy mê hoặc của VQG Chư Yang Sin.
Khu vực vùng đệm Vườn quốc gia Chư Yang Sin là nơi sinh sống của cộng đồng 25 dân tộc. Ngoài 2 dân tộc bản địa là Êđê và M’Nông thì có người Mường, H’Mông, Tày, Thái, Nùng … di cư từ các tỉnh thành vào những năm 1980. Đặc biệt, có nhiều đối tượng rất hung hãn, manh động, thường dùng súng tự chế để đi săn và chống trả lực lượng kiểm lâm.
Anh Hồ Phi Sinh, Cán bộ Trạm Kiểm lâm số 6, VQG Chư Yang Sin chia sẻ: "Việc đối tượng đi săn ném đá, thậm chí chĩa súng vào kiểm lâm đã xảy ra nhiều lần. Đặc biệt dịp Tết, người dân đi bẫy thú nhiều nên anh em phải chia nhau trực đêm rất vất vả. Luật pháp thì vẫn bất cập bởi công cụ chỉ để dọa thôi chứ không được hành động. Có lúc gặp nhóm đối tượng vi phạm đông quá, mình phải trốn đi do lực lượng không tương đồng, bên kia mười mấy người mà mình chỉ có 5 người. Nhiều lúc cũng ức chế, thất vọng vì nghề của mình quá ít quyền hạn."
Kiểm lâm phải trốn lâm tặc - tình huống nghe thì trớ trêu nhưng đó lại là hiện thực đang xảy ra ở VQG Chư Yang Sin. Cùng với chế độ chưa tương xứng với hiểm nguy của "rừng thiêng nước độc", khó đi tác chiến độc lập trong rừng, nhiều anh em kiểm lâm đang nỗ lực vượt qua nhiều khó khăn.
Cán bộ kiểm lâm đưa phóng viên tới lối vào những tuyến đường tuần tra quan trọng.
17 viên đạn và những vết thương chưa lành
Vào năm 2018, khi đang làm nhiệm vụ tuần tra, đồng chí Ngô Đức Liên đã bị các đối tượng thợ săn và lâm tặc bắn tổng cộng 17 viên đạn chì với tổng mức độ thương tật là 25%. Tại Bệnh viện Chợ Rẫy TP.Hồ Chí Minh, anh đã được gắp 12 viên đạn ra khỏi cơ thể. Tuy nhiên đến nay sau 6 năm, anh Liên vẫn còn 5 viên đạn ở những vị trí nguy hiểm chưa thể mổ. Điều đáng buồn nhất là các đối tượng vẫn đang nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật.
Sau tai nạn kinh hoàng, anh Liên tiếp tục công tác tại bộ phận pháp chế của VQG Chư Yang Sin. Anh chia sẻ với tôi bằng một nụ cười lạc quan, tâm thế vững chãi toát lên tình yêu nghề.
"Công việc của mình nguy hiểm nhưng đó là tai nạn nghề nghiệp, nghề nghiệp nào cũng có sự hiểm nguy. Sau này mình cũng tham mưu cho lãnh đạo cho anh em học các lớp tập huấn để nâng cao chuyên môn, trình độ, cũng như trang bị thêm công cụ và đồ bảo hộ khi làm việc. Đặc biệt mình mong muốn có thể dùng flycam để quản lý cháy rừng, lắp đặt camera ở các trọng điểm để kiểm soát người ra vào.", anh Liên bộc bạch.
Trước những bất công đối với anh Liên nói riêng và lực lượng kiểm lâm ở Chư Yang Sin nói chung, Tổ chức WildAct đã kêu gọi sự giúp đỡ của cộng đồng để hỗ trợ các chi phí như gắp bỏ 5 viên đạn còn lại ra khỏi cơ thể anh Liên và mua áo chống đạn để phòng trường hợp tương tự trong quá trình làm việc. WildAct thậm chí đã phải thành lập Đội Bảo tồn Cộng đồng (CCT), nhằm tăng cường khả năng thực thi pháp luật của vườn. Sau một năm ròng rã đi tuần từ ngày 1/5/ 2023 đến 31/5/2024, đội CCT đã phát hiện và loại bỏ 3.365 bẫy và 165 trại săn bắt trái phép.
Anh Ngô Đức Liên được cộng đồng chung tay giúp đỡ sau 5 năm gặp tai nạn. (Nguồn: WildAct)
Tháng 3 năm nay, hơn 126 triệu đồng tiếp tục được những người yêu rừng ủng hộ để cùng gìn giữ gần 60 ha Vườn quốc gia Chư Yang Sin, góp phần hấp thụ khoảng 60 triệu tấn CO2 và bảo vệ môi trường sống của con người và các loài động vật hoang dã. Bên cạnh đó, các chiến dịch tặng điện thoại cũ cho kiểm lâm có công cụ quản lý rừng bằng ứng dụng SMART; chiến dịch "Mầm Non Của Rừng" giúp con em của kiểm lâm có cơ hội được tiếp cận với điều kiện học tập và giáo dục tốt hơn, cũng đang phần nào giúp động viên họ "Yên việc nhà - Vững việc nước".
Để bảo vệ rừng, nhất thiết cần bảo vệ kiểm lâm. Bởi chỉ khi cuộc sống đủ no ấm, công việc được ủng hộ, thì họ mới vững tâm bền chí cống hiến cho sự nghiệp giữ rừng.
VQG Chư Yang Sin mới tăng cường thêm chó nghiệp vụ để đi tuần tra rừng.
Đội CCT phát hiện nhiều động vật hoang dã bị dính bẫy, lán trại và bẫy thú của lâm tặc. (Nguồn: WildAct)
Những hành trình vất vả miệt mài, bền bỉ để giữ màu xanh của quê hương.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!