Chất liệu để làm là vỏ cây lớn mọc sâu trong rừng già.
Trong những dịp lễ hội truyền thống, ngoài trang phục phổ biến được làm bằng thổ cẩm, người Xơ Đăng tại các huyện như Đắk Tô, Tu Mơ Rông, Đăk Hà, Kon Plông, Ngọc Hồi và Đăk Glei (Kon Tum) còn diện trang phục độc đáo làm từ vỏ cây rừng.
Theo các nghệ nhân còn lưu giữ được nghề này kể lại, để làm được chiếc áo bằng vỏ cây, các thiếu nữ trong làng phải vào tận những cánh rừng già nguyên sinh tìm cây có vỏ vừa có độ rộng, độ dài, độ dẻo, mềm và bền có thể làm tấm khố, áo hay tấm váy. Thường người Xơ Đăng tại xã Ngọk Réo chọn hai loại cây Hmúa và Gdua thân gỗ, mọc nhiều ở rừng sâu để làm trang phục.
Thanh niên làng Đăk Ôn (xã Đăk Long, huyện Đăk Glei, tỉnh Kon Tum) mặc áo làm từ vỏ cây. Ảnh: Ngọc Tấn
Vào dịp lễ hội của thôn hoặc làng tổ chức họ sẽ mặc trang phục được làm từ vỏ cây và đeo thêm chiếc mặt nạ có hình thù kỳ dị, hài hước được đẽo từ tấm gỗ. Tuy trang phục vỏ cây không còn được sử dụng rộng rãi, nhưng trong tâm thức của người Xơ Đăng nó không đơn thuần là để che thân mà còn chứa đựng rất nhiều giá trị văn hóa, phản ánh quá trình phát triển của cả tộc người. Nó còn phản ánh tinh thần đoàn kết, sự giao hòa, gần gũi giữa con người với vạn vật, thiên nhiên.
Các nghệ nhân cho biết sau khi tách vỏ khỏi thân cây, họ sẽ đập dập đều tay cho đến khi để lộ ra lớp vỏ trắng với phần xơ dày dặn, quyện chặt vào nhau. Tiếp đó, mang đi ngâm giặt và phơi khô nhiều lần rồi những tấm vỏ cây này mới được đem khâu nối lại với nhau bằng dây cây Jrông, tạo ra các bộ trang phục tuy thô sơ nhưng vô cùng chắc chắn. Mất hơn 2 ngày đêm, mới có thể làm xong một chiếc áo đẹp, mang hương thơm của cây rừng.
Thông thường, áo sẽ được may theo kiểu dáng cổ tròn, không có tay, toàn bộ chiếc áo chỉ có hai đường khâu được giấu kín ở hai bên nách, mặt trong rất láng vì được mài nhẵn, còn mặt ngoài thường sần sùi hơn.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!