Nhiều loài động vật có khả năng tự tạm dừng thai kỳ. (Ảnh: Dân trí)
Mặc dù từ những năm 1850, các nhà khoa học đã biết rằng một số loài động vật có khả năng này, nhưng cho đến gần đây nó đã trở nên rõ rang hơn liên quan đến việc mang thai, tế bào gốc và bệnh ung thư của con người.
Thực tế có tới hơn 130 loài động vật có vú có thể… tạm dừng thai kỳ. Việc tạm dừng có thể kéo dài bất cứ thời điểm nào trong khoảng vài ngày đến 11 tháng. Ở hầu hết các loài (trừ một số loài dơi, chúng làm điều đó muộn hơn một chút) điều này xảy ra khi phôi là một quả bóng nhỏ gồm khoảng 80 tế bào, trước khi nó bám vào tử cung của con cái.
Nó cũng không chỉ là một nhóm động vật có vú. Nhiều loài dường như đã phát triển khả năng cần thiết để sinh sản thành công hơn. Hầu hết các loài ăn thịt có thể tạm dừng thai kỳ của chúng, bao gồm gấu và hầu hết các con hải cẩu, nhiều loài gặm nhấm cũng có khả năng này.
Giữ kỷ lục về thời gian tạm dừng thai kỳ là một loài kangaroo nhỏ có tên Tammar Wallaby đã được nghiên cứu rộng rãi về khả năng giữ phôi trong vòng 11 tháng.
Ưu điểm chính của việc tạm dừng thai kỳ là nó phân tách giao phối và sinh nở. Có hai cách chính mà động vật làm điều này.
Cách đầu tiên là giao phối ngay sau khi sinh con, mang thai dự phòng trong trường hợp có điều gì đó xảy ra với con sơ sinh. Sự căng thẳng của việc cho con bú gây ra một sự tạm dừng kéo dài trong quá trình bú, và thai kỳ bắt đầu lại khi con non trưởng thành.
Cách thứ hai là tạm dừng mỗi lần mang thai cho đến khi thời điểm thích hợp (thường phụ thuộc vào mùa). Ví dụ, chồn giao phối vào khoảng đầu tháng 3 nhưng tạm dừng phôi cho đến sau khi xuân phân (ngày 21 tháng 3), khi ngày dài hơn trong các ngôi nhà ở bán cầu bắc của chúng. Điều này đảm bảo rằng chồn con được sinh ra vào mùa xuân khi điều kiện được cải thiện chứ không phải vào mùa đông.
Tammar Wallaby kết hợp hai phương pháp này để tạm dừng gần một năm và sinh con vào tháng 1. Điều này đảm bảo các con non khi rời khỏi túi mẹ vào mùa xuân sau thay vì vào giữa mùa hè nóng bức ở Úc.
Hoán đổi được xác định lần đầu tiên vào năm 1854 sau khi các thợ săn ở châu Âu nhận thấy rằng việc mang thai ở hươu sao dường như kéo dài hơn rất nhiều so với bình thường. Kể từ đó, các nhà khoa học đã bị cuốn hút bởi quá trình này và nó đã giúp chúng ta hiểu thêm về các quá trình sinh sản cơ bản ở tất cả các loài động vật có vú.
Nhưng phải đến năm 1950, kiến thức về việc mang thai của chúng ta đã tăng lên đủ để có thể xác nhận những gì thợ săn đã quan sát 100 năm trước đó.
Nhưng làm thế nào quá trình làm việc ở cấp độ phân tử vẫn còn là một bí ẩn. Cho đến gần đây, dường như không có mối liên hệ nào giữa loài nào sử dụng nó và loài nào không dường như không có một cơ chế thống nhất nào cho việc mang thai bị tạm dừng. Ngay cả các hormone kiểm soát cũng khác nhau giữa các nhóm động vật có vú.
Tuy nhiên, nghiên cứu hiện cho thấy rằng bất kể nội tiết tố nào ảnh hưởng đến tử cung, tín hiệu phân tử giữa tử cung và phôi thai đều được bảo tồn, ít nhất là giữa chuột, chồn và Tammar wallaby.
Hiểu làm thế nào động vật có vú tạm dừng thai kỳ của chúng có ý nghĩa quan trọng đối với sự hiểu biết của chúng ta về cách tạo phôi khỏe mạnh. Bên cạnh đó cũng có thể giúp tạo ra các tế bào gốc tốt hơn và tìm ra phương pháp điều trị ung thư mới.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!