Đến mùa hoa sen nở rộ cũng là lúc những gia đình làm trà sen ở phường Quảng An (Tây Hồ, Hà Nội) tất bật với công việc dùng những bông hoa sen để ướp trà. Với cách làm kì công, mất nhiều thời gian nhưng đem lại hương vị trà tinh tế và độc đáo nên trà sen Hồ Tây được xứng danh là "thiên cổ đệ nhất trà".
Bà Nguyễn Thị Dần (97 tuổi, 33 Tô Ngọc Vân, Hà Nội) là nghệ nhân cao tuổi nhất còn gắn bó với nghề làm trà sen truyền thống ở Hà Nội. Bắt đầu làm trà sen từ khi 20 tuổi, đến nay bà Dần đã có quãng thời gian hơn 7 thập kỷ với cái nghề "đưa hương sen ẩn trong vị trà".
Bà Nguyễn Thị Dần đã có kinh nghiệm hơn 70 năm làm trà sen
Theo bà Dần, để làm ra loại trà sen có hương vị thơm ngon dù là trà sen truyền thống hay trà sen "ướp xổi" thì quan trọng nhất là nguyên liệu hoa và trà. Hoa sen phải là sen Hồ Tây chính hiệu vì sen Hồ Tây có mùi hương đậm đà, ngọt mát rất riêng biệt. Sen Hồ Tây có nhiều cánh hơn sen ở các vùng đất khác, các cánh hoa xếp xen kẽ nhau theo từng lớp rất chặt chẽ sẽ đảm bảo được hương thơm không bị thoát ra ngoài khi làm trà sen "ướp xổi".
Trà được sử dụng để ướp là trà shan tuyết cổ thụ được gia đình mua từ trên Hà Giang hoặc trà nõn tôm ở Thái Nguyên. Đây là 2 loại trà đã được gia đình lựa chọn rất kỹ.
Các bông hoa sen được lựa chọn làm trà sen "ướp xổi" là những bông hoa to có nhiều cánh
Trà Shan tuyết cổ thụ được mua từ Hà Giang dùng để ướp trà
Những bông hoa sen sau khi được hái đem về sẽ được tách các lớp hoa, lấy phần gạo sen bên trong. Gạo sen được ví như những túi lưu hương của hoa sen nên đây là thành phần rất quan trọng để ướp trà.
Tách gạo sen là công đoạn khó nhất trong việc làm trà. Công việc này đòi hỏi người làm phải nhanh và khéo léo sao cho các hạt gạo không bị nát, bay mất hương thơm.
Gạo sen được sàng kĩ để không bị lẫn với nhuỵ hoa
Cần hơn 1.000 bông hoa sen để có 2 lạng gạo sen
Để hoàn thành việc ướp 1kg trà sen truyền thống sẽ mất thời gian trong khoảng 1 tuần với nguyên liệu là 1kg trà và 2 lạng gạo sen. Trà sẽ được cho vào trong các nồi ủ theo từng lớp, 1 lớp trà rồi phủ 1 lớp gạo sen. Việc ủ trà sẽ được làm đi làm lại 5 lần để trà có thể ngấm hương vị của sen.
Ngoài trà sen truyền thống, vài năm trở lại đây rộ lên trà sen "ướp xổi". Đây là loại trà sen có thời gian làm nhanh, giá thành phải chăng nhưng hương vị sẽ không được thơm ngon như trà sen truyền thống.
Trà sen ướp xổi được "tắm" và ủ 1 lần với gạo sen, sau 1 ngày sẽ được cho từng nhúm nhỏ khoảng 20 gram trà vào các bông hoa sen và được bọc kĩ bằng lá sen. Mỗi bông sen "ướp xổi" được bán với giá 30.000 đồng và sẽ pha được 1 - 2 ấm trà.
Trà sen "ướp xổi" phải bảo quản phức tạp hơn trà sen truyền thống, mỗi bông sen "ướp xổi" sẽ được bọc bằng túi hút chân không và cho vào ngăn đá tủ lạnh.
Nghề làm trà sen truyền thống đã được bà Dần truyền lại cho con cháu trong gia đình
Bà Ngô Thị Thân - con gái của bà Dần sẽ là người kế thừa lại thương hiệu truyền thống "trà sen Bà Dần"
Chắt bên họ nội của bà Dần là cháu Nguyễn Lê Minh Trang cũng rất thích thú với công việc làm trà sen, cứ thứ Bảy và Chủ nhật được nghỉ học là cháu lại sang nhà cụ Dần xem và học cách làm trà sen.
Vì sự kì công, phức tạp trong cách chế biến vậy nên trà sen Hồ Tây thuộc hàng "đắt đỏ", 1kg trà bán ra có giá từ 7 triệu đến 10 triệu đồng.
Ngoài cách làm trà thì cách "thưởng trà" cũng hết sức tinh tế, nước pha trà phải sôi ở nhiệt độ vừa phải sau đó hãm trà với nước sôi trong khoảng 4-5 phút, ấm chén dùng để pha và uống trà phải là loại làm bằng sứ hoặc ấm tử sa. Thưởng thức trà sen phải giữ cho tâm hồn thư thái, thoải mái, nhâm nhi từng ngụm để cảm nhận hương vị hoa sen lan tỏa trong miệng.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!