Chùa Phật Tích, Bắc Ninh được dựng vào khoảng thế kỷ thừ VII đến thế kỷ thứ X, là nơi lưu giữ những bảo vật quốc gia và tác phẩm điêu khắc nghệ thuật rất độc đáo của dân gian.
Năm 1066, vua Lý Thánh Tông cho xây dựng một tòa tháp cao 40m, ngay chính vị trí thờ Tam Bảo ngày nay của chùa Phật Tích. Vào thời Trần, ngôi tháp bị đổ và lộ ra một bức tượng Phật A Di Đà bằng ngọc. Bức tượng Phật ngồi thiền vẫn được lưu giữ đến ngày hôm nay và được coi là bức tượng cuối cùng trong hệ thống tượng Phật có niên đại lâu nhất của Việt Nam.
Lối dẫn lên gian chính là những bậc đá cổ, mang lại không gian cổ kính của ngôi chùa.
Tên chùa Phật Tích cũng được ra đời kể từ khi tượng được phát lộ. Không chỉ là trung tâm Phật giáo lớn nhất nước ta thời Lý, Trần, chùa Phật Tích còn là nơi du nhập các luồng tư tưởng, tôn giáo, tín ngưỡng, làm phong phú và đặc sắc trong đời sống tinh thần của người Việt ở trung tâm châu thổ Bắc Bộ.
Ngôi chùa mang những kiến trúc độc đáo cổ xưa đặc sắc.
Hiện nay, chùa Phật Tích có 7 gian tiền đường để dùng vào việc đón tiếp khách, 5 gian bảo thờ Phật, đức A di đà cùng các vị tam thế, 8 gian nhà Tổ và 7 gian nhà thờ Mẫu.
Kiến trúc của thời Lý được thể hiện qua ba bậc nền bạt vào sườn núi có kè bằng đá tảng dựng đứng như bức tường dài 58m, cao từ 3–5m, ở khoảng giữa tường là lối đi bằng đá rộng 5m có 80 bậc.
Pho tượng A Di Đà ở chùa Phật Tích là kiệt tác điêu khắc thời Lý.
Chính điện của chùa Phật Tích là nơi tôn trí pho tượng Phật A Di Đà được tạo tác bằng đá xanh. Khuôn mặt tượng Phật mang vẻ đôn hậu viên mãn, đôi mắt hơi nhìn xuống, sống mũi cao, khóe miệng mỉm cười kín đáo. Pho tượng A Di Đà ở chùa Phật Tích đã được Nhà nước công nhận là bảo vật quốc gia năm 2013.
Dãy cột gỗ lim trong chùa hàng nghìn năm tuổi mang lại nét cổ kính.
Bên cạnh tượng Phật A Di Đà, chùa Phật Tích còn một Bảo vật quốc gia khác là bộ tượng 10 linh thú có từ thời Lý. 10 bức tượng này gồm 5 cặp ngựa, tê giác, trâu, voi, sư tử, được xếp đối xứng nhau phía trước hành lang tòa Tam Bảo.
Thú và bệ liền một khổ đá, hợp thành một khối đồ sộ và trang trọng. Các khối cơ thể được diễn tả căng, khỏe, đặt trong không gian với tư thế nằm thủ phục trên bệ tượng tạo cảm giác nghỉ ngơi, thư thái mang ý nghĩa giải thoát tự nhiên, tự tại trong thế giới của Phật.
Linh thú có tuổi đời hàng nghìn năm ở chùa Phật Tích.
Ngoài ra, chùa Phật Tích còn nổi tiếng với một công trình hết sức hoành tráng và hùng vĩ đó là bức tượng Phật A di đà cao 27m nằm trên đỉnh núi. Đây là phiên bản được lấy nguyên mẫu từ tượng Phật A Di Đà trong chùa, được xây dựng nhân dịp kỉ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội. Tượng được đánh giá là một trong những bức tượng đá lớn bậc nhất Đông Nam Á với nhiều đường nét chạm khắc rất công phu và tinh xảo.
Tượng Phật A Di Đà nặng 3.000 tấn, dựa trên nguyên mẫu tượng A Di Đà - bảo vật quốc gia được làm bằng đá từ thời nhà Lý được tôn thờ tại Chánh điện.
Sau sân nền có 32 ngọn tháp xây bằng gạch và đá là nơi cất giữ xá lị của các nhà sư từng trụ trì ở đây, phần lớn được dựng vào thế kỷ 17. Ngọn tháp lớn nhất là Tháp Phổ Quang, cao 5,10 m gồm đế, khám thờ, hai tầng diềm và mái mui luyện với chóp tròn.
Bảo tháp của chùa Phật Tích.
Khung cảnh tại chùa Phật Tích đang gìn giữ nét văn hóa cổ xưa vô cùng đặc sắc. Đến thời điểm hiện tại là một trong 14 điểm du lịch nổi bật trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!